الْحَمْدُ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْأَحَدِ، الرَّزَّاقِ الَّذِي لَمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ، وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى النَّبِيِّ الْأَكْرَمِ، الْمَبْعُوثِ رَحْمَةً بِهَذَا الدِّينِ الْمُعَظَّمِ.
حمد و سپاس خداوند یکتا و بیهمتا، رزاقی که نه زاده است و نه زاده شده است، و درود و سلام بر پیامبر گرامی، که به عنوان رحمت برای این دین بزرگ مبعوث شده است.
شکی نیست که گشایش رزق از جمله مسائلی است که هر انسان به دنبال آن است، و رسیدن به آن جز به توفیق از سوی خداوند متعال امکانپذیر نیست. رزق وسیع از زینتهای زندگی دنیاست؛ همانطور که خداوند عزوجل در قرآن میفرماید: «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا» [الکهف: 46]. دارائی و فرزندان، زینت زندگی دنیایند (و زوالپذیر و گذرایند). و خداوند سبحان برای ما عللی قرار داده است که به سوی آنها روی میآوریم و از طریق آنها خواستههای خود را تحقق میبخشیم و از طریق انجام آنها یا پایبندی به آنها، پاداش و ثواب دریافت میکنیم، که برای مسلمان خوشیهای دنیا و آخرت را به همراه دارد.
ازجمله این علل میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تقوا:
کسی که در این کلمه تفکر کند، خواهد دید که تقوا در کتاب خداوند متعال در موارد مختلفی ذکر شده است؛ چرا که دروازهای برای هر خیر و مانعی برای افتادن در هر حرام است. تقوا زاد و توشهی مؤمن به سوی آخرت است و به وسیلهی آن، مؤمن روزی خود را میچینند؛ چنانکه خداوند عزوجل میفرماید: «وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى» [البقرة: 197]، و توشه برگیرید (هم برای سفر حجّ و هم برای سرای دیگرتان و بدانید) که بهترین توشه پرهیزگاری است و تقوا از عللی است که غمها را برطرف میکند و روزی را میآورد، چنانکه در این مقاله میخواهیم اشاره کنیم؛ چون خداوند عز وجل میفرماید: «وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا * وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ» [الطلاق: 2، 3]، هر کس هم از خدا بترسد و پرهیزگاری کند، خدا راه نجات (از هر تنگنائی) را برای او فراهم میسازد. (۲) و به او از جائی که تصوّرش نمیکند روزی میرساند. هر کس بر خداوند توکّل کند (و کار و بار خود را بدو واگذارد) خدا او را بسنده است. و نیز فرموده است: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ» [الأعراف: 96]. اگر مردمان این شهرها و آبادیها (به خدا و انبیاء) ایمان میآوردند و (از کفر و معاصی) پرهیز میکردند، (درگاه خیرات و) برکات آسمان و زمین را بر روی آنان میگشودیم.
پس راهی برای دستیابی به هر خیر و از جمله نزول برکت و گشایش رزق وجود ندارد جز به پایبندی به شریعت خدا. علی بن ابیطالب (رضیاللهعنه) تقوا را چنین تفسیر کرده است: «التَّقْوَى هِيَ الخَوْفُ مِنَ الجَلِيلِ، وَالعَمَلُ بِالتَّنْزِيلِ، وَالقَنَاعَةُ بِالقَلِيلِ، وَالِاسْتِعْدَادُ لِيَوْمِ الرَّحِيلِ.»؛ تقوا ترس از خداوند بزرگ است، عمل به وحی و قرآن، قناعت به کم و آماده شدن برای روز مرگ. کسی که این ویژگیها را دارد، نباید از تنگی و سختی و محرومیت بترسد، زیرا خداوند او را از هر جهت برکت میدهد و از فضل خود به او میدهد. چنانکه خداوند میفرماید: «وَلَوْ إِسْتَقَامُوا عَلَى الطَّرِيقَةِ لَأَسْقَيْنَاهُمْ مَاءً غَدَقًا» [الجن: 16]. اگر آدمیان و پریان بر راستای راه (یکتاپرستی و فرمانبرداری از اوامر و نواهی الهی) ماندگار بمانند، آب زیاد (و نعمت فراوان) بهرهی ایشان میگردانیم.
