در سورهى احزاب، پیامبر (صلى الله علیه وسلم) خطاب قرار داده مىشود و همسران او (صلى الله علیه وسلم) به برخى از مسایل دستور داده مىشوند که دانستن این دستورات براى داعیان دین بسیار ضرورى است؛ زیرا در مرحلهاى از دعوت با آن مسایل برخورد مىکنند. همسران داعیان راه خدا نیز باید این مطالب را بدانند؛ زیرا روزى از روزها با آن مسایل برخورد خواهند کرد. علاوه بر داعیان و همسرانشان، بر هر مسلمان دیگرى نیز دانستن این مطالب لازم و ضرورى است.
انتخاب زندگى آخرت
یا أَیُّهَا النَّبِىُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیوةَ الدُّنْیا وَ زِیْنَتَها فَتَعالَیْنَ أُمَتِعْکُنَّ وَ أُسَرِحْکُنَّ سَراحاً جَمیلاً. وَ إِنْ کُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِناتِ مِنْکُنَّ أَجْراً عَظیماً )احزاب؛28-29)
همهى ما مىدانیم وقتى که پیامبر خدا(صلى الله علیه وسلم) شروع به دعوت مردم به سوى خدا کرد، صاحبان قدرت و حاکمان ظالم و طاغوتها و نوکران آنها، علیه او (صلى الله علیه وسلم) و در برابر دعوتش ایستادند و شروع به دشمنى با او کردند و هر چه از دستشان بر مىآمد در انجامش کوتاهى نکردند. آنها تلاش کردند تا نگذارند آن دعوت به انجام برسد و موفق شود. سرانجام کار به جایى رسید که پیامبر خدا (صلى الله علیه وسلم) و یارانش - رضوان الله تعالى علیهم اجمعین - چارهاى جز هجرت به مدینه ندیدند تا در آنجا بتوانند مسئولیت و وظیفهى بندگى خود را به خوبى انجام دهند. وقتى مسلمانان به مدینه هجرت کردند کافران باز هم از اذیت و آزار آنها دست برنداشتند و چندین بار به مسلمانان حمله کردند و علیه آنها لشکرکشى نمودند تا بتوانند آن دعوت را از بین ببرند و خود را از دست آن نجات دهند. هربار دستهاى از کفّار به جنگ با مسلمانان مىرفت. بعد از چندین بار که لشکر کفر شکست خورد و به اهداف خود دست نیافت، به این نتیجه رسید که باید تمام احزاب و گروهها با هم متحد شوند و همه با هم و در یک صف واحد به جنگ با مسلمانان بروند تا آنان را از بین ببرند. همین امر باعث شد که جنگ احزاب به وجود آید.
خداوند متعال هرگز به کافرین اجازه نمىدهد تا مانعى اساسى در مسیر بندگى خدا بر روى زمین باشند. خداوند به وسیلهى لشکرى که حتى مسلمانان از وجود آن بى خبر بودند، آنها را یارى داد و کفّار را شکست داد. این شکست باعث شد که کفّار به این نتیجه برسند که براى شکست دادن مسلمانان باید از راه دیگرى غیر از مبارزهى مسلحانه وارد شوند. به همین دلیل، میدان اخلاق را انتخاب کردند و از این میدان وارد شده و به مسلمانان حمله کردند. آنها آمدند و نقشه کشیدند که به درون خانوادهى مسلمانان نفوذ کنند و کارى کنند که مسلمانان از اخلاق اسلامى و صفات نیکى که دارند منحرف و گمراه شوند و از این طریق ضربهاى به دین وارد کنند و اسلام را از بین ببرند. به خاطر چنین مسئلهاى بود که خداوند متعال پس از غزوهى احزاب، این سوره )سورهى احزاب( را نازل فرمود تا به وسیلهى آن مسلمانان را از خطر بزرگى که آنها را تهدید مىکند، آگاه کند و به آنها هشدار دهد که اگر سنگر خود را محکم نکنند و خود را از صفات و رفتار ناپسند کاملاً دور نسازند و خود را به اخلاق پسندیده آراسته نکنند و داراى اخلاق اسلامى و صفات و خصوصیاتى که خدا آن را پسندیده است نشوند، حتماً در این جنگ شکست مىخورند و کافران به آرزوى خود خواهند رسید. خداوند در این سوره نخست خانوادهى رهبر را مخاطب قرار مىدهد؛ زیرا خانوادهى رهبر بیشتر در معرض خطر است. اگر خانوادهى رهبر دچار لطمه شود بعد از آن، حمله بردن به خانوادههاى دیگر و در کل جماعت مسلمانان، کار آسانى خواهد بود.
