استاد عبدالرحمن پیرانی، دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح، در جلسه‌ی شورای مرکزی جماعت که روز پنجشنبه ٤ آبان‌ماه جاری برگزار شد، عدالت‌ورزی و عدالت‌خواهی را مبنای مشروعیّت تشکّل مدنی جماعت دانست و هم‌چنین بر تقسیم عادلانه و شایسته‌سالارانه‌ی مناصب و مسؤولیّت‌ها تأکید کرد.
به گزارش اصلاح‌وب، استاد پیرانی، سخنان خود را حول مبحث «نفس (در معنای جان و روان)» با بیان حدیثی از گفت‌وگو‌ی پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– با جبرئیل -علیه‌السّلام- آغاز کرد و اظهار داشت: «جبرئیل امین -علیه‌السّلام- نزد پیامبر -صلی‌الله‌علیه‌وسلم- آمد و فرمود: «احبب من شئت فانک تفارقه اعمل ما شئت فإنک مجزی به و عش ما شئت فإنک میت و اعلم أن شرف المؤمن قیامه باللیل و عزته استغناؤه عن الناس» «ای محمد هر که را می‌خواهی دوست بدار که از او جدا خواهی شد و هر کاری دوست داری بکن که باید پاسخگویش باشی و هر مقدار دوست داری زندگی کن که فرجامت مرگ است و بدان که افتخار مؤمن، شب‌زنده‌داری و هیبت و شکوه او در بی‌نیازی از دیگران است.» مقصود این‌که، زندگی یک فرصت گذرا، تکرار ناشدنی و باختی است؛ چنان‌که قرآن هم می‌فرماید: «کلُّ مَنْ عَلیها فَان وَ یبقَی وجه ربک ذوالجلال و الاکرام»(الرحمن-٢٦) «جاودانگی تنها از آن خداوند است.»»
استاد پیرانی با اشاره فناناپذیر بودن «نفس» افزود: «به گفته یکی از صلحا، دنیا دو عیب دارد: اول این‌که آرزوها به سختی برآورده می‌شود و دوم این‌که اگر هم برآورده شود، گذرا و فانی است. مطلب بسیار قابل توجه این است که همه چیز فانی است مگر نفس؛ نفس ما، مهمان و همراهی موقّتی نیست و در دنیا و آخرت با انسان است؛ پس باید آن را از امور فانی مستثنا کنیم و ابدی بشماریم و مانند فرزندی دلبند بدانیم که نیازمند حمایت و هدایت و مراقبت مستمرّ است. باید تلاش کنیم آن را به بهترین صورت بپروریم و در بهترین وضعیت و مناسب‌ترین جایگاه بنشانیم، قدر آن را باید دانست و برای آن ارزش قایل شد.»
وی افزود: «باید از گذشته‌ی نفس، عبرت بگیریم و در زمان اکنون، آن را مدیریت کنیم؛ زیرا پاکی یا ناپاکی آن، بیشترین تأثیر را بر زندگی و فرجام نهایی ما خواهد گذاشت. قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یؤْتِکُمْ کِفْلَینِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یجْعَلْ لَکُمْ نُوراً تَمْشُونَ بِهِ»(حدید-٢٨) «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا پروا دارید و به پیامبر او بگروید تا از رحمت خویش شما را دو بهره عطا کند و برای شما نوری قرار دهد.»»
دکتر پیرانی با اشاره به آیه ٤٦ از سوره فصلت: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَیهَا وَمَا رَبُّک بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ»(فصلت-٤٦) «هر که کار شایسته کند به سود خود اوست و هر که بدى کند به زیان خود اوست و پروردگار تو به بندگان [خود] ستمکار نیست» و هم‌چنین آیه ١٥ سوره جاثیه: «مَنْ عَمِلَ صالِحاً فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَساءَ فَعَلَیها ثُمَّ إِلی رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ»(جاثیه-١٥) «هر که کاری شایسته کند، به سود خود اوست و هر که بدی کند به زیانش باشد. سپس به سوی پروردگارتان برگردانیده می‌شوید.» نفس را به آینه تشبیه کرد که هر چه نورانی‌تر و لطیف‌‌تر باشد، حقایق اشیا را بهتر می‌نمایاند.
دبیرکل جماعت در ادامه با بیان این‌که «مسؤولیّت‌پذیری نشانه‌ی نیرومندی و بالندگی شخصیّت ما است» بیان داشت: «برخی مردم بر اثر جهل یا سستی اراده و یا تربیت نادرست همواره خود را مقهور تقدیر و جبر اجتماع می‌دانند؛ در حالی که یکی از ویژگی‌های بارز انسان از نگاه دین، نیروی اراده و اختیار و تعیین سرنوشت است و عمل غیر اختیاری فاقد هر گونه ارزش و اعتباری است و هر فردی در گرو رفتار خویش است: «کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَةٌ»؛ پس ما باید با شهامت، مسؤولیّت زندگی اجتماعی، فردی و مسؤولیّت انتخاب‌های خود را بپذیریم و بدانیم که این مسؤولیّت‌پذیری نشانه‌ی نیرومندی و بالندگی شخصیّت ما است.»
