یەکێک لە گرنگترین شتەکان بۆ مرۆڤەکان بەگشتى، باووڕداران بەتایبەتى، ئەوەیە کە لە فەلسەفەی مەبەستى بابەتەکان تێبگات، بزانێ مەغزاو کرۆکى ئەو بابەتە چۆنە، بۆ چییە؟ زۆر پێویستە کە ڕواڵەتی ڕووکارى بابەتەکان ناوەڕۆک، ئەسڵى کرۆکەکەیمان بیر نەباتەوە، ناکرێ سەرقاڵبوونمان بە شکڵ، شێوازو لایەنە فیقهییەکەى بەندایەتى، عیبادەتێک، فەلەسەفە، مەبەست وناوەڕۆکى بەندایەتییەکەمان لەبیر بباتەوە، بۆ نموونە هێندەسەرقاڵ ببین بە چۆنیەتى وەستان و دەستگرتنی هەیئەتەکانەوە، کە لەبیرمان بچێتەوە لەبەردەم چ زاتێکدا وەستاوین، چى دەڵێین، چەنێک لە ماناى ئەو وشانە تێدەگەین کە دەیانڵێین.
لە ھەشت جێگای قورئانا باسی ھەفت ئاسمان کراوە کە برێتین لە:
۱.» هو الذی خلق لکم ما فی الأرض جمیعاً ثم استوی إلی السماء فسواهن سبع سماوات ...« (بقره- ۲۹)
۲.» فقضاهن سبع سماوات فی یومین ...« (فصلت- ۱۲)
۳. »الله الذی خلق سبع سماوات ... «(طلاق- ۱۲)
۴. »الذی خلق سبع سماوات طباقاً« (ملک- ۳)
۵.» ألم‌تروا کیف خلق الله سبع سماوات طباقاً؟ «(نوح- ۱۵)
ماندێلا ساڵی 1918 له‌دایك بووه له‌هۆزێكی خوارووی ئه‌فریقیا، له‌حه‌وت ساڵیدا ئه‌چێته قوتابخانه‌ومامۆستایه‌كی مژده‌ده‌ری ناوی ده‌نێت (نیلسۆن ) ،به‌ناڕه‌حه‌تیه‌كی زۆر توانی كۆلێژی حقوق ته‌واو بكات ،بیست و حه‌وت ساڵ له به‌ندیخانه‌دا بوو ، ساڵی 1990 ئازاد بوو ، خه‌ڵاتی نۆبڵی ئاشتیشی وه‌رگرت .
بێ دەنگی باڵ دەکێشێت بە سەر هەموو شتێکدا
... بێ دەنگیەکی ترسناک و سەیر کە تەنها قەبر و مردوو هەیە
کات تەواو بوو و گەڕانەوە نەما
دەنگێکی زۆر بەرز (دەنگی شەیپوور) ئەو بێ دەنگیە دەشکێنێت
دەنگەکە هەموو کەون دەگرێتەوە و مردووەکان بەخەبەر دێنێتەوە
قەبرەکان هەڵدەدرێنەوە
زەوی شەق دەبێت
مردووەکان دێنە دەرەوه
ڕووت و قووتن
تەپ و تۆزی قەبریان پێوەیە
دۆعا و نوێژ ژیانی منی نەجات داوە. ئەگەر ئەوان نەبونابە دەمێک بو شێت ببوم. من لە تەجرەبەکانی ژیانی گشتی و تایبەتی خۆم دا دژواری و قۆرتی ئێجگار سەخت و ئەستەمم ھەبوە کە لە گەڵ بێ ھیوایی و ناھومێدی روبەرویان کردومەوە. ئەگەر توانیومە بەسەر ئەم ناھومێدیانەدا زاڵ ببم بە خاتری دۆعا و نوێژەکانم بوە. دۆعا و نوێژ (وەکو راستەقینە) بە بەشێک لە ژیانی خۆم ناژمێرم. تەنیا ھەربە خاتری ئاتاجی و نیازی رووحی، ئەوانم بە کار بردوە چونکە ئەغڵەب خۆم لە وەزع و حاڵێک دا ئەدیەوە کە بێ دۆعا و نوێژ نەمدەتوانی شادەمان بم.