خداوند هشدار و راهنمایىهاى خود را اینگونه شروع مىکند و مىفرماید:
اى پیامبر! اى کسى که خبر هدایت و چگونگى گام نهادن در مسیر بندگى را از خداوند متعال دریافت کردهاى! به همسرانت بگو: اگر زندگى زودگذر دنیایى و زرق و برق آن را مىخواهید، بیایید تا از دارایى و متاعى که دارم، سهمتان را بدهم و از شما جدا شوم؛ زیرا خداوند متعال مرا به این منظور نیافریده است که مشغول و سرگرم فراهم کردن زینت و مال و متاع دنیایى براى چندین زن باشم. مسئولیت و وظیفهى من بسیار بزرگتر و مهمتر از این است که عمرم را صرف تأمین خواستههاى شما بکنم. اگر طالب و خواهان چنین متاعى هستید، این را بدانید که چنین متاعى نزد من یافت نمىشود؛ اما اگر خواهان و دوستدار خدا و پیامبر خدا و زندگى آخرت هستید، مسئولیت و وظیفهى شما چیز دیگرى است. خداوند از شما مىخواهد به تناسب توانایى خود اعمال صالح انجام دهید. این را بدانید که در مقابل انتخاب چنین مسیرى و انجام چنین اعمالى، خداوند متعال اجر و پاداش بسیار بزرگى برایتان آماده کرده است.
وقتى این دو آیه نازل شد، پیامبر خدا (صلى الله علیه وسلم) تک تک همسرانش را صدا زد و آن مسایل را با آنها مطرح کرد و آنان نیز در جواب گفتند: ما خدا و پیامبر خدا و زندگى آخرت را مىخواهیم و زندگى دنیا و زینت و زرق و برقش را نمىخواهیم. آنها با چنین جوابى شایستگى و لیاقت بودن با پیامبر خدا(صلى الله علیه وسلم) را ثابت کردند. پس از موفقیت در چنین امتحان و آزمایشى، از طرف خداوند متعال چندین دستور خطاب به آنان نازل شد. در این دستورات چنین آمده است که: حال که لیاقت بودن با پیامبر خدا را نشان دادید، باید چندین مسئله را رعایت کنید. شما باید از برخى از صفات ناپسند دورى کنید و خود را با برخى از صفات پسندیده بیارایید. قبل از بیان این صفات دانستن نکتهاى ضرورى است که عبارتست از:
عذاب و پاداش دو چندان
یا نِساءَ النَّبِىِّ مَنْ یَأتِ مِنْکُنَّ بِفحِشَةٍ مُبَیِنَةٍ یُضعَفْ لَهَا الْعَذابُ ضِعْفَیْنِ وَ کانَ ذلِکَ عَلَى اللَّهِ یَسیراً (احزاب؛30)
اى زنان پیامبر! هر کدام از شما مرتکب گناه آشکارى شود که نشان دهد انجام دهندهى آن انسانى است که نمىتواند بندهى واقعى خدا باشد، شکنجهاى که برایش در نظر گرفته شده دو برابر شکنجهاى است که براى زنان دیگر معین شده است -؛ زیرا کردار زشت او علاوه بر این که گناهى است نسبت به خود او، از آنجایى که او الگوى زنان دیگر است، باعث تشویق زنان دیگر به انجام آن نیز مىشود و این بهانهاى به دست آنان مىدهد که بگویند: وقتى خانوادهى پیامبر خدا و رهبر جامعه این گونه است، ما چرا خود را به زحمت بیندازیم؟! همین امر باعث مىشود که زنان دیگر نه تنها مرتکب یک گناه بلکه چندین گناه شوند.- این را بدانید که عذاب دادن شما براى خدا کارى است بسیار آسان. - و همسر پیامبر خدا بودن، مانع عذاب شما نمىشود-.
