یك هفته تا مهم‌ترین انتخابات سال جاری دنیا
درست همان‌طور كه انتظارش می‌رود، هر جا كه یك چادر و ون و گروهی از مجاهدین حزبی ایستاده‌اند و برای كاندیدای ائتلاف ملی، میز شش نفره كه حالا البته جمعیت اعضایش از شش گروه بیشتر شده، تبلیغ می‌كنند، طرف دیگر چادر و مجاهدان حزبی «عدالت و توسعه» گاهی همراه و گاهی بدون اعضا و وابستگان و پرچم متحد دست راستی حزب اردوغان، حزب حركت ملی هم ایستاده‌اند و تلاش می‌كنند به هر طریق ممكن جلب نظر كنند.
در حالی كه احزاب عضو ائتلاف میز شش نفره بیشتر از هر چیز دیگری روی جوانان تحول‌خواه تمركز كرده‌اند و با بروشور و رقص و آواز كه چندان تازگی هم ندارد، به تجمع‌های خودشان جان می‌دهند، در چادرهای تبلیغاتی حزب عدالت و توسعه، موسیقی‌هایی به سبك موسیقی‌های تهییج‌كننده حزب‌الله پخش می‌شود و با قوری‌های هیاتی، در لیوان‌های كاغذی بین مردم چای پخش می‌كنند.
هر دو طرف معتقد هستند كه «رییس می‌برد»، ائتلاف قرمز حزب عدالت و توسعه و حزب حركت ملی وقتی می‌گویند «رییس» به اردوغان 69 ساله اشاره می‌كنند كه همین چند هفته پیش بیستمین سالگرد حضورش در قدرت را جشن گرفته است، در طرف پرچم‌های رنگارنگ كاندیدای گروه شش، وقتی می‌گویند «رییس» منظور كمال قلیچداراغلوی 74 ساله است كه رییس بزرگترین حزب اپوزیسیون فعلی تركیه یعنی حزب جمهوریت است.
هر دو طرف علاوه بر اینكه فكر می‌كنند انتخابات را برده‌اند، از پوشش رسانه‌ای انتخابات به‌طور كلی و پوشش رسانه‌ای رسانه‌های انگلیسی زبان جریان اصلی هم راضی نیستند. این نارضایتی بعد از اینكه اكونومیست تصمیم گرفت روی جلد شماره این هفته خود بنویسد كه «انتخابات هفته آینده تركیه مهم‌ترین انتخابات سال است» و سرمقاله خودش را به نوشته‌ای منتقدانه در مورد اردوغان اختصاص دهد بیشتر هم شده است.
هواداران قلیچداراغلو كه بهرغم وجود دو كاندیدای دیگری كه در انتخابات ریاست‌جمهوری علیه اردوغان رقابت می‌كنند، تنها كسی است كه ظن بردن انتخابات به او می‌رود، می‌گویند رسانه‌های داخلی تركیه فاسد و در اختیار حزب حاكم هستند. با وجود اینكه اردوغان بیست سال پیش وقتی برای به دست گرفتن قدرت تلاش می‌كرد از خود چهره‌ای منتقد ارایه كرده و حتی به دلیل خواندن یك شعر در آغاز كار سیاسی‌اش زندانی شده بود و خودش به نوعی بابت نبود «آزادی بیان» هزینه‌های شخصی و سیاسی داده، تركیه در بیست سال دوره قدرت او هر روز در جدول رتبه‌بندی كشور‌ها از نظر آزادی بیان بیشتر و بیشتر سقوط كرده است. سه هفته پیش وقتی تعدادی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی با اتهام نزدیكی به احزاب غیرقانونی كرد بازداشت شدند، اردوغان نشان داد كه حتی در آستانه انتخابات هم قصد ندارد دست از «مدیریت صحنه» بردارد. بازداشت و زندانی شدن روزنامه‌نگاران، تصویب قوانین سختگیرانه برای انتشار نظر و اطلاعات در شبكه‌های اجتماعی، فیلتر كردن توییتر برای مقابله با اطلاعات غلط در ساعت‌های بعد از زلزله خسارت‌بار سه ماه پیش كه در مجموع جان 50 هزار نفر را گرفت، بخشی از كارنامه دولت اردوغان در موضوع آزادی بیان است.