استغفار:
استغفار فواید عظیمی برای مسلمان دارد، زیرا بر زبان هر کسی آسان است و در هر زمان و مکانی قابل انجام است. استغفار از جمله اموری است که خداوند متعال ما را به انجام آن دستور داده است؛ چنانکه خداوند عزوجل از زبان حضرت نوح (علیهالسلام) میفرماید: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا * يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا * وَيُمْدِدْكُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهَارًا» [نوح: 10، 12]. و بدیشان گفتهام: از پروردگار خویش طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است (و شما را میبخشاید). (۱۰) (اگر چنین کنید) خدا از آسمان بارانهای پر خیر و برکت را پیاپی میباراند. (۱۱) و با اعطاء دارائی و فرزندان، شما را کمک میکند و یاری میدهد، و باغهای سرسبز و فراوان بهرهی شما میسازد، و رودبارهای پر آب در اختیارتان میگذارد.
استغفار همچنین سبب گشایش رزق وسیع است، چنانکه مشاهده کردیم. عباراتی که مسلمان میتواند برای استغفار استفاده کند عبارتند از: "أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ"، از خدا طلب آمرزش میکنم، "أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لَا إِلٰهَ إِلَّا هُوَ الحَيُّ القَيُّومُ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ"، از خدایی که هیچ معبودی جز او نیست، زنده و پایدار است، طلب آمرزش کرده و به سوی او بازمیگردم. "رَبِّ اغْفِرْ لِي"، پروردگارا! مرا بیامرز. "أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ العَلِيَّ العَظِيمَ" از خدای بلندمرتبه و بزرگ طلب آمرزش میکنم.
و اگر بر سید استغفار که در حدیث آمده، مداومت داشته باشد: " اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي، لَا إِلٰهَ إِلَّا أَنْتَ، خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ، وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ، أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ، وَأَبُوءُ بِذَنْبِي، فَاغْفِرْ لِي، فَإِنَّهُ لَا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ"، «بارالها! تو پروردگار منی، هیچ معبودی جز تو نیست. مرا آفریدی و من بندهی تو هستم. تا جایی که توان دارم، بر عهد و پیمانی که با تو بستهام، پایبندم. از شر آنچه کردهام، به تو پناه میبرم. به نعمتهایی که بر من ارزانی داشتهای، اقرار میکنم و به گناهانم نیز اعتراف میکنم. پس مرا بیامرز، چراکه جز تو، کسی گناهان را نمیآمرزد.» قطعاً به تمامی خیر و برکت دست خواهد یافت و روزیاش از جانب خداوند خواهد بود.
دعا:
دعا یکی از مهمترین وسایلی است که بندگان از طریق آن با پروردگار خود ارتباط برقرار میکنند. از طریق دعا میتوان از خداوند درخواست برآوردن حاجت، شفای بیماری، تسهیل در امور، رفع غم و طلب روزی کرد. در حدیث آمده است که حضرت فاطمه (رضیاللهعنها) از پیامبر صلیاللهعليهوسلم درخواست خدمتکار کرد، پیامبر به او گفت: «بگو: اللَّهُمَّ رَبَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَرَبَّ العَرْشِ العَظِيمِ، رَبَّنَا وَرَبَّ كُلِّ شَيْءٍ، أَنْتَ الظَّاهِرُ فَلَيْسَ فَوْقَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ البَاطِنُ فَلَيْسَ دُونَكَ شَيْءٌ، مُنَزِّلُ التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِيلِ وَالفُرْقَانِ، فَالِقُ الحَبِّ وَالنَّوَى، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ كُلِّ شَيْءٍ أَنْتَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهِ، أَنْتَ الأَوَّلُ فَلَيْسَ قَبْلَكَ شَيْءٌ، وَأَنْتَ الآخِرُ فَلَيْسَ بَعْدَكَ شَيْءٌ، اقْضِ عَنَّا الدَّيْنَ، وَأَغْنِنَا مِنَ الفَقْرِ.» بارالها، پروردگار آسمانهای هفتگانه و پروردگار عرش عظیم، پروردگار ما و پروردگار هر چیزی، تو ظاهر هستی و چیزی بالاتر از تو نیست، و تو باطن هستی و چیزی پنهانتر از تو نیست. نازلکنندهی تورات، انجیل و فرقان، شکافندهی دانه و هسته، به تو پناه میبرم از شر هر چیزی که مهار آن به دست توست. تو نخستین هستی و چیزی پیش از تو نیست، و تو آخرین هستی و چیزی پس از تو نیست. قرض ما را بپرداز و ما را از فقر بینیاز گردان.
