موضوع کتاب حاضر، بررسی جایگاه گفتوگو در قرآن کریم است. هدف کلّی نویسنده از این پژوهش، تحلیل موضوعی اجتماعی و فرهنگی و برداشتن گامی جهت رشد و اعتلای فرهنگ دینی جامعه است. کتاب در چهار فصل تنظیم شده است که در هر فصل جنبهای از وجوه مختلف گفتوگو بسط داده شده است. زبان اثر علمی و ساده است و بنا به ضرورت بحث، مطالب مستند به آیات و احادیث شده است. ویژگی شاخص اثر، جامعیت تحقیق و تازه بودن موضوع پژوهش است.
در بخشی از اين كتاب آمده است:
خطاب، به معنای گفتاری يك سو و روشمند است و در اين نوشتار منحصر به خدا و مخلوقات است. خطابهای متنوع وگوناگون قرآن، مخاطب را بر میانگيزد، در او شورمیآفريند و باعث نشاط و رويكرد دلها به حقيقت میشود. خداوند در خطابهای عمومی، آدميان را به تفكر درپيامهای قرآن فرا میخواند و اهتمام مخاطبين را طلب میكند. آهنگ خطابهای سور مدنی كه بيشتر شامل فرمانهای عملی است، غالباً مقتدرانه، قاطعانه و عتاب آميزاست و خطابهای مكی كه غالباً متوجه مبدأ و معاد است هشدار دهنده، بيمآور و پندآموزاست. خطابهای قرآنی، گفتار خداوند با بندگان است. اين گفتارآهنگين و روشمند به مقتصای حال مخاطبين است. خداوند، پيامبر خود را نيز بيش از ۳۰۰ بار (با استفاده از قُل:) به گفتگو با مردمان و پاسخ پرسش و رفعِ شبهه آنان امر میكند. قرآن از يك سو، قول را به صفاتی چون ملايم (لیّن)، نيكو(معروف)، گويان(بليغ)، صواب و استوار (سديد) و قابل فهم (ميسور) آراسته است و از سوی ديگر، گفتار ملايم و صبورانه را بهترين كلام وعامل محو دشمنیها مینامد و پيامبر خود را به ابلاغ سلام به مؤمنين و غير مؤمنين فرمان میدهد. سلام، قول خدای رحمان و گفتار نيكوی بهشتيان است و نشان از سلم و مدارا و برخوردی كريمانه دارد. منع توهين بتان، امر به پاسخگويی سلام به كلامی نيكوتر و برتر و فرمان به مجادلهای نيكو و دعوتی بر پايه حكمت و موعظه، از جمله پيامهای قرآنی در دعوت به سلم و گفتگوست. آفت گفتگو، لجاج، عناد، تحمل ناپذيری، شتابزدگی و توسل به تهديد و اهانت است و شرط آن، حقيقتگرايی و فروتنی در برابر حقيقت است. شكيبايی، خيرانديشی، صداقت و به كارگيری پرسش و استدلال از مبانی گفتگو است. گفتگو در قرآن، گاه ظرفی برای بيان حقايق و پيامهای مهم است و گاه خود (فی نفسه) دارای اصالت و ارزش است. در اين گونه گفتگوها نه تنها موضوع گفتگو كه شيوه آن نيز بسيار در خور توجه است. گفتگوی پيامبران با مردم و نيز گفتگوی بندگان با خداوند، از اين نوع است. به كارگيری گفتگوی ملايم، حكيمانه و مشفقانه از سوی پيامبران الهی و عدم اجبار و الزام به پذيرش حق، اصلی فراگير در قرآن است و از سوی ديگر، دعوت به گفتگوی بی واسطه آدميان با خداوند اصل انكار ناپذير قرآن است كه منحصر به فرد يا گروه خاصی از بندگان نيست.
نظرات