* این یادداشت به قلم «احسان هوشمند» نوشته شده و در روزنامه شرق چاپ روز چهاشنبه 16 شهریورماه منتشر شد. پایگاه خبری-تحلیلی زریان؛ اولين باري نيست که کشته‌شدن کولبران در مرزهاي غربي کشور موجب اعتراض و نارضايتي نمايندگان مجلس و نخبگان و افکار عمومي مي‌شود. در دو روز گذشته و پس از آنکه دو نفر از کولبران در بانه کشته شدند، ابتدا بيگلري، نماينده سقز و بانه در مجلس شوراي اسلامي، با ارائه گزارشي از موضوع، نارضايتي خود را بيان و سپس روز گذشته گروهي از مردم بانه به‌ويژه کسبه اين شهرستان مرزي با حضور مقابل فرمانداري اعتراض خود را نسبت به کشته‌شدن کولبران بيان کردند. موضوع کولبري و سامان‌بخشي به اين شيوه کسب درآمد در مناطق غربي کشور يکي از مسائل و مشکلات مرزهاي کشور و به‌ويژه در غرب و جنوب‌شرقي کشور در دو دهه گذشته است که تاکنون متأسفانه نظام برنامه‌ريزي کشور براي مديريت آن نتوانسته چاره‌اي اساسي بينديشد. ١-بخشي از موضوع کولبري نشاني از بيماري مزمن اقتصاد کشور است که نمود خود را در توسعه ناموزون هويدا كرده و به‌اين‌ترتيب گروهي براي کسب درآمد ناچار به روي‌آوردن به اين شغل مخاطره‌آميز هستند. اگر روابط اقتصادي ميان ايران با ساير کشورها بر مبناي قواعدي کارشناسي و مديريتي هوشمند پي‌ريزي شده باشد، آن‌گاه مبادلات گسترده غيررسمي آن‌هم با مخاطرات بالا چه معنايي خواهد داشت؟ ٢- موضوع کولبري وجه انساني ديگري هم دارد. گروهي از بي‌کاران و اقشار فرودست جامعه در مناطق مرزي با روي‌آوردن به اين شغل به‌عنوان تنها مفرّ درآمدي و پذيرش ريسک و خطرپذيري بالا يکي از آسيب‌ها و مشکلات ساختاري اقتصاد کشور را يعني مسئله و ابرمشکل اقتصادي امروز ايران يعني بي‌کاري را بيش‌از‌پيش هويدا مي‌كنند. براي کاهش اين مسئله به‌ويژه در مرزهاي کشور و به صورت دقيق‌تر در استان کردستان و آذربايجان غربي و کرمانشاه تاکنون چه تمهيداتي انديشيده شده است؟ آيا توسعه پايدار مناطق مرزي و رفع نابرابري‌ها در دستور کار جدي نظام تدبير کشور قرار دارد؟ ٣- يکي از وجوه ديگر اين ماجرا آموزش‌هاي لازم به مأموران است. براي مديريت کولبران و کاهش مخاطرات ناشي از کولبري تاکنون دستگاه‌هاي مسئول چه تدابيري اتخاذ و اجرائي کرده‌اند؟ آيا با مطالعات و پژوهش‌هاي کاربردي براي مديريت موضوع، طرح و برنامه‌اي در دست اجراست؟ آيا رويکردهاي پيشين آسيب‌شناسي شده است؟ ٤- مرزها مدخل ورودي کشور و يکي از گرانيگاه‌هاي امنيتي کشور به‌ويژه در شرايط خطير منطقه و گسترش تروريسم در منطقه است. نفوذ هر نوع ابزار تروريستي و خرابکارانه و غفلت از اين موضوع هم مي‌تواند خسارات بزرگي به کشور وارد کند. بر اين مبنا ساماندهي مرزها و مديريت کولبري از چند نظر حائز اهميت است. از سويي موجب حفاظت از جان کولبران مي‌شود و از ديگر سو مخاطرات سوءاستفاده تروريستي از معابر مرزي را کاهش مي‌دهد. براي اين هدف ورود دستگاه‌هاي سياسي و انتظامي و مرزي و نيز برنامه و بودجه ضروري است. آيا برنامه‌هاي پژوهشي و کارشناسي‌شده ياريگر مديران اين حوزه است؟ ٥- در اتفاقات چند روز گذشته وجه ديگري از موضوع هم به شکلي روشن نمايان مي‌شود؛ ناتواني مديريت محلي براي ارتباط با افکار عمومي و گفت‌وگو با شهروندان و اقناع افکار عمومي. پس از بروز حادثه کشته‌شدن دو نفر از شهروندان بانه‌اي دور از انتظار نبود که افکار عمومي تحت تأثير اين رويداد ملتهب شود. مديريت محلي و فرماندار و مديريت استان براي تعامل سازنده با افکار عمومي و گفت‌وگو با مردم در اين چند روز چه سازوکاري اتخاذ کردند؟ چه برنامه‌هايي را اجرا کردند؟ به نظر مي‌رسد ناتواني مديريت سياسي در شهرستان و استان در پيش‌بيني ابعاد موضوع و پيامدهاي آن از وجوهي است که بايد به‌سرعت آسيب‌شناسي شود. حضور به‌موقع فرماندار و معاون سياسي و ساير مقامات استاني در ميان مردم و گفت‌وگوي مستقيم با مردم و ابراز همدردي با خانواده‌های آسيب‌ديده مي‌توانست بخشي از هيجانات ناشي از اين رويداد تأسف‌برانگيز را کاهش دهد. گفت‌وگو با رسانه‌ها و راديو و تلويزيون محلي و تشريح ابعاد موضوع و نيز برنامه‌ريزي‌هاي آتي هم مي‌توانست مکمل چنين رويکردي باشد؛ انتظاري حداقلي از مسئولان محلي که تحقق نيافت. روز گذشته همچنين حضور فرماندار و نمايندگان دولت و ساير قوا در ميان مردم مي‌توانست به مديريت حضور خياباني بينجامد. ياري‌گرفتن از نخبگان و گروه‌هاي مرجع و شخصيت‌هاي بانه‌اي هم مي‌توانست به کاهش هيجانات ياري رساند. برگزاري نشست و همفکري با اين اقشار و نيز کسبه هم مي‌توانست مکمل اين رويکرد باشد؛ اما همه اينها روي نمي‌دهد و اين نشانگر ناتواني مديريت محلي در اين مناطق است و براي رفع اين آسيب هم مشخص نيست چه برنامه‌اي در دستور کار قرار دارد؟ کولبران يکي از اقشار رنج‌ديده و کولبري يکي از مشاغل مخاطره‌آميز در اقتصاد امروز ايران است كه چشم‌به‌راه برنامه‌ريزي‌هاي جامع مسئولان کشوري و استاني هستند. بيش از اين به اين موضوع انساني بينديشيم و به فکر چاره کار باشيم. «احسان هوشمند»
نظرات