بهطور کلی، مسلمان باید از خداوند طلب کند که روزیاش را گشایش دهد و همچنین باید ایمان داشته باشد که تنها خداوند قادر است او را روزی دهد و غنی و بینیاز کند. باید به این نکته توجه کند که غذای او حلال باشد؛ زیرا خداوند تنها چیزی را قبول میکند که طیب و پاک باشد؛ چنانکه پیامبر صلیاللهعليهوسلم فرمود: "خداوند طیب است و فقط از طیب قبول میکند، و خداوند مؤمنان را به همان چیزی که به پیامبران فرمان داده است، امر کرده است؛ همانطور که خداوند میفرماید: «يَا أَيُّهَا الرُّسُلُ كُلُوا مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا» [المؤمنون: 51]؛ به پیغمبران گفتهایم تا به پیروان خود برسانند. گفتهایم) ای پیغمبران! از غذاهای حلال بخورید و کارهای شایسته بکنید و همچنین در آیهی دیگری میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ» [البقرة: 172]." ای کسانی که ایمان آوردهاید! از چیزهای پاکیزهای بخورید که روزی شما ساختهایم.
تسبيح در هر زمان و در هر مکانی برای مسلمان مستحب است؛ زیرا میتواند در لحظاتی که خداوند سبحان ذکر میشود، میزان حسنات فرد را پر کند و همچنین ممکن است که با این تسبیح خداوند متعال به او بهره و روزی عطا کند. فَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو قَالَ: "كُنَّا عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ البَادِيَةِ عَلَيْهِ جُبَّةُ سِيجَانٍ مَزْرُورَةٌ بِالدِّيبَاجِ، فَقَالَ: أَلَا إِنَّ صَاحِبَكُمْ هَذَا قَدْ وَضَعَ كُلَّ فَارِسٍ ابْنِ فَارِسٍ! قَالَ: يُرِيدُ أَنْ يَضَعَ كُلَّ فَارِسٍ ابْنِ فَارِسٍ، وَيَرْفَعَ كُلَّ رَاعٍ ابْنِ رَاعٍ، قَالَ: فَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِمَجَامِعِ جُبَّتِهِ، وَقَالَ: أَلَا أَرَى عَلَيْكَ لِبَاسَ مَنْ لَا يَعْقِلُ؟!"
از عبدالله بن عمرو روایت شده که گفت:
"ما نزد رسول خدا (صلیاللهعلیهوسلم) بودیم که مردی از اهل بادیه آمد، درحالیکه جبهای از پارچه «سیجان» که با دیباج دکمهدار شده بود، بر تن داشت. آن مرد گفت: آگاه باشید که این همراه شما (پیامبر) شأن هر جنگجویی را که پسر جنگجویی است، پایین آورده است! منظورش این بود که پیامبر (صلیاللهعلیهوسلم) میخواهد مقام هر جنگجوی نجیبزاده را پایین بیاورد و هر چوپانزادهای را بالا ببرد. پس رسول خدا (صلیاللهعلیهوسلم) لباس او را گرفت و فرمود: «آیا نمیبینم که لباسی بر تن داری که مخصوص افراد نادان است؟!»".
سپس فرمود: إِنَّ نَبِيَّ اللَّهِ نُوحًا صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لَمَّا حَضَرَتْهُ الوَفَاةُ، قَالَ لِابْنِهِ: إِنِّي قَاصٌّ عَلَيْكَ الوَصِيَّةَ: آمُرُكَ بِاثْنَتَيْنِ، وَأَنْهَاكَ عَنْ اثْنَتَيْنِ: آمُرُكَ بِـ "لَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ"؛ فَإِنَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعَ، وَالأَرْضِينَ السَّبْعَ، لَوْ وُضِعَتْ فِي كِفَّةٍ، وَوُضِعَتْ "لَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ" فِي كِفَّةٍ، رَجَحَتْ بِهِنَّ "لَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ"، وَلَوْ أَنَّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعَ، وَالأَرْضِينَ السَّبْعَ، كُنَّ حَلْقَةً مُبْهَمَةً، قَصَمَتْهُنَّ "لَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ". وَسُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ؛ فَإِنَّهَا صَلَاةُ كُلِّ شَيْءٍ، وَبِهَا يُرْزَقُ الخَلْقُ.