خداوند در این آیه نمىفرماید: اى همسران پیامبر ! از شما چشمپوشى مىکنم. هرگز چنین نمىفرماید، بلکه مىفرماید: چون همسر پیامبر و رهبر جامعه هستید، باید از هر زن دیگرى پاک و پاکتر باشید و روش زندگى شما نسبت به دیگران به آنچه خدا مىخواهد، نزدیکتر باشد.
در اینجا ذکر مطلبى لازم و ضرورى است و آن این که بر هر فرد مسلمانى که مشغول دعوت مردم به سوى خداست واجب است، در موقعیتهایى همچون جنگ احزاب، با همسر یا همسرانش بنشیند و مطالب مذکور را همچون پیامبر خدا (صلى الله علیه وسلم) با آنان در میان بگذارد و با جدیّت از آنان بخواهد موضع خود را روشن کنند و بودن یا نبودن با او را یکسره کنند. بر او لازم است که اگر همسر یا همسرانش طالب دنیا بودند، از آنان جدا شود و اگر طالب خدا و پیامبر خدا و روز آخرت بودند، باید آمادهى دریافت و عملى کردن دستوراتى باشند که خداوند به انجام آنها فرمان داده است.
[اى زنان پیامبر!] این را نیز بدانید که پاداش شما نیز دو چندان خواهد بود به شرط این که:
وَ مَنْ یَقْنُتْ مِنْکُنَّ لِلَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تَعْمَلْ صلِحاً نُؤْتِها أَجْرَها مَرَّتَیْنِ وَ أَعْتَدْنا لَها رِزْقاً کَریماً (احزاب؛31) هر کدام از شما با اختیار خود نه از روى اجبار، مطیع خدا و پیامبر خدا باشد و مشغول انجام اعمال صالح باشد، اجر و پاداشش را دو برابر مىدهیم. - اجرى به خاطر کار خوبى که انجام داده و اجر دیگر به این خاطر که او الگوى دیگران است و دیگران با نگاه کردن به او بر انجام اعمال صالح تشویق مىشوند و آن را انجام مىدهند.- هر کس این گونه باشد رزق و روزى بسیار خوب و با ارزشى برایش آماده مىکنیم و در قیامت به او خواهیم بخشید.
یا نِساءَ النَّبِىِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍ مِنَ النِّساءِ إِنِ اتَّقَیْتُنَّ (احزاب؛32) اى زنان پیامبر! شما همچون زنان دیگر نیستید - چون شما الگوى دیگران هستید - . اگر مىخواهید از خدا بترسید و تقواى خدا داشته باشید پس خود را متخلّق به صفات پسندیده زیر کنید:
1. متانت در کلام
فَلاتَخْضَعْنَ بِالْقَولِ فَیَطْمَعَ الَّذِى فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَولاً مَعْرُوفاً (احزاب؛32) هنگام سخن گفتن با نرمى و ناز صحبت نکنید؛ زیرا بیماردلان و کسى که از نظر اخلاقى فرد سالمى نیست، چشم طمع به شما مىدوزد. یعنى سعى کنید با متانت خاصى سخن بگویید و به وضوح مقصودتان را بیان کنید.
2. عدم خروج از منزل بدون ضرورت
وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ (احزاب؛33) و در خانههایتان بمانید و سنگین و باوقار باشید؛ زیرا جاى اصلى فعالیت و کوشش و تلاشتان خانواده و منزل باشد و بیرون رفتن از خانه تنها به هنگام ضرورت است؛ بنابراین باوقار و سنگین در خانههایتان بمانید.