نارضایتی احزاب مخالف در مورد آزادی بیان البته ابعاد بسیار گسترده‌تری هم دارد. از جمله اینكه آنها دولت را متهم می‌كنند به فساد مالی، منابع پولی بیشتری برای رسانه‌های طرفدار خودش فراهم می‌كند و در نبود پول، رسانه‌های احزاب مخالف جای زیادی برای حركت كردن ندارند. هواداران اردوغان از طرف دیگر نگاهی به رسانه‌های داخلی ندارند، آنها با تكیه بر اینكه رسانه‌های جریان اصلی غربی مشخصا از اردوغان و به طور كلی از هر كسی كه در تركیه در قدرت باشد راضی نخواهند بود، مطبوعات انگلیسی زبان را به جو‌سازی علیه دولت اردوغان متهم می‌كنند. موضوعی كه در اعتراض وزیر خارجه دولت اردوغان در سرمقاله این هفته اكونومیست هم دیده می‌شود.
انتقاد به مطبوعات جریان اصلی انگلیسی زبانی كه انتخابات تركیه را پوشش می‌دهند چندان هم بعید نیست. از هفته گذشته علاوه بر تایم، ای‌اف‌پی و حتی رسانه‌هایی مانند ای‌بی‌سی هم در گزارش‌های خود از احتمال تقلب در انتخابات تركیه، عدم تمایل اردوغان به ترك قدرت، تمایل مردم به پیوستن به شورش خیابانی در صورت اعلام شكست قلیچداراغلو و احتمال ابطال انتخابات در صورت عدم برد اردوغان در دور اول رقابت‌ها صحبت كرده‌اند. این در حالی است كه قلیچداراغلو شخصا در مصاحبه با تایم احتمالا مقاومت اردوغان در ترك قدرت را رد كرده است. با این وجود گفت‌وگو در مورد اینكه اردوغان و بازوهای حزبی او احتمالا می‌توانند در انتخابات تقلب كنند، تمام نشده است.
در حالی كه مطبوعات جریان اصلی انگلیسی زبان در نظر سنجی‌های‌شان در هفته‌های گذشته شانس برد قلیچداراغلو در انتخابات را بیشتر از شانس برد اردوغان در انتخابات تخمین زده‌اند، در هفته گذشته گفتمان انتخاباتی اردوغان به سمت دوگانه‌سازی و اتكا به دستاورد‌های نظامی تركیه در سال‌های اخیر تغییر كرده است. بعد از آرام شدن گفت‌وگو‌ها در مورد وضعیت سلامتی اردوغان، او در قالب یك چهره قدرتمند رو‌به‌روی مردم خودش بر صفحه‌های تلویزیونی ظاهر شد تا بگوید كه ارتش تركیه یكی از رهبران داعش را در سوریه ترور كرده است. حمله دوباره به شمال سوریه برای طرفداران حزب اردوغان تاكید مجددی بر این است كه جنگ این كشور هنوز تمام نشده و رویا‌های بلندپروازانه منطقه‌ای «ترك‌ها» به فراموشی سپرده نخواهد شد. یك ناو حمل پهپاد حالا هفته‌هاست كه بین دو بخش اروپایی و آسیایی شهر استانبول در معرض دید مردم قرار گرفته است. این از جمله چیزهایی است كه هواداران اردوغان به آن افتخار می‌كنند. یك مهندس كارمند سیستم حمل و نقل عمومی شهر استانبول كه روی یكی از ده‌ها كشتی كه بین دو قسمت آسیایی و اروپایی استانبول رفت و آمد می‌كنند، كار می‌كند در مورد این ناو و حضورش در آب می‌گوید: «تركیه همیشه این شكلی كه امروز می‌بینید نبود، ما مردم فقیری بودیم كه نمی‌توانستیم از خودمان دفاع كنیم، حالا از اینجا به بیرون نگاه كنید، آن پل‌ها را عدالت و توسعه ساخته، آن ناو را هم عدالت و توسعه ساخته، ما حالا خیلی چیزها داریم و اگر به این مسیر ادامه دهیم اوضاع‌مان بهتر هم خواهد شد.»
