حسین معافی- فعال حوزه اجتماعی آموزش شهروندی عبارت از رشد و پرورش‌دادن ظرفیت‌های افراد و گروه‌ها برای مشارکت و تصمیم‌گیری و عمل آگاهانه و مسئولانه در زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی است. این آموزش‌ها شامل حقوق انسانی، رشد مستمر و همه‌جانبه، اخلاق و ارزش‌ها، صلح و مسالمت‌جویی، برابری اجتماعی و حرمت‌نهادن به تفاوت‌هاست. متأسفانه در سیستم آموزشی ما به آموزش حقوق شهروندی مردم کمتر پرداخته شده است. توجه محض به مسائل درسی و علمی راه‌گشای حل مشکلات در جامعه و محیط اجتماعی نیست و آموزش حقوق شهروندی و تربیت شهروندی آگاه و مشارکت‌جو و فعال می‌تواند در این زمینه کارگشا باشد؛ بنابراین توجه به آموزش حقوق شهروندی و تربیت شهروند مطلوب و آگاه ضروری به نظر می‌رسد. انجام گسترده‌تر فعالیت‌های پرورشی در حوزه کارهای فرهنگی و هنری نیز می‌تواند در تحقق این امر بسیار مهم و تأثیرگذار باشد. چگونگی آشنایی دانشآموزان با مؤلفه‌های حقوق شهروندی برای اینکه دانشآموزان بتوانند از حقوق شهروندی برخوردار باشند و از آنها استفاده کنند نیاز است که مهارت‌هایی را آموزش ببینند. از جمله این مهارت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: مسئولیت‌پذیری: با کمک شورای دانش‌آموزی و اعضای اصلی تشکل‌های دانش‌آموزی بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی–هنری و کارهای مربوط به حوزه پرورشی به خود دانشآموزان واگذار شود. مشارکت در کارهای گروهی: کار گروهی باعث رشد اجتماعی دانشآموزان می‌شود و با جهت‌دهی گروه همسالان در مدرسه یا در گروه‌های فوق برنامه می‌توان دانشآموزان را با حقوق شهروندی آشنا کرد. تقسیم کارها در انجام مراسم‌های مختلف و حس همکاری در دانشآموزان ناشی از مشارکت فعال آنهاست. هوشیاری در برابر سوءاستفاده: یکی از مؤلفه‌های مهم در حقوق شهروندی، دادن هوشیاری در جهت جلوگیری از سوءاستفاده دیگران است و آموزش این مسئله می‌تواند از بسیاری از معضلات جلوگیری به عمل آورد. تعهدپذیری: دانش‌آموزانی که متعهد هستند و به وعده‌هایی که می‌دهند عمل می‌کنند و مسئولیتی را که بر عهده‌شان گذاشته شده است انجام می‌دهند از رشد اجتماعی خوبی برخوردار خواهند شد. برقراری ارتباط با دیگران: از دانشآموزان خواسته شود که برای حل مسائل و مشکلات و انجام مأموریت‌های محول‌شده، حتما از ارتباط با دیگران استفاده کنند تا بتوانند از این طریق بسیاری از مشکلات را حل کنند. درنظرگرفتن دیگران: به دانشآموزان آموزش داده شود که برای انجام کارها فقط خود را نبینند و به دیگران هم توجه کافی داشته باشند. به آنها بیاموزیم حقوق شهروندی دیگران را رعایت کنند و آنچه را انتظار دارند درمورد آنها رعایت شود برای دیگران هم در نظر داشته باشند. حریم خصوصی: دانشآموزان هم به حریم خصوصی نیاز دارند و ورود به زوایای زندگی آنها در صورتی مجاز است که آنها خود تمایل داشته باشند و دلیل ورود به مسائل خصوصی توسط دیگران را درک کنند. زندگی مطلوب: هر شهروندی حق دارد از حداقل امکانات انسانی برخوردار باشد و زمانی حقوق شهروندی رعایت می‌شود که از خدمات بهداشتی و آموزشی، تغذیه مناسب و سرپناهی برای زندگی برخوردار باشند. ملاقات با دوستان و بازی‌کردن: برگزاری جشنواره‌های فرهنگی-ورزشی در راستای تحقق این امر انجام شود و دانشآموزان با همکاری یکدیگر و شرکت در مسابقات فرهنگی و ورزشی این مهارت را تمرین کنند. زندگی در محیط سالم: استفاده از تغذیه سالم در مدرسه و رعایت موازین بهداشتی از جمله مواردی است که در مدارس باید انجام شود که در شرایط کرونایی این موضوع بسیار مهم و ضروری است. برخورداری از امکانات مشابه: استفاده از تمامی خدمات مدرسه بدون توجه به نژاد، مذهب و جنسیت از حقوق مسلم دانشآموزان محسوب می‌شود؛ بنابراین همه امکانات مدرسه به طور مساوی بین دانشآموزان توزیع شود. راه‌های آشنایی با حقوق شهروندی برخی از مهم‌ترین روش‌های ایجاد و تقویت مهارت شهروندی در مدارس عبارت‌اند از: - آشناکردن دانشآموزان و خانوادها با قوانین و مقررات جامعه - آشناکردن دانشآموزان و خانواده‌ها به حقوق شهروندی‌شان - آموزش اخلاق و ادب اجتماعی به دانشآموزان - آموزش رعایت انضباط اجتماعی و حفظ اموال عمومی - آموزش کمک به هم‌نوعان و شهروندان بدون توجه به مکان زندگی، رنگ، نژاد، مقام و ثروت - آموزش قائل‌شدن حق زندگی برای همه - اشاعه آزادانه افکار، مردم‌سالاری و وحدت ملی در جامعه به دانشآموزان - گسترش ارزش‌های والای انسانی در جامعه و نهادینه‌کردن آنها - ازبین‌بردن تضاد و کشمکش بین مردم در جامعه - آموزش احترام به کرامت‌های انسانی به دانشآموزان - آموزش نظم، وجدان کاری و فرهنگ کار به دانشآموزان - اجرا و توجه جدی به طرح شهردار مدرسه - بهره‌گیری از الگوی مدارس دموکراتیک - آموزش عدالت‌جویی و حق‌جویی و پرهیز از ظلم به دانشآموزان - برگزاری سمینارها و دوره‌های آموزش حقوق شهروندی برای اولیا به صورت حضوری یا مجازی - ارائه بروشورهایی در زمینه آموزش حقوق شهروندی به دانشآموزان و اولیا بنابراین زمانی آموزش و پرورش در رسیدن به اهداف و آرمان‌هایش موفق خواهد بود که بتواند شهروندانی آگاه، مسئول و خلاق بپرورد و این امر میسر نیست مگر از طریق آموزش بهینه شهروندی و نیز ارتقای فرهنگ شهروندی؛ بنابراین دانشآموزان و خانواده‌ها را باید در مدارس با مسائل حقوق شهروندی آشنا کنیم تا بتوانند در آینده زندگی بهتری داشته باشند و خدمت بهتری به هم‌نوعان خود ارائه دهند.
نظرات