اصلاح طلبان دوره تازه‌یی از حیات سیاسی خود را آغاز کرده‌اند. تولد احزاب جدید اصلاح طلب همچون نمونه تازه آن- حزب «اتحاد ملت ایران» -نشان از پوست اندازی این جریان مهم سیاسی و آمادگی آن برای نقش آفرینی بیشتر می‌دهد. پویایی فضای سیاسی ایران نیز در گرو حضور این جریان در کنار جریان اصولگرایی است.
دی ماه سال گذشته بود که در خبر‌ها زمزمه‌ی تاسیس حزبی اصلاح طلب با عنوان حزب «اتحاد ملت ایران» منتشر شد. در نهایت این حزب در سی و یکم فروردین ۱۳۹۴ با موافقت کمیسیون ماده‌ی ۱۰ احزاب از وزارت کشور مجوز گرفت.
نخستین کنگره‌ی این حزب روز پنج شنبه بیست و نهم مرداد ۱۳۹۴ در تهران برگزار شد. از اعضای شورای مرکزی این حزب که ۳۰ عضو دارد، می‌توان به نام‌های همچون «آذر منصوری»، «علی تاجرنیا»، «هادی خانیکی»، «محمد کیانوش راد»، «حمیدرضا جلایی‌پور»، «ولی الله شجاع پوریان»، «فاطمه راکعی»، «عماد الدین خاتمی» و «مصطفی درایتی» اشاره کرد. «علی شکوری راد» نیز به عنوان دبیر کل این حزب انتخاب شد.
درباره آغاز به کار حزب اتحاد ملت بیان چند نکته ضروری است:
۱-یکی از ویژگی‌های جامعه ایران همچون دیگر جوامع، تکثر موجود در آن است. این تکثر افزون بر عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی در عرصه‌ی سیاسی نیز دیده می‌شود. در میان جریان‌های سیاسی قانونی در ایران، ۲ جریان اصلی وجود دارد که نمی‌توان وجودشان را کتمان کرد؛ اصلاح طلب و اصولگرا.
هر دوی این جریان‌ها حامیانی در بدنه‌ی جامعه دارند. اگرچه در دوره‌هایی با تغییر دولت‌ها یکی از این ۲ جریان بیشتر به حاشیه می‌رفته اما روند سیاسی نشان داد که راهی جز پذیرش اصلاح طلبی و اصولگرایی به عنوان ۲ واقعیت غیرقابل انکار وجود ندارد و هر تلاشی در مسیر حذف هر یک از آن‌ها محکوم به شکست خواهد بود. البته جای تردید نیست که برخی تلاش می‌کنند خلاف مسیر آب حرکت کنند و به نوعی تک صدایی در عرصه‌ی سیاسی می‌اندیشند.
تولد هر حزبی نشانگر پویایی فضایی سیاسی و چشم اندازی مثبت نسبت به مشارکت سیاسی است. به ویژه آنکه یکی از ابزار‌ها و زمینه‌های مهم رسیدن به توسعه‌ی سیاسی توجه به مقوله‌ی تحزب است. فضای رقابت میان ۲ جریان اصولگرا و اصلاح طلب پویایی و ثبات سیاسی را فراهم می‌کند و در این میان این جریان‌ها می‌توانند به مثابه‌ی ۲ بال، تعادل و توزیع قدرت را در نظام سیاسی حفظ کنند. بی‌شک پویایی فضای سیاسی زمانی حاصل می‌شود که همه‌ی افراد در کشور بتوانند در چارچوب مقررات، آزادانه و البته بدون هیچ هزینه‌ی اضافه و غیرقابل پیش بینی در حوزه‌ی سیاسی فعالیت کنند.
۲-حدود ۶ ماه دیگر انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد و لازمه‌ی مشارکت گسترده در انتخابات افزون بر تضمین سلامت انتخابات و پاسداری از رای مردم به عنوان «حق الناس»، تنوع و حضور همه‌ی سلایق در انتخابات است. اینکه فقط یک جریان سیاسی در قالب گروه‌ها و شخصیت‌های مختلفش در انتخابات شرکت کند، به معنای یک انتخابات رقابتی نیست. گسترش فعالیت‌های حزبی به صورت آزادانه مشروط به آنکه کاندیدا‌هایشان در عرصه‌ی رقابت انتخاباتی حضور داشته باشند، می‌تواند انتخابات پرشوری را نوید دهد. تولد حزب اتحاد ملت می‌تواند یکی از این نشانه‌ها باشد.
۳-ه‌مان گونه که تکثر در میان جریان اصولگرا دیده می‌شود جریان اصلاح طلب نیز از این قاعده مستثنا نیست. به نظر می‌رسد اصلاح طلبان از نظر آرایش داخلی نیروهای خود شاهد بازسازی و تغییراتی جدی هستند. مهم‌ترین نمود این تغییر سربرآوردن احزاب جدید اصلاح طلب همچون حزب اتحاد ملت در کنار گروه‌ها و احزاب باسابقه همچون «مجمع روحانیون مبارز» و حزب «اعتماد ملی» است. یکی دیگر از احزاب تازه تاسیس حزب «ندا» با محوریت «صادق خرازی» دیپلمات پیشین است که تلاش کرده تا خود را به عنوان یک حزب اصلاح طلب تعریف کند هرچند بسیاری از خود اصلاح طلبان چندان روی خوشی به ندا نشان ندادند و آن را اقدامی در مسیر انشقاق در مجموعه اصلاح طلبان می‌دانند.