روشن است كه بلندپروازی‌های قدیمی در قالب ناتوی تركی و نوعثمانی‌گری در بین بسیاری از مردم تركیه كه هنوز به یك نوستالژِی سینمایی از امپراتوری تركان دلبسته هستند، زنده، قوی و درخشان است. اردوغان و هم‌پیمانان ملی‌گرای او سال‌هاست كه از این توبره تغذیه می‌كنند و همزمان آتش تنور آن را داغ و داغ‌تر می‌كنند؛ البته اتكا به گفتمان نظامی تنها ابزار در درست اردوغان برای بردن این انتخابات نیست.
بهرغم تصویری كه برخی مردم فارسی زبان در مورد تركیه دارند، همجنس‌گرایی در تركیه همچنان تابوی اخلاقی به حساب می‌آید. درست همان‌طور كه پوتین با اتكا به هراس اخلاقی از همجنس‌گرایی، بخشی از طرفداران خود را راضی نگه می‌دارد و بخشی از آرای خاكستری را به خودش جلب می‌كند، اردوغان هم با موضع‌گیری علیه فعالان حقوق اقلیت‌های جنسی می‌گوید: «مردم تركیه در برابر یك انتخاب در مورد آینده خود قرار دارند.» از نظر اردوغان مردم باید انتخاب كنند كسانی كه به خانواده و شكل سنتی آن احترام می‌گذارند در قدرت بمانند یا كسانی كه حامی رفتار‌های ضد خانواده هستند!
برای یك دستفروش پنجاه ساله كه در خیابان صدف می‌فروشد، تكلیف آینده‌ای كه اردوغان در آن در قدرت باقی بماند روشن است، او می‌گوید: «اردوغان را می‌شناسیم، او می‌تواند تورم را بهتر كند و وضعیت اقتصادی را سامان بدهد، وقتی اردوغان به قدرت رسید در تركیه زلزله آمده بود و خرابی زیادی بود، او توانست مشكلات مردم را حل كند، حالا هم در تركیه زلزله آمده است و او هنوز می‌تواند مشكلات مردم را حل كند، اما معلوم نیست قلیچداراغلو هم بتواند مشكلات ما را حل كند یا نه.»
به نظر می‌رسد حتی بسیاری از كسانی كه می‌دانند اردوغان را نمی‌خواهند هم به درستی نمی‌دانند كه قلیچداراغلو دقیقا در سیاست تركیه چه تغییری به بار خواهد آورد. كارزار حامیان او، رنگین‌كمانی از گروه‌های اقلیت مذهبی گرفته تا انواع و اقسام مخالفان سیاسی اردوغان است. هر چند خود او و حزبش در دسته‌بندی‌ها در موقعیت چپ مركزگرا قرار می‌گیرند در میان حامیان او از گروه‌های راست‌گرا تا چپ‌های تندرو، همه مدل گرایش سیاسی دیده می‌شود. او كه اخیرا از حمایت احزاب چپ تند هم برخوردار شده است، نه برنامه روشنی برای حل مساله كردهای تركیه دارد، نه سیاست‌های مهاجرتی كه اعلام می‌كند ربط چندانی به سیاست‌های احزاب چپ‌گرا در نقاط دیگر جهان دارد.
