خداوند بر اساس فضل و کرم خود ایستگاه‌هایی جهت پاکسازی بندگانش از خطا و اشتباه و رشد قرار داده است. یکی از این ایستگاه‌ها شب قدر است. شب قدر فرصت طلایی برای بندگان جهت خودیابی و خودسازی است: «مَن قَامَ لَیلَةَ القَدْرِ إیمَانًا واحْتِسَابًا، غُفِرَ له ما تَقَدَّمَ مِن ذَنْبِهِ» (بخاری)
ترجمه: هر کس شب قدر را از روی ایمان و به امید پاداش الهی به عبادت قیام کند، گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌گردد.
هر عبادت و عمل صالح زمانی مورد رضایت خدا قرار می‌گیرد که در وقت و زمان مناسب خود صورت گیرد.
این تعبیر قرآن در ضمن دعا و درخواست انسان‌هایی که به بلوغ معنوی رسیده آمده است که از خدا می‌خواهند عمل صالحی انجام دهند که رضایت خدا در آن عمل باشد.
«وَأَنْ أَعْمَلَ صَالِحًا تَرْضَاهُ» [سوره اﻷحقاف ۱۵]
علما برای چنین عبادتی تعبیر عبادت وقت نام نهاده‌اند.
ابن قیم جوزی در جواب این سؤال که بهترین عبادت‌ها کدام است؟به این نوع عبادت اشاره کرده و می‌گوید:
هر کدام از اوقات شبانه‌روز دارای عبادتی مخصوص است و بهترین عبادت در هر لحظه‌ای از اوقات شب و روز، عمل کردن برای کسب رضایت خداوند است؛ به گونه‌ای که متناسب با وظیفه‌اش و آن وقت خاص باشد. پس بهترین عبادت در زمان جهاد، مبارزه‌ی مسلحانه با دشمنان است گر چه به ترک اوراد و اذکار و حتی انجام ندادن نماز واجب به طور کامل نیز بانجامد.
بهترین عبادت وقت میزبانی، تامین حقوق میهمان و دست‌برداشتن از اذکار مستحب است؛
بهترین عبادت سپیده‌دم، مشغول شدن به نماز، تلاوت قرآن و اوراد و اذکار است؛
بهترین عبادت زمان آموزش، روی آوردن به امر تعلیم و صرف همه‌ی تلاش‌ها در راستای تامین این هدف است.
بهترین عبادت وقت اذان، ترک سایر اوراد و پاسخ به مؤذن است.
و بهترین عبادت در دهه‌ی اخیر ماه مبارک رمضان، ارتباط همیشگی با مساجد و اعتکاف در آن‌ها است نه اینکه وقت خود را صرف ارتباط همیشگی با مردم و مشغول شدن با آنان نماید.
و بالاخره بهترین عبادت در هر وقت و حالی، ترجیح رضایت خدا در آن وقت و حال و عمل منطبق با آن وضعیت است.
عبادت وقت، در یک کلام موقعیت‌شناسی است.
اینکه بنده پی‌ببرد و تشخیص دهد که واجب وقت او چیست؟
عدم تشخیص واجب وقت، بنده را از مقصد و هدف عبادت، و در نتیجه مطلوب مورد نظر خدا دور می‌کند.
در این نگارش عبادت وقت شب قدر، را مورد بررسی قرار داده شبی که به گفته قرآن فضیلی وصف‌ناشدنی دارد و می‌فرماید:
«لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» [سوره القدر ۴]
اگر بنده وظیفه‌ای که متوجه او در این شب‌ها می‌باشد به آن پی‌نبرده و خود را به مسائل دیگر مشغول کند، خروجی مفید و مثبتی را از این فرصت طلایی نمی‌توان انتظار داشت.
اینجا سؤال مطرح می‌شود به راستی عبادت وقت و واجب وقت ما در شب قدر چیست؟
عبادت وقت شب‌های قدر از دیدگاه نگارنده در حدیثی از ام المومنین عایشه(رضی‌الله‌عنها) صریح و واضح بیان شده است که می‌فرماید:
ای رسول خدا اگر شب قدر را درک کردم چه بگویم؟ پیامبرﷺ فرمود:
«قولی: اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ كَرِیمٌ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّی؛ بگو خداوندگارا تو بخشنده‌ای، عفو و بخشش را دوست داری؛ پس مرا مورد عفو و بخشش قرار بده»
شاید سؤال پیش بیاید طلب بخشش از خدا در شب قدر به چه دلیل می‌باشد؟
آیا این طلب بخشش عام به نسبت همه‌ی خطاها و لغزش‌ها است یا لغزش و کوتاهی خاصی مد نظر می‌باشد؟
اگر به سوره‌ی قدر برگردیم و اهمیت و ارزش شب قدر را مورد بررسی قرار دهیم می‌توان به این سؤال پاسخ داد.
یک ارتباطی بین شب قدر و قیام در آن و نزول هدایت ربانی وجود دارد. که عبادت و واجب وقت در این شب‌ها را تعیین می‌کند.
در اینکه چرا شب قدر از ارزش و اعتبار خاصی در پیشگاه خدا برخوردار است، اختلاف نظر وجود دارد و دیدگاه‌های مختلفی بیان شده است که از میان همه‌ی نظرات و دیدگاه‌ها، نگارنده‌ی این دیدگاه که ارزش شب قدر، بخاطر نزول هدایت ربانی است را ترجیح می‌دهد چون در این شب برای خیر و صلاح و سود جهان بشریت به قدری کار صورت گرفت که در زمان بسیار طولانی از تاریخ بشریت صورت نگرفته بود.
این شب مبارک در زندگی انسان‌ها آنچنان آثار و تحولاتی بر جای گذاشته و چه بسا هزاران ماه و هزاران سال سپری شده اما بدون اینکه تحولی رخ داده باشد برجای نهاده است. و به نظر می‌رسد این نگاه با روح و راز این شب همخوانی بیشتر دارد.
و قیام شب‌های قدر یادبودی برای نزول آن هدایت است.
لذا شارع، مؤمنان را موظف کرده این یادمان را فراموش نکنند. و از آن غافل نگرددند.
و پیامبرﷺ امت را تشویق کرده برای زنده کردن این یادمان در ارواح مومنان هر ساله در شب‌های دهگانه و آن را بجوییم و بطلبیم.
واین بیدار ماندن و به عبادت مشغول شدن و طلب عفو و بخشش کردن برای زنده نگه داشتن معانی و مفاهیم بزرگی است که این شب در بر دارد.
چکیده و جان کلام می‌توان گفت عبادت و واجب وقت ما در شب‌های قدر این است که کار انسان در آن موقع محاسبه در ارتباط با این هدایت باشد؛ بدین‌گونه که موضع‌گیریش در قبال این هدایت چه بود است و به خاطر تقصیرها و کوتاهی‌هایش در قبال برنامه‌ی هدایت از خداوند طلب آمرزش كند و تجدید عهد و پیمان كه از این به بعد با استقبال دیگری و با موضع‌گیری دیگری با این هدایت نازل‌شده در آن شب روبرو شود.
و به تعبیر دیگر عبادت وقت ما در شب قدر، پیمان و عهد جدید با خداوند در قبال تعامل درست و صحیح با کتاب هدایتگر (قرآن) در آینده است.
از خداوند منان خواستارم توفیق دهد که در این شب‌ها عبادت وقت خود را به نحو احسن انجام داده تا شامل مغفرت الهی قرار بگیریم. آمین
نظرات