3. عدم خودآرایى هنگام بیرون رفتن از منزل
وَ لاتَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولى (احزاب؛33) و آنگاه که - بنا به ضرورت - بیرون رفتید، خودتان را همچون قصر آرایش و زینت نکنید. - قصر با توجه به زیبایى و زینتى که دارد توجه همگان را به خود جلب مىکند.- به گونهاى خود را آرایش نکنید که مردم به شما بنگرند. همچون جاهلیت گذشته در میان مردم ظاهر نشوید و خودنمایى نکنید. زنان دوره جاهلیت پیشین یعنى آنان که از مسیر بندگى خدا دور و غافل و منحرف بودند، به هنگام بیرون رفتن خود را آرایش مىکردند؛ شما همانند آنها برخورد نکنید.
بعد از بیان این مطلب، به چگونگى رفتار و کردار زن مؤمن و مسلمان در خانه و بیرون از خانه اشاره مىکند و مىفرماید:
4. اقامهى نماز
وَ أَقِمْنَ الصَّلوةَ (احزاب؛33) و نمازهایتان را به درستى اقامه کنید و دعا و درخواستهایتان را به درستى و مرتب با خدا در میان بگذارید تا خداوند متعال شما را در برداشتن گامهاى محکمتر در مسیر بندگى او - جلّ جلاله - یارى دهد.
5. اداى زکات
وَ آتِیْنَ الزَّکوةَ (احزاب؛33) و از ثروت و دارایى که دارید آنچه را که اضافه بر نیاز است، در راه خدا ببخشید تا مایهى رشد شما به سوى کمال شود.
6. اطاعت از خدا و پیامبر خدا(صلى الله علیه وسلم)
وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ (احزاب؛33) و از راه و روش خدا و پیامبرش اطاعت و فرمانبردارى کنید.
هدف از دستور و سفارش به زنان پیامبر (صلى الله علیه وسلم)
اى زنان پیامبر! چنین تصور نکنید که در انجام دستوراتى که به شما مىدهیم سود و نفعى به ما مىرسد. هدف این است که:
إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً (احزاب؛33) خدا مىخواهد زشتى جاهلیت را از شما دور کند اى اهل بیت پیامبر! اى زنان پیامبر خدا! خداوند مىخواهد شما را از هر روش و رفتار جاهلى پاک گرداند. روش و رفتارهاى جاهلانهاى چون: با نامحرم با ناز و نرمى صحبت کردن، نداشتن وقار و سنگینى، در خانه نماندن و همیشه این سو و آن سو رفتن و به هنگام بیرون رفتن خود را آرایش کردن و...
7. متذکر شدن به آیاتى که تلاوت مىشود
وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلى فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ ءَایتِ اللَّهِ وَ الْحِکْمَةِ (احزاب؛34) و همیشه از آیات و نشانهها و دلایلى که در خانههایتان تلاوت مىشود به یاد آورید و متذکر شوید؛ آیاتى که مسیر بندگى را روشن مىکنند و به این مطالب اشاره مىکنند که تنها فرمانروا و فریادرس خداست و آخرت وجود دارد و انسان در آن محاسبه و محاکمه مىشود. آیاتى که انسان را متوجه این مهم مىکنند که مسئولیتى دارد و بندهى خداست و راه و روشى را که خدا براى بندگىاش فرستاده است باید بدون هیچگونه افراط و تفریطى رعایت کند. [ اى زنان پیامبر! این را بدانید که:]
إِنَّ اللَّهَ کانَ لَطیفاً خَبیراً (احزاب؛34) در آنچه بیان شد، هیچ شک و گمانى نیست. یقیناً خداوند متعال لطیف است، یعنى نازکبین است و آنچه را که بسیار پوشیده است مىداند و بر آن آگاه است. و خبیر است، یعنى همیشه گزارشات به او واصل مىگردد؛ بنابراین از هر چه روى مىدهد و هر عملى که انجام مىشود آگاهى دارد.
نظرات