رهبران، بزرگان، پیشوایان فکری و دعوتگران، و همه‌ی کسانی که در مسیر رساندن برنامه‌ی الله متعال به مردم حرکت می‌کنند، مسئولیت سنگینی را بر دوش دارند. پیشوای فکری، سیاسی و دینی باید تربیت‌شده، هوشمند، آگاه و آماده باشد. صاحبان جایگاه رهبری و دعوت، و تمامی دعوتگران باید بدانند که پای در مسیری نهاده‌اند که ادامه‌دهنده‌ی حرکت انبیا است؛ بنابراین، کوچک‌ترین عملکرد آن‌ها زیر ذره‌بین همراهان و مخالفانشان قرار دارد. هرگونه موضع‌گیری نادرست، سبب انحراف دعوت از مسیر اصلی و مانع رسیدن به هدف می‌شود. لازم است که شیوه‌ی دعوت رسول خدا (صلی‌الله علیه و سلم) را چراغ راه خود قرار دهند، تعامل صحیحی با مردم و همراهانشان داشته باشند و با مردم زندگی کنند.

یکی از موارد بسیار مهم، گوش سپردن به سخنان، پیشنهادات، انتقادات و درد دل‌های همگان است. این گوش دادن، بی‌تردید، پر خیر و برکت خواهد بود و نشانه‌ی ادب داعی است:

قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَيُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِينَ وَرَحْمَةٌ لِلَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ (توبه: ۶۱).

بگو: او در نهایت لطف و محبت به سخنان خوب و بد شما گوش فرا می‌دهد، ولی به سخنان خوب عمل می‌کند و سخنان بد را نادیده می‌گیرد و به آن‌ها عمل نمی‌کند. این سراپا گوش بودن او به نفع شماست. او شنونده‌ی خیر است، به وحی گوش فرا می‌دهد و سپس آن را به شما می‌رساند که در این امر خیر و صلاح است. خداوند به ایمان مؤمنان باور دارد، زیرا به اخلاص آنان آگاه است و می‌داند که ایمانشان آنان را از دروغ‌گویی، کج‌روی و ریاکاری بازمی‌دارد. او برای کسانی که ایمان آورده‌اند، رحمت است و آنان را به سوی خیر و صلاح هدایت می‌کند. (فی ظلال القرآن، سید قطب)

پیامبر و به تبع آن، دیگر داعیان، شنوندگان خیر هستند؛ به وحی گوش فرا می‌دهند و آن را به مردم می‌رسانند. در این کار، خیر و صلاح همگان وجود دارد. از این رو، سخن دعوت، زیباترین سخنی است که در زمین گفته می‌شود و مقدم بر تمامی سخنان پاک، به سوی آسمان بالا می‌رود. اقدام به نشر دین و دعوت به آن، عملی صالح است که نشان‌دهنده‌ی تسلیم در برابر فرمان خداوند است:

وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِمَّنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ (فصلت: ۳۳).

حال که سخن دعوت، زیباترین سخن و عمل به آن از زمره‌ی عبادات محسوب می‌شود، دعوتگرانِ مخلص، در زمره‌ی بهترین بندگان خداوند متعال قرار دارند. قلب‌هایشان در مجالس دعوت، تنها برای الله (جل جلاله) می‌تپد و ضعف‌های آنان در پرتو الطاف پروردگار، نیرومند و توانا می‌گردد. آن‌ها در جایگاهی قرار گرفته‌اند که ایمان و عمل صالحشان، آنان را شایسته‌ی چنین مقام و منزلتی کرده است. همان‌گونه که کسی را نمی‌توان از نماز بازداشت، هیچ چیز و هیچ‌کس نمی‌تواند مانع عمل این بندگان مخلص خدا شود و یا اسباب طرد آنان را از میدان دعوت فراهم سازد. خداوند در قرآن خطاب به پیامبر اسلام (صلی‌الله علیه و سلم) می‌فرماید:

وَلَا تَطْرُدِ الَّذِينَ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجْهَهُ... (انعام: ۵۲).

کسانی را که سحرگاهان و شامگاهان، خدای خود را می‌خوانند و منظورشان تنها رضایت اوست، از خود مران. نه حساب آنان بر توست و نه حساب تو بر آنان. اگر آنان را برانی، از زمره‌ی ستمگران خواهی بود.

یا در سوره‌ی عبس، خداوند پیامبر را با لحنی سخت و شدید مورد خطاب قرار می‌دهد که باید همواره مورد توجه دعوتگران باشد:

عَبَسَ وَتَوَلَّىٰ. أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمىٰ... (عبس: ۱-۲).

نزول این آیات به سبب آن بود که مستمندان، ستون و تکیه‌گاه اسلام محسوب می‌شدند و سران قریش، شرط پذیرش اسلام را طرد آنان یا جداسازی مجالس مستمندان و بزرگان قریش قرار داده بودند. اما خداوند معیارهای حقیقی ارزش‌گذاری را بیان کرد؛ معیارهایی که وزن و جایگاه انسان‌ها را در ترازوی الهی تعیین می‌کند. این ارزش‌های آسمانی، هیچ ارتباطی با قراردادها و مقررات زمینی ندارند. معیارهایی همچون تقوا، بصیرت، دانش، نرم‌خویی و مهربانی، در قرآن کریم آمده است:

إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ (حجرات: ۱۳).

قُلْ هَٰذِهِ سَبِيلِي أَدْعُو إِلَى اللَّهِ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَّبَعَنِي... (یوسف: ۱۰۸).

فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ... (آل عمران: ۱۵۹).

حرکت در مسیر دعوت باید آزاد و رها از قراردادهای اجتماعی، توان مالی، یا نقص‌های جسمانی باشد. تنها تقوا، اخلاص، بصیرت و نرم‌خویی، شرط حضور در صفوف دعوتگران است. نگاهی به زندگی شیخ شهید احمد یاسین و افرادی مانند او که با جسمی ناتوان، اما ایمانی استوار، تمامی معیارهای جاهلی را در هم شکستند و مدرسه‌ای را بنا نهادند که تحولی شگرف در فلسطین و جهان اسلام ایجاد کرد، می‌تواند نگاه‌ها را تغییر دهد:

وَاللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰ أَمْرِهِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ (یوسف: ۲۱).

رمضان ۱۴۰۳، کرمانشاه