وی فرافکنی خطاها را نشانه‌ی ناتوانی و رشدنایافتگی دانست و گفت: «علما فرموده‌اند: مسؤولیّت ما مربوط به حوزه‌های انتخابی است نه امور غیر انتخابی و غیر اختیاری مانند رنگ چهره، زادگاه و وضعیت جسمانی و... اما درباره‌ی باورها و رفتار، مسؤولیّت کامل داریم.»
وی در رابطه با اهمّیّت گرامیداشت نفس، خاطرنشان ساخت: «از نگاه اسلام، انسان باید زمام نفس خود را در اختیار بگیرد و آن را در مسیر شکوفایی و اغتنام فرصت‌ها به کار گیرد و از انحراف و کژی مهار کند؛ نباید شکسته‌نفسی کرد و خود را به دست حوادث روزگار سپرد. ما باید یاد بگیریم که خود را دوست داشته باشیم و برای خود ارزش قایل باشیم و طبعاً این تکبّر و خودبینی نیست. حسن‌الفقیه، یکی از شخصیّت‌‌های اسلامی، می‌گوید: «یک بار کار خوبی انجام دادم و لازم بود مورد تشویق قرار گیرم اما کسی مرا تشویق نکرد؛ خود قلم برداشتم و یک تقدیرنامه برای خودم نوشتم!» امام شافعی –رحمة‌الله علیه– در یکی از اشعار حکمت‌آمیز خود در این خصوص می‌فرماید: «لباس‌هایم یک درهم نمی‌ارزد اما شخصیّتی در میانشان هست که از جهان، والا‌تر و ارزنده‌تر است!»»
وی بار دیگر بر اهمّیّت مسؤولیّت‌پذیری تأکید کرد و افزود: «شرایط اجتماعی بر زندگی و شخصیّت ما مؤثّر است، اما نه در آن حد که مسؤولیّت را از دوش ما بردارد.»
استاد پیرانی، خودباوری را لازمه‌ی شخصیّت افراد دانست و اظهار داشت: «ما نیازمند خودباوری فردی، جمعی و فرهنگی هستیم. فقر خودباوری، فرد را از شهامت لازم برای مطالبه‌ی حقوق و مواجهه با دیگران، محروم می‌سازد و سبب می‌شود دچار انفعال و عقب‌نشینی شود.»
وی تأکید کرد: «شهامت و خودباوری مخصوصاً برای کسانی که متصدّی امور عمومی و یا نماینده‌ی یک جمع هستند، لازم‌تر است. نباید از مواجهه با دیگران و دفاع از کرامت و حقوق خویش و ادای تعهدات فردی و یا جمعی هراسید. اشخاص مسؤول یا مدّعی تأمین و دفاع از حقوق مردم، اگر برخوردار از، خودباوری، دلیری، نیرومندی، حکمت و درایت شخصیّتی نباشند، نخواهند توانست گام‌های ارزشمند و شایسته بردارند.»
وی اضافه کرد: «ناگفته پیداست که آلودگی به گناه و معصیّت، احساس ارزشمندی را تضعیف می‌کند و لذا پرهیز از گناه، راز و رمز موفقیت و سربلندی دنیوی و اخروی است.»
عدالت
دبیرکل جماعت دعوت و اصلاح، موضوع «عدالت» را محور بعدی سخنانش قرار داد و بیان کرد: «بر مبنای قاعده و قانون الهی «بِالْعَدْلِ قامَتِ السَّماواتُ وَ الاَرْضُ» هستی مبتنی بر توازن و تعادل است. خداوند چیزی را در غیر جای خود قرار نداده و هر چیزی را در جای شایسته‌اش قرار داده است.»
وی افزود: «عدالت یک قاعده در آفرینش و به‌مثابه‌ی ترازوی خداوند در زمین است و یکی از اهداف اصلی دین در حوزه اجتماع است: «لِیقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ»؛ عدالت علاوه بر اهمیت دنیوی، معیار دادگاه و حسابرسی اخروی نیز هست. لذا ارزش مطلق و فرا زمانی دارد.»
استاد پیرانی عدالت را دارای دو جنبه‌ی «عدالت به مثابه‌ی اخلاق» و «عدالت به مثابه‌ی سودگرایی و منفعت‌طلبی» دانست و افزود: «در غرب کسانی مانند جان والز، طرفدار غلبه‌ی بعد اخلاقی عدالت هستند.»
وی با بیان این‌که در اسلام ملاکی فراتر از عدالت برای روابط اجتماعی توصیه شده است، بیان داشت: «در اسلام نیز عدالت گرچه ملاک داوری و هدف قضاوت است اما حد نهایی رفتار اجتماعی و تعامل با دیگران نیست؛ بلکه بالاتر از آن هم توصیه شده است: «اِنَّ اللهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَ الاِحسان...» مسلمین تشویق شده‌اند که فراتر از عدالت رفتار نمایند و از روی لطف و احسان نیز عمل کنند. گفته شده: «العدل حسن والاحسان احسن ـ عدل نیک است و احسان نیک‌تر.»