هنگامی که پیامبر خدا، نوح (علیهالسلام)، در آستانهی وفات قرار گرفت، به فرزندش گفت:
من برای تو وصیتی دارم: تو را به دو چیز سفارش میکنم و از دو چیز بازمیدارم. تو را به گفتن "لا إله إلا الله" (هیچ معبودی جز الله نیست) سفارش میکنم، چراکه اگر هفت آسمان و هفت زمین در یک کفهی ترازو گذاشته شوند و "لا إله إلا الله" در کفهی دیگر قرار گیرد، "لا إله إلا الله" سنگینتر خواهد بود. و اگر هفت آسمان و هفت زمین بهصورت حلقهای بسته باشند، "لا إله إلا الله" آنها را در هم خواهد شکست.
و همچنین تو را به گفتن "سبحان الله وبحمده" سفارش میکنم، زیرا این ذکر همانند نمازِ همهی موجودات است و از طریق آن، همهی مخلوقات روزی داده میشوند.
از عبارتهای تسبیحی که از پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد شده است عبارتند از: سُبْحَانَ اللَّهِ، وَالحَمْدُ لِلَّهِ، وَلَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ، وَاللَّهُ أَكْبَرُ"، وَ"سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ"، وَ"سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ، وَسُبْحَانَ اللَّهِ العَظِيمِ"، وَ"لَا إِلٰهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ المُلكُ وَلَهُ الحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ".
"پاک و منزه است خدا، و ستایش مخصوص خداست، و هیچ معبودی جز الله نیست، و الله بزرگتر است"، و "پاک و منزه است خدا و ستایش مخصوص اوست"، و "پاک و منزه است خدا و ستایش مخصوص اوست، و پاک و منزه است خداوند بزرگ"، و "هیچ معبودی جز الله نیست، او یگانه است و شریکی ندارد، فرمانروایی و ستایش برای اوست، و او بر هر چیزی تواناست".
توکّل بر خداوند:
از اعتقادات صحیح مسلمان این است که خداوند رزاق و مانع است، و هیچ مخلوقی نمیتواند از انسان آنچه خداوند برای او نوشته است بگیرد. انسان باید اسباب مشروع را فراهم کرده و بر خداوند توکل کند و یقین داشته باشد که تنها خداوند قادر به رزق و غنای او است. فَعَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ رضي الله عنه، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «لَوْ أَنَّكُمْ تَتَوَكَّلُونَ عَلَى اللَّهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ، لَرَزَقَكُمْ كَمَا يَرْزُقُ الطَّيْرَ، تَغْدُو خِمَاصًا، وَتَرُوحُ بِطَانًا.»
از عمر بن خطاب (رضیاللهعنه) روایت شده که پیامبر (صلیاللهعلیهوسلم) فرمود:
«اگر شما بر خداوند چنانکه شایسته است توکل میکردید، قطعاً همانگونه که پرندگان روزی میگیرند، شما نیز روزی داده میشدید؛ پرندگان صبحگاهان گرسنه بیرون میروند و شامگاهان سیر بازمیگردند».
نماز ضحی یا چاشت:
نماز ضحی سنت حسنهای است که پیامبر صلی الله علیه وسلم مردم را به انجام آن تشویق کرده است و دارای فضیلت بزرگی است. کسی که بر این نماز و دیگر سنن با علم و معرفت مداومت ورزد، از نشانههای ایمان راسخ است. این نماز از اسباب جلب رزق است. در حدیث قدسی آمده است: یا ابْنَ آدَمَ، أَرْكَعْ لِي أَرْبَعَ رَكَعَاتٍ مِنْ أَوَّلِ النَّهَارِ، أَكْفِكْ آخِرَهُ «ای فرزند آدم، چهار رکعت از اول روز برای من بخوان، تا باقیمانده روز را برای تو کفایت کنم.»