ئەگەر چەمکى عەدالەت و سیستەمى دادپەروەرانە فاکتەرى ئارامى و سەقامگیرى سیاسى و کۆمەڵایەتى هەر کۆمەڵگەیەک بێت، ئەوا ئەخلاق و ئەخلاقیبوون دەبێتە ڕۆحى ئەو سیستەمە و هۆى پاراستن و دامەزراویى و درێژەدان بە عەدالەت و پاراستنى مافى تاک و چین و توێژەکانى کۆمەڵگە، ئەوەش ڕوونە کە فەزیلەتە ئەخلاقییەکان قیمەت و بەهاى ڕاستەقینەى مرۆڤەکان دیارى دەکەن و نرخ و ڕێزیان بەرز دەکەنەوە و پێگەیان لەناو کۆمەڵگەدا قاییم و دامەزراو دەکەن و خۆشەویست و خوازراو دەبن لاى هاوڵاتییەکانیان.
دكتۆر عادل باخەوان یەكێكه لەو قەڵەمه ئەكادیمیانەی لەم ساڵانەی دوایدا بەشداری لەبەئەكادیمیكردنو زانستی كردنی قسەكردنی ناوەنده فیكری و رۆشنبیریەكەی كوردستاندا كردووە، یەكێ لەو بوارانەش به نیمچه بەردەوامی و به شێوازی جۆراوجۆرو قسەی لەسەر كردووه و، رای له هەمبەر دەربڕیوە، تەوژمی ئیسلامی و هێزه ئیسلامیەكان بووە.
په‌یامی گشت پێغه‌مبه‌ران له‌خاڵێكی سه‌ره‌كیدا یه‌كده‌گرنه‌وه كه گۆڕینی ناخی مرۆڤه‌كان و ئه‌نجامدانی گۆڕانكاریی ئاشتیخوازانه‌یه له‌نێو كۆمه‌ڵگه‌دا، به‌مه‌به‌ستی بڵندكردنی مرۆڤه‌كان بۆ شوێنی شایان به مرۆڤایه‌تیی. بۆیه كه (ئیبراهیم) هات بته‌كانی شكاندو، فێری كردین كه ئیدی نه‌وه‌ستین له حزوری ئه‌و شتانه‌ی، ئه‌و بیردۆزانه‌ی، ئه‌و میكانیزمانه‌ی كه به‌ده‌ستی خۆمان بۆ ساڵێك دایده‌هێنین، كه‌چی دواتر سه‌د ساڵ گیرۆده ده‌بین به ده‌ستیانه‌وه.
خوێنەری بەڕێز! زۆرجار گوێمان لە ووشەی (بردنەوە یان سەركەوتن) دەبێت و دەوترێت: فڵان خەڵاتێكی بردەوە، فڵان ئۆتۆمبیلێكی سفری بردەوە، فڵان كاسەكەی بردەوە، فڵان مەدالیاكەی بردەوە، فیسار بەپلەی یەكەم دەرچوو، یان فڵانە هەڵبژاردە و تیم لەهەڵبژاردەكەی بەرانبەری بردەوە بەگۆڵێك یان زیاتر، یان فڵان وەرزشەوان و یاریزانی بۆكسینگ بەلێدانێكی وا لێهاتووانە لەبەرانبەرەكەی بردەوە.... بەم شێوەیە ئەم ووشەیە زۆر دەدرێت بەگوێماندا كەپەیوەستە بە خەڵات وبردنەوە دونیاییەكانەوە.
چاوخشانێک به‌سه‌ر بیری ڕامیاری مامۆستا ناسری سوبحانی (رح)
سه‌رباس
له تایبه‌تمه‌ندیه ھه‌ره ڕوون و به‌رچاوه‌کانی پیاوانی گۆڕه‌پانی بیر و ئه‌ندێشه، ئه‌وه‌یه که سه‌باره‌ت به کێشه‌کانی ده‌ور و به‌ری خۆیان بێگه‌می نین، ھه‌رچه‌ن ئه‌و کیشه‌یه له ده‌ره‌وه‌ی زانیاری و پسۆڕایه‌تی ئه‌وانه‌وه بێت. کێشه بنه‌ماییه‌کان وه‌کوو : فه‌لسه‌فه‌ی ژیان، سه‌ره‌تا و فه‌لسه‌فه‌ی بوونی ھه‌ستی، کێشه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان، مافی مرۆڤ و ... ھتد.
کۆپی ڕایت 1401 په‌یامی ئیسلاح. ھەموو مافێکی ئەم ماڵپەڕە، پارێزراوە. ئامادەکردن و په‌ره‌پێدان لەلایەن شەریکەی بەرنامەنووسی رووپەل