یکی از دلایلی که اصلاح طلبان را به تاسیس احزاب جدید وا داشته، کنار زده شدن ۲ حزب اصلی اصلاح طلب-حزب «مشارکت» و «سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی» -از عرصه‌ی فعالیت قانونی احزاب است؛ رخدادی که یکی از تبعات انتخابات سال ۸۸ و حوادث پس از آن بود. با وجود دشواری‌هایی که اصلاح طلبان در کار تشکیلاتی با آن روبرو بودند توانستند در انتخابات سال ۹۲، با هم افزایی و هماهنگی نیروهای خود و بهره گیری از جایگاه شخصیت‌های مهم سیاسی از جمله «اکبر هاشمی رفسنجانی» نقش مهمی در پیروزی «حسن روحانی» ایفا کنند.
پس از آغاز به کار دولت جدید و فرصت بوجود آمده برای تحرک بیشتر در فضای سیاسی مجموعه‌ی نیروهای اصلاح طلب تلاش می‌کنند با بازسازی تشکیلاتی خود بار دیگر حضور رسمی و موثر خود را در عرصه‌ی سیاسی کلید بزنند. از این رو می‌توان از دوره کنونی به دوره پوست اندازی اصلاح طلبان و گذار به شرایط جدید تعبیر کرد.
۴-آغاز به کار حزب اتحاد ملت اما چهره‌ی برخی را در هم کشیده و ساز مخالفشان را کوک کرده است. طی روزهای اخیر برخی رسانه‌ها، از این حزب به عنوان حزب «فتنه گران» یاد کرده‌اند و با این استدلال که برخی از اعضای اتحاد ملت از بدنه ۲ حزب مشارکت و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی بوده‌اند، وجود این حزب را برنمی تابند و خواستار جلوگیری از فعالیت آن شده‌اند. حال آنکه این حزب دارای مجوز قانونی از سوی وزارت کشور دولتی است که رونق فعالیت احزاب را در دستور کارهای خود دارد.
پایبندی به قانون و پرهیز از نگاه‌های سلیقه یی و جلوگیری از برچسب زدن‌های بی‌پایه و اساس و دروغین، نکته یی است که همه باید به آن پایبند باشند. بر این اساس این پرسش مطرح است که چه منعی برای فعالیت سیاسی افرادی وجود دارد که طبق قانون تمامی شرایط این کار را دارند؟ در پاسخ به جوسازی‌های اخیر باید گفت اگر افراد مرتکب جرم شده‌اند باید قوه‌ی قضاییه با آن‌ها برخورد کند در غیراینصورت طبق اصل برائت، همه‌ی افراد حق فعالیت سیاسی و اجتماعی در چارچوب قانون را دارند و نمی‌توان با کلی گویی افراد و سلایق دیگر را از فعالیت سیاسی برحذر داشت.
۵-وارد شدن حزب اتحاد ملت در عرصه‌ی مناسبات سیاسی ایران به ویژه از نظر موقعیت زمانی آن- یعنی در آستانه انتخابات مجلس دهم-، می‌تواند گویای این باشد که اصلاح طلبان می‌خواهند گام‌های مهمی را برای انتخابات آینده‌ی مجلس بردارند و این خود می‌تواند فضای رقابت سیاسی را گسترش داده و پیچیدگی‌های آن را بیشتر کند. در واقع جریان اصلاح طلب که چندی را در رخوت و رکود به سر می‌برد با تاسیس چنین احزابی می‌خواهد خود را از محصور بودن در فضای گفتمانگی بدون حضور در عرصه‌ی سیاسی خلاصی بخشد.
به عرصه آمدن حزب اتحاد ملت نه تنها در چینش انتخاباتی جریان اصلاح طلب بلکه در طرف مقابل یعنی جریان اصولگرا نیز بی‌اثر و تاثیر نخواهد بود. این امر پازل سیاسی ایران را پیچیده‌تر خواهد کرد چرا که با ورود فعالانه این گروه از اصلاح طلبان، هیچ بعید نیست در طیف مقابل نیز احزابی متولد شوند که این رقابت را چند وجهی و پیچیده‌تر از قبل کنند.
بی‌شک جریان‌های میانه رو نیز نقشی مهم و برجسته در فضای سیاسی خواهند داشت هر چند که خود داعیه دار این امر هستند که ذیل ۲ جریان اصلی سیاسی تعریف نمی‌شوند و خود جریان سوم را شکل می‌دهند. پس از این رو شکل گیری احزابی تازه در روندهای آنان نیز موثر خواهد بود.
طرفه آنکه در بازه‌ی زمانی تا انتخابات شاید احزابی دیگری نیز متولد شده و قد علم کنند. البته این زایش‌ها و رویش‌ها در میان احزاب سیاسی بیشتر حول ۲ جریان اصلی اصلاح طلب و اصولگرا شکل خواهد گرفت. برای سنجش توانایی احزاب شاید کمی زود باشد چرا که با نزدیک‌تر شدن به انتخابات، جایگاه و توانمندی‌های این احزاب سیاسی بهتر مشخص خواهد شد.
نظرات