حفظ قرآن و طلب علم:
طلب علم در اسلام جایگاه سترگی دارد و صاحبان علم در نزد خداوند از مقام بلندی برخوردارند، چنانکه خداوند در قرآن میفرماید: «قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ» (الزمر: 9) بگو: آیا کسانی که (وظیفهی خود را در قبال خدا) میدانند، با کسانی که (چنین چیزی را) نمیدانند، برابر و یکسانند؟! (هرگز). و همچنین «يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» (المجادلة: 11). خداوند به کسانی از شما که ایمان آوردهاند و بهره از علم دارند، درجات بزرگی میبخشد. پس کسی که خداوند او را بالا برده، خیر و رزق او را عطا کرده است. پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَرْفَعُ بِهَذَا الْكَلَامِ أَقْوَامًا، وَيَضَعُ بِهِ آخَرِينَ؛ «خداوند با این کلام گروهی را بالا میبرد و گروهی را پایین میآورد.» پس ای مسلمان، در علم دین، تفقّه و غور کن و علم بیاموز تا هم خودت بهرهمند شوی و هم به دیگران نفع برسانی.
ازدواج:
ازدواج نعمتی عظیم است و منافع زیادی هم برای فرد و هم برای جامعه دارد. خداوند وعده داده است که فقیر را با ازدواج غنی کند، چنانکه در قرآن میفرماید: «وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَرَاءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ» (النور: 32). مردان و زنان مجرّد خود را و غلامان و کنیزان شایستهی (ازدواج) خویش را (با تهیّهی نفقه و پرداخت مهریّه) به ازدواج یکدیگر درآورید (و به فقر و تنگدستی ایشان ننگرید و نگران آیندهی آنان نباشید. چرا که) اگر فقیر و تنگدست باشند (و ازدواجشان برای حفظ عفّت و دوری از گناه انجام گیرد) خداوند آنان را در پرتو فضل خود دارا و بینیاز میگرداند. بیگمان خداوند دارای نعمت فراخ (بوده و) آگاه (از نیّات همگان) است.
پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: ثَلاثَةٌ حَقٌّ عَلَى اللَّهِ عَوْنُهُمْ: المُجَاهِدُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَالمُكَاتِبُ الَّذِي يُرِيدُ الْأَدَاءَ، وَالنَّاكِحُ الَّذِي يُرِيدُ الْعَفَافَ؛ «سه گروه هستند که خداوند کمکشان میکند: مجاهد در راه خدا، بدهکار که میخواهد بدهی خود را بپردازد، و ازدواجکننده که میخواهد عفت خود را حفظ کند.»
مسلمان باید هرگاه که توانایی داشته باشد، در انجام این طاعت کوشش کند؛ چرا که این از کارهایی است که شادی را برای انسان به ارمغان میآورد و او را به ادامه و کثرت در طاعت ترغیب میکند. همچنین ازدواج یکی از عواملی است که به روزی انسان میافزاید و خداوند ما را به آن ترغیب کرده است.
و چه پاداش عظیمی برای کسانی است که در ازدواج فقرا کمک میکنند! راههای خیر زیاد و آسان است و حمد و سپاس لایق اوست!
فرزند:
خداوند به ما نشان داده است که هر نوزادی با رزق خود به دنیا میآید. از این رو از ترس فقر نباید از فرزندآوری دست کشید، حتی اگر والدین فقیر باشند. خداوند میفرماید: «وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ خَشْيَةَ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُهُمْ وَإِيَّاكُمْ» (الإسراء: 31) و (از آنجا که روزی در دست خدا است) فرزندانتان را از ترس فقر و تنگدستی نکشید. ما آنان و شما را روزی میدهیم (و ضامن رزق همگانیم).
همانطور که خداوند عز و جل فرموده است: الْمَالُ وَالبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا دارائی و فرزندان، زینت زندگی دنیایند (و زوالپذیر و گذرایند) و بههیچوجه نباید از فرزندآوری به دلیل این مسئله صرفنظر کرد؛ زیرا هر نوزادی با روزی خود به فضل خدا میآید، و ممکن است سبب خوشبختی والدین خود در دنیا و آخرت باشد و حقیقت همانطور که خداوند متعال فرموده است: «وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ» (الأنعام: 151). و فرزندانتان را از ترس فقر و تنگدستی (کنونی یا آینده) مکشید (چرا که) ما به شما و ایشان روزی میدهیم (و روزیرسان همگان مائیم؛ نه شما)
صلهی رحم:
یکی از اسباب گشایش و وسعت رزق، صلهی رحم است. فَعَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «مَنْ أَحَبَّ أَنْ يُبْسَطَ لَهُ فِي رِزْقِهِ، وَيُنسَأَ لَهُ فِي أَثَرِهِ، فَلْيَصِلْ رَحِمَهُ» پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: «کسی که دوست دارد روزیش وسیع شود و عمرش طولانی گردد، باید صلهی رحم را بهجای آورد. بجاست مسلمان در صلهی رحم کوشا باشد، حتی اگر بهوسیلهی برخی از افراد خانواده آزرده شود.