ظاهرا در تركیه راست و چپ و مركزگرا در مورد اینكه موضع‌گیری علیه مهاجران سوری می‌تواند نظر مردم را جلب كند با یكدیگر هم‌نظر هستند. قلیچداراغلو می‌گوید: مهاجران سوری باید به كشور خودشان برگردند. اما توضیح نمی‌دهد پس فرستادن این مهاجران به سرزمین‌هایی كه هنوز تحت حمله تركیه یا تحت نفوذ دولت بشار اسد است چه هزینه‌های انسانی می‌تواند به همراه داشته باشد و آیا احزاب چپ‌گرا با این رویكرد او به مساله مهاجران سوری موافق هستند یا نه.
در حالی كه اردوغان در سال‌های گذشته یكی از مهم‌ترین حامیان شورشیان سوری علیه دولت بشار اسد بوده و یكی از دلایل میزبانی این كشور از این همه سوری آواره هم همین حمایت اردوغان از آشوب در سوریه است، به نظر می‌رسد موضع این كشور در یكی، دو سال اخیر در مورد ماندن دولت بشار اسد تغییر كرده است. غرب‌گرایان ترك هم مانند سایر كسانی كه كباده حمایت از دموكراسی می‌كشند از ماندن بشار اسد در قدرت راضی نیستند و هر كسی كه با او به مماشات برخیزد را تایید نمی‌كنند. از این نظر اردوغان هنوز در پیشگاه قضاوت آنها گزینه‌ای بهتر از قلیچداراغلو است كه علاوه بر اینكه در علوی بودن با خانواده اسد اشتراك دارد، حامی حذف اسد از سیاست سوریه هم نبوده است و در صورت پیروزی در انتخابات احتمالا در اولین فرصت با همتای همسایه خود در سوریه دیدار خواهد كرد. قلیچداراغلو همچنین در مورد اینكه مساله كردهای تركیه را چگونه برطرف می‌كند توضیحی نداده است؛ حتی حالا كه حمایت ضمنی حزب دموكرات از ائتلاف میز شش نفره باعث شده است كه وضعیت او در نظرسنجی‌ها به نسبت هفته‌های گذشته بهتر شود، او به صراحت نمی‌گوید كه منظورش از اینكه «گروهی از ریش‌سفیدان» در دولت او مساله كرد‌ها را حل خواهند كرد، چیست.
یك هفته مانده تا انتخابات تركیه، شاید دقیق‌ترین تصویری كه مردم كوچه و بازار از فضا دارند، همان حرفی است كه مرد صدف‌فروش می‌زند، در تهران به آن می‌گویند: «هندوانه در بسته». قلیچداراغلو در راس كمپینی نشسته است كه اعضای آن احتمالا در یك كابینه ائتلافی حتی دور یك میز هم نمی‌توانند، بنشینند. او علاوه بر این وعده داده است كه سیستم ریاستی را دوباره به سیستم پارلمانی برگرداند، یعنی همان چیزی كه تا پیش از رفراندوم سال 2017 در تركیه كار می‌كرد. سیستم پارلمانی هر چند به معنی دموكراسی بیشتر است، همزمان به معنی بحث و جدل و دعوای سیاسی بیشتر هم هست. علاوه بر این، هر چند سابقه و كلماتی كه قلیچداراغلو از آن استفاده می‌كند، نشان نمی‌دهد كه او واقعا شخصیتی جاه‌طلب دارد و در طمع كسب قدرت است، معلوم نیست اعضای دیگر كمپین او از جمله شهرداران دو شهر استانبول و آنكارا كه هم جوان‌تر و هم پرسودا‌تر از او هستند چنین كه او خودش را می‌نمایاند دست شسته از قدرت و وارسته و تنها به دنبال باز گرداندن دموكراسی قوی‌تر به عرصه سیاسی تركیه باشند. نگرانی از اینكه اكرم امام اغلو كه در یك رقابت نفسگیر شهرداری استانبول را به دست آورده و محبوبیت قابل ملاحظه‌ای دارد و منصور یاواش شهردار آنكارا هم دقیقا به اندازه قلیچداراغلو خواهان بازگشت به سیستم پارلمانی باشند و نه خواهان كنار زدن قلیچداراغلوی 74 ساله و تبدیل شدن به اردوغان دوم تركیه، كمرنگ نیست.