وی افزود: «در فلسفه‌ی حقوق، علما می‌گویند حقوق دو هدف کلی و اساسی دارد: یکی برقراری عدالت و دیگری امنیت یا نظم اجتماعی؛ یعنی هدف نهایی، تأمین عدالت و برقراری نظم است تا انسان بتواند در محیطی عادلانه و امن، به سوی خوشبختی و کمال حرکت کند.»
دکتر پیرانی «مشی عادلانه» را لازمه‌ی حرکت‌های اسلامی دانست و افزود: «آنچه مهم است این است که باید عدالت‌طلبی و مشی عادلانه از ویژگی‌های بارز یک شخصیّت مسلمان و بویژه حرکت‌های اسلامی باشد و آن را «کیمیای سعادت» بدانند و در سرلوحه برنامه‌های تربیتی خود قرار دهند.»
وی با بیان این‌که برخی عدالت را از مشتقّات محرومیّت دانسته‌اند، اظهار داشت: «برخی گفته‌اند عدالت از مشتقّات محرومیّت است، بدین‌معنا که وقتی کسی را از حقوق خود محروم می‌کنند، به دادخواهی روی می‌آورد و این دادرسی سبب رفع ظلم و محرومیت و برقراری عدالت شده و در نتیجه زمینه‌ساز رضایت و آرامش می‌شود؛ حال آن‌که ظلم و یأس از بازیابی حق تباه‌گشته، کینه می‌زاید و کینه نیز مادر دشمنی، پرخاشگری و خشونت است؛ یعنی راه زدایش کینه، دشمنی و خشونت تأمین امنیت واقعی و پایدار، رفع ظلم و برقراری عدالت است.»
دبیرکل جماعت، تحقّق عدالت را مبنای مشروعیّت جماعت دعوت و اصلاح دانست و تأکید کرد: «ما به عنوان یک تشکّل مدنی، لازم است عدالت‌ورزی و عدالت‌خواهی را مدنظر قرار دهیم و تحقّق عدالت را مبنای مشروعیّت بدانیم.»
وی افزود: «برقراری عدالت و امنیّت، در طول تاریخ همواره مورد اعتنای فقها و حقوق‌دانان و حتی اهل سیاست بوده است.»
وی با بیان این‌که «عدالت، اصول ثابت دارد اما امنیّت تابع تحوّلات و حوادث اجتماعی است.» افزود: «آشتی‌دادن عدالت و امنیّت، شاهکار حقوق‌دانان، قانون‌گذاران، حاکمان، فقها، احزاب و جنبش ها است. عدالت بدون امنیّت به یغما می‌رود و امنیت بدون عدالت، عصیان می‌زاید. باید مردم را نوعی تربیت کرد که هم طالب عدالت باشند و هم ملتزم به وظایف و تکالیف شهروندی.»
استاد پیرانی در ادامه بر تقسیم عادلانه‌ی مناصب و مسؤولیّت‌ها تأکید کرد و گفت: «تقسیم مناصب و مسؤولیّت‌ها نیز باید مبتنی بر شایسته‌سالاری باشد و کسانی عهده‌دار امور عمومی مردم شوند که به تعبیر حضرت یوسف، «حفیظ» و «علیم» یعنی درستکار و کاردان باشند. قرار گرفتن مسؤولیّت‌ها در دست شایستگان، یکی از شروط بنیادین برقراری عدالت است؛ کمااین‌که برقراری امنیت و عدالت، نیازمند دگرپذیری، رواداری و پرهیز از انحصارطلبی هویّتی و سیاسی است.»
استاد عبدالرحمن پیرانی در پایان با اشاره به تفاوت نگاه و خواسته‌های انسان امروزی با گذشتگان، وفق و سازگاری با تحوّلات دوران را ضروری دانست؛ وی گفت: «قرآن کریم در آیاتی بحث «خلق جدید» را مطرح می‌کند؛ معتقدم انسان‌های امروزی در مقایسه با گذشتگان، آفریده‌ای نوین هستند و نگاه و خواسته‌هایشان متفاوت از مردمان گذشته است. ما در این عصر، شاهد دریایی از تحوّلات فکری و تکنولوژیکی هستیم و اگر نتوانیم با این محیط نوین و آفریده‌ی نوین، سازگار شویم، یارای مقابله با امواج متلاطم این تحوّلات را نخواهیم داشت و آیه‌ی «إِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَومٍ» اشاره دارد به این‌که باید شرایط شخصیّت و نگرشی‌های خود را متناسب با تحوّلات، بازسازی و نوسازی کنیم.
دبیرکل جماعت خاطرنشان ساخت: «تصمیم‌ها و سیاست‌ها، اهداف و برنامه‌ها هم به پیروی از آهنگ تحوّلات، تغییرپذیرند.»
نظرات
عثمان
09 آبان 1396 - 07:04درود و سلام خدا بر دبیر کل عزیز. خداوند بر کلمات مفید و موثر ایشان همچون سابق بیفزاید و ما را در راستای اطاعت از این بیاناتِ مسولیت آور یاری دهد.