این گواهی است بر جذب روزی از طریق این طاعت و مسلمان باید بر انجام آن و پرهیز از قطع آن اهتمام ورزد، حتی اگر لازم باشد بایستی بر آزارهایی که از سوی بستگانش میبیند، صبر کند.
صدقه و انفاق مما رزقالله:
صدقه در اسلام دروازهای فراخ برای خیر و برکت است. صدقه مال صاحبش را کاهش نمیدهد، بلکه خداوند آن را افزون میکند و در آن برکت میاندازد. خداوند در قرآن میفرماید: «يَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَيُرْبِي الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ» (البقرة: 276). خداوند (برکت) ربا را (و اموالی را که ربا با آن بیامیزد) نابود میکند و (ثواب) صدقات را (و اموالی را که از آن بذل و بخشش شود) فزونی میبخشد، و خداوند هیچ انسان ناسپاس گنهکاری را دوست نمیدارد. همچنین در آیات دیگر میفرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَتْلُونَ كِتَابَ اللَّهِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ * لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَيَزِيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ» (فاطر: 29، 30). کسانی که کتاب خدا (قرآن را) میخوانند، و نماز را پا برجای میدارند، و از چیرهائی که بدیشان دادهایم، پنهان و آشکار، بذل و بخشش مینمایند، آنان چشم امید به تجارتی دوختهاند که هرگز بیرونق نمیگردد و از میان نمیرود. (۲۹) (آنان قرآن را تلاوت میکنند، و نماز را میخوانند، و بذل و بخشش میکنند) تا خداوند اجرشان را به تمام و کمال بدهد، و از فضل خود بر پاداششان بیفزاید. چرا که خدا آمرزگار و سپاسگزار است (و بدیهایشان را میبخشاید، و از خوبیهایشان سپاسگزاری میفرماید، و مواهبی بدیشان عطاء مینماید که به اندیشه و تصوّر در نمیآید).
در پایان، ما خود را و شما خوانندهی عزیز را به تلاش در تحقق اسباب فلاح و رستگاری و دوری از اسباب هلاک دعوت میکنیم، طلب علم و عزم جزم بر راه مسلمانی و ایمان است که انسان را به سعادت و بهشت خداوند میرساند.
والصلاة والسلام على سيد ولد عدنان، وعلى آله وصحبه وأتباعه الكرام، إلى يوم البعث والقيام.
نظرات
مهمان
25 بهمن 1403 - 07:47فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كَانَ غَفَّارًا ﴿١٠﴾يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارًا ﴿١١﴾ وَيُمْدِدْكُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِينَ وَيَجْعَل لَّكُمْ جَنَّاتٍ وَيَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَارًا ﴿١٢﴾ مَّا لَكُمْ لَا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَارًا ﴿١٣﴾ سورة نوح و بدیشان گفتهام: از پروردگار خویش طلب آمرزش کنید که او بسیار آمرزنده است (و شما را میبخشاید). (۱۰) (اگر چنین کنید) خدا از آسمان بارانهای پر خیر و برکت را پیاپی میباراند. (۱۱) و با اعطاء دارائی و فرزندان، شما را کمک میکند و یاری میدهد، و باغهای سرسبز و فراوان بهرهی شما میسازد، و رودبارهای پر آب در اختیارتان میگذارد. (۱۲) شما را چه میشود که برای خدا عظمت و شکوهی قائل نیستید؟ وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَىٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَـٰكِن كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ ﴿الأعراف: ٩٦﴾ اگر مردمان این شهرها و آبادیها (به خدا و انبیاء) ایمان میآوردند و (از کفر و معاصی) پرهیز میکردند، (درگاه خیرات و) برکات آسمان و زمین را بر روی آنان میگشودیم (و از بلایا و آفات به دورشان میداشتیم) ولی آنان به تکذیب (پیغمبران و انکار حقائق) پرداختند و ما هم ایشان را به کیفر اعمالشان گرفتار و مجازات نمودیم (و عبرت جهانیانشان کردیم). وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ ﴿الأنفال: ٣٣﴾ خداوند تا تو در میان آنان هستی ایشان را عذاب نمیکند (به گونهای که آنان را ریشهکن و نابود سازد. چرا که تو رَحْمَةًلِلْعالَمین بوده و آنان را به سوی حق فرا میخوانی و امیدواری که آئین اسلام را بپذیرند و راه رستگاری در پیش گیرند)، و همچنین خداوند ایشان را عذاب نمیدهد در حالی که (برخی از) آنان طلب بخشش و آمرزش مینمایند (و از کردهی خود پشیمانند و از اعمال ناشایست خویش توبه میکنند).