با وجود اینكه سرمقاله‌نویس این هفته اكونومیست معتقد است كه اردوغان باید برود و تنها گزینه‌ای كه در حال حاضر در برابر اردوغان قرار دارد هم قلیچداراغلو است، رهبر اپوزیسیون كه می‌گوید حامی نزدیك شدن بیشتر تركیه به غرب است، در ده سال گذشته دو سفر به امریكا داشته است كه تلاش كرده هر دوی آنها را تا جایی كه ممكن است در سكوت خبری برگزار كند. در تركیه هم درست مثل ایران، هر چند نگاه‌ها گاهی به سمت همكاری بیشتر با غرب است، حسی از غرور ملی و بی‌اعتمادی به غرب و به خصوص امریكا وجود دارد كه باعث می‌شود نمایش نزدیكی به امریكا نه تنها در جهت افزایش رای كار نكند، بلكه احتمالا به كاهش آن هم ختم شود. در كنار این مساله رقیب اردوغان باید موضع خودش را در مورد بحران‌های حال حاضر جهانی كه تركیه در كمركش آن قرار دارد، روشن كند. سیاست دولت اردوغان در مورد ایران، سوریه، اوكراین و چین روشن است، نزدیكی این كشور به اسراییل تنها در جهت منافع ملی است و اردوغان هر چند به دنبال جنگ با اسراییل نیست و حتی گام‌هایی برای بهبود روابط با آن برداشته، نشان داده است كه در صورت بالا گرفتن تنش‌ها خودداری از حمله لفظی و تحمیل هزینه به اسراییل حتی در صورت عدم رضایت امریكا ندارد. قلیچداراغلو از این نظر هنوز برای بسیاری ناشناخته است. تمركز او به عنوان یك اقتصاددان بروكرات، بیشتر بر مسائل داخلی تركیه و به خصوص مساله تورم بوده است.
یك هفته تا انتخابات ریاست‌جمهوری و انتخابات عمومی تركیه باقی مانده است، با وجود اینكه نظرسنجی‌های هواداران قلیچداراغلو می‌گویند او با اختلاف حدود پنج تا هفت درصدی برنده انتخابات خواهد بود، نظرسنجی‌های هواداران اردوغان بیشتر به سمت احتمال دومرحله‌ای شدن انتخابات حركت كرده‌اند. نظرسنجی‌ها برای پیش‌بینی اینكه چه اتفاقی در انتخابات تركیه خواهد افتاد چندان دقیق نیستند؛ هر چند همه با هم بر سر این مساله توافق دارند كه رقابت بسیار نزدیك است.
این روزها پرچم‌های احزاب و ائتلاف‌های مختلف در خیابان‌ها جابه‌جا ظاهر و غایب می‌شوند. چادرهای هواداران رقبای انتخاباتی از آدم‌هایی در همه گروه‌های سنی پر است، هر چند احزاب كم سابقه و كم طرفدار مثل حزب سبز جدید را بیشتر گروهی از جوانان سودایی می‌گردانند.