ئاونگ
25 بهمن 1403 - 08:49«وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ ۚ وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ» (الأنفال: ٣٣) خداوند تا تو در میان آنان هستی ایشان را عذاب نمیکند (به گونهای که آنان را ریشهکن و نابود سازد. چرا که تو رَحْمَةًلِلْعالَمین بوده و آنان را بهسوی حق فرا میخوانی و امیدواری که آئین اسلام را بپذیرند و راه رستگاری در پیش گیرند)، و همچنین خداوند ایشان را عذاب نمیدهد در حالی که (برخی از) آنان طلب بخشش و آمرزش مینمایند (و از کردهی خود پشیمانند و از اعمال ناشایست خویش توبه میکنند).(خرمدل، مصطفی، تفسیر نور) تفسیر و مفهوم آیه: این آیه دو حقیقت مهم را دربارهی عدم نزول عذاب بیان میکند: حضور پیامبر اکرم (ﷺ) در میان مردم، مانع نزول عذاب: در بخش نخست آیه، خداوند بیان میفرماید که «وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ» یعنی تا زمانی که پیامبر (ﷺ) در میان مشرکان مکه حضور داشت، خداوند آنها را عذاب نکرد. زیرا سنّت الهی بر این است که هیچ قومی را تا زمانی که پیامبرشان در میان آنهاست، عذاب نکند. ابنعباس (رضیالله عنه) گفته است: لم يعذب الله قرية حتى يخرج النبي منها والذين آمنوا؛ «خداوند هیچ سرزمینی را عذاب نکرده است، مگر آنکه پیامبرش از آن خارج شده باشد.» استغفار، سپری در برابر عذاب الهی: در بخش دوم آیه، خداوند میفرماید: «وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ» یعنی تا وقتی که مردم استغفار میکنند، خداوند آنها را عذاب نخواهد کرد. تفسیر این استغفار چند معنا دارد: برخی از مشرکان در طواف خانهی کعبه میگفتند: «غُفرانَکَ، غُفرانَکَ» (پروردگارا، ما را بیامرز)، که همین باعث جلوگیری از نزول عذاب میشد. گروهی از مفسران گفتهاند که وجود مؤمنان در میان مشرکان که استغفار میکردند، سبب رفع عذاب بوده است. برخی نیز استغفار را به پذیرش اسلام تفسیر کردهاند؛ یعنی اگر مشرکان ایمان میآوردند، مورد عذاب قرار نمیگرفتند. پیامبر اکرم (ﷺ) در حدیثی فرمودند: «أنزل الله عليَّ أمانين لأمتي: وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ، وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ، فإذا مضيتُ، تركتُ فيهم الاستغفار إلى يوم القيامة» «خداوند دو امان برای امتم قرار داده است: "وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ" و "وَمَا كَانَ اللَّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ". پس زمانی که من از دنیا بروم، استغفار تا روز قیامت برای امت من باقی خواهد ماند.» این آیه در زمانهی پس از مرگ فیزیکی نبیاکرم(ﷺ)، نشان میدهد که حضور ایشان، بهصورت معنوی و زندە نگهداشتن سنّت و امامت فردی، خانوادگی و جمعی اجماعی و استغفار بندگان، دو عامل مهم در جلوگیری از نزول عذاب الهی هستند. بنابراین، استغفار نهتنها باعث آمرزش گناهان میشود، بلکه جوامع را از بلاها و مجازاتهای الهی نیز در امان نگه میدارد.