نگرانی در مورد اینكه در هفته‌های بعد از انتخابات چه اتفاقی می‌افتد بسیار بیشتر از نگرانی‌هایی است كه در مورد ماه‌های آینده وجود دارد. گمانه‌زنی‌ها در مورد احتمال وقوع تظاهرات و درگیری‌های خیابانی رو به افزایش است. با این حال یك دختر جوان، دانشجوی زبان روسی كه در چادر «حزب سبز نو»، یك حزب كوچك متعلق به جریان چپ كه احتمالا در صورت غیرقانونی اعلام شدن حزب دموكرات كه متهم به همكاری با پ‌ك‌ك است، در نقش حزب پوششی برای مهم‌ترین جریان چپ تركیه بازی خواهد كرد، به مردم بروشور تبلیغاتی می‌دهد، می‌گوید كه چندان نباید به اتفاقات روزها و حتی هفته‌های آینده خوش‌بین بود: « ما برای نماینده‌مان تبلیغ می‌كنیم، اما امیدوار نیستیم كه به قدرت برسیم. ما هنوز اینجا و همه جا در اقلیت هستیم. حتی اگر به خیابان بیاییم مردم به ما ملحق نمی‌شوند، ما می‌توانیم مدتی اعتراض كنیم، اما نمی‌توانیم در خیابان چیزی به دست بیاوریم. اگر مثل انتخابات شهرداری‌ها بخواهند نماینده‌ای كه با رای شكننده انتخاب شده را كنار بزنند، ممكن است در انتخابات بعدی بتوانیم موفق شویم، اما با اعتراض خیابانی فقط هیجان‌ها خالی می‌شود. صلح به اندازه جنگ جذابیت ندارد و مردم دوست دارند رهبری داشته باشند كه همان چیزی كه در خانه‌های خودشان می‌گویند را تكرار كند، یعنی كسی كه دنبال آقایی و سلطه و اقتدار است. به آهنگ‌هایی كه می‌گذارند نگاه كنید، آنها فقط به مقتدر بودن فكر می‌كنند.»
برای یك دستفروش پنجاه ساله كه در خیابان صدف می‌فروشد، تكلیف آینده‌ای كه اردوغان در آن در قدرت باقی بماند روشن است، او می‌گوید: «اردوغان را می‌شناسیم، او می‌تواند تورم را بهتر كند و وضعیت اقتصادی را سامان بدهد، وقتی اردوغان به قدرت رسید در تركیه زلزله آمده بود و خرابی زیادی بود، او توانست مشكلات مردم را حل كند، حالا هم در تركیه زلزله آمده است و او هنوز می‌تواند مشكلات مردم را حل كند، اما معلوم نیست قلیچداراغلو هم بتواند مشكلات ما را حل كند یا نه.»
حتی بسیاری از كسانی كه می‌دانند اردوغان را نمی‌خواهند هم به درستی نمی‌دانند كه قلیچداراغلو دقیقا در سیاست تركیه چه تغییری به بار خواهد آورد. كارزار حامیان او، رنگین‌كمانی از گروه‌های اقلیت مذهبی گرفته تا انواع و اقسام مخالفان سیاسی اردوغان است. هر چند خود او و حزبش در دسته‌بندی‌ها در موقعیت چپ مركزگرا قرار می‌گیرند در میان حامیان او از گروه‌های راست‌گرا تا چپ‌های تندرو، همه مدل گرایش سیاسی دیده می‌شود. او كه اخیرا از حمایت احزاب چپ تند هم برخوردار شده است، نه برنامه روشنی برای حل مساله كردهای تركیه دارد، نه سیاست‌های مهاجرتی كه اعلام می‌كند ربط چندانی به سیاست‌های احزاب چپ‌گرا در نقاط دیگر جهان دارد.
بهرغم تصویری كه برخی مردم فارسی زبان در مورد تركیه دارند، همجنس‌گرایی در تركیه همچنان تابوی اخلاقی به حساب می‌آید. درست همان‌طور كه پوتین با اتكا به هراس اخلاقی از همجنس‌گرایی، بخشی از طرفداران خود را راضی نگه می‌دارد و بخشی از آرای خاكستری را به خودش جلب می‌كند، اردوغان هم با موضع‌گیری علیه فعالان حقوق اقلیت‌های جنسی می‌گوید: «مردم تركیه در برابر یك انتخاب در مورد آینده خود قرار دارند.» از نظر اردوغان مردم باید انتخاب كنند كسانی كه به خانواده و شكل سنتی آن احترام می‌گذارند در قدرت بمانند یا كسانی كه حامی رفتار‌های ضد خانواده هستند!
------------------------
توجه: ضمن احترام به نویسنده‌ی محترم، این جستار به‌هیچ‌وجه، رٲی مختار اصلاحوب نیست و نشر آن صرفاً جهت تبادل آراست
نظرات