دکتر رضا اسلامی، استاد دانشگاه و کارشناس حقوق بین الملل در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی معتقد است که سوریه باید از ظرفیت کوفی عنان در حل بحران استفاده کند. دیپلماسی ایرانی: سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب، کوفی عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل را به عنوان نماینده ویژه خود در مسئله سوریه برگزیده اند. او به عنوان چهره ای مقبول و منطقی و البته بی طرف در میان کشورهای جهان شناخته می شود. از این منظر انتخاب او می تواند روزنه های امیدی برای حل و فصل مسالمت آمیز بحران سوریه پیش روی جامعه جهانی قرار دهد. البته یکی از مهم ترین اقدامات او در دوران تصدی دبیرکلی سازمان ملل تئوریزه کردن مسئولیت حمایت در حقوق بین الملل بود. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر رضا اسلامی، ‌استاد دانشگاه و کارشناس حقوق بین الملل بررسی کرده است: کوفی عنان به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب در مسئله سوریه انتخاب شده اند. اساسا نماینده ویژه ای که سازمان ملل تعیین می کند از چه اختیاراتی برخوردار است؟ انتخاب آقای کوفی عنان به عنوان نماینده ویژه بیش از آن که اهمیت حقوقی داشته باشد، اهمیت سیاسی دارد. در واقع این اهمیت سیاسی هم جنبه سمبلیک دارد و در جهت برجسته کردن موضوع سوریه است و هم نشان دهنده عزم سازمان ملل و قدرت های حاضر در تشکیلات سازمان ملل است برای این که به طور ویژه به مسئله سوریه رسیدگی شود. انتخاب آقای کوفی عنان نیز در جای خود بسیار قابل توجه است. به هر حال ایشان دبیرکل سابق سازمان ملل است و شخصیت شناخته شده و مورد قبول طرف های درگیر در مسئله است. تمام بلوک های قدرت در سازمان ملل ایشان را قبول دارند. اتحادیه عرب نیز با اتنخاب ایشان موافق بوده است. اما این انتخاب از بعد دیگری هم اهمیت دارد و آن نشان دادن بغرنج شدن مسئله سوریه است. کشتارهای وسیعی در هفته های اخیر اتفاق افتاده و این باعث شده که جامعه جهانی و سازمان ملل خود را موظف به انجام اقداماتی برای نشان دادن حساسیت خود بداند. لذا انتخاب آقای کوفی عنان نشان دهنده عکس العمل مناسب سازمان ملل به کشتارها در سوریه است. او موظف است به نمایندگی از سازمان ملل و اتحادیه عرب با دولت سوریه وارد مذاکره شود، سفرهایی به این کشور انجام دهد، با مقامات دیدار کند و گزارش هایی را تهیه کند. این گزارش ها حتما در شورای امنیت مورد توجه قرار خواهد گرفت. در واقع نشان می دهد که نظر دبیر کل هم این است که مسئله سوریه با دقت و توجه بیشتری پیگیری شود. من فکر می کنم در هفته های آینده اقداماتی که آقای کوفی عنان انجام خواهد داد در شرایط سوریه تاثیر گذار خواهد بود. قدرت های بزرگ در شورای امنیت که در پی تصویب قطعنامه های جدیدی علیه سوریه هستند از این موقعیت استفاده خواهند کرد و اوضاع سوریه را در افکار عمومی و سازمان ملل برجسته خواهند کرد. نکته ای که باید در مورد نماینده ویژه مورد تاکید قرار دهم این است که نماینده ویژه غیر از گزارشگر ویژه است که در چارچوب مسائل حقوق بشری انتخاب می شوند. نماینده ویژه بیشتر جنبه سیاسی دارد و اختیاراتی بیش از گزارشگر ویژه دارد. از طرف دیگر این فرصت خوبی برای سوریه است تا اگر با برخی از قدرت های سازمان ملل مشکلاتی دارد، از طریق کوفی عنان که مورد قبول آن ها است، این مشکلات را حل کند. بنابراین صرف نظر از بحث انتخاب کوفی عنان توسط دبیرکل به عنوان نماینده ویژه، می تواند به عنوان یک فرصت برای سوریه به حساب آید. چون دولت بشار اسد نیز شخصیت کوفی عنان را قبول دارد و می تواند از این طریق با برگزاری نشست با او و اجازه بازدید از برخی مناطق، راه را برای برخی از اصلاحات و تعدیلات باز کند. نقش ابتکارات شخصی ای که کوفی عنان می تواند در حل بحران ارائه شود چیست؟ او تا چه حد در این زمینه تجربه دارد؟ آقای کوفی عنان ده سال دبیر کل سازمان ملل بوده است. این ده سال بعد از پایان جنگ سرد و حوادث یازده سپتامبر و مسئله مبارزه با تروریسم بوده است. بحران های زیادی مانند جنگ افغانستان و جنگ عراق را تجربه و مدیریت کرده است. بنابراین تجربه، سابقه و مقبولیت و محبوبیت او نزد دولت ها آشکار است. جالب است که دبیر کل فعلی سازمان ملل، دبیر کل قبلی را به عنوان نماینده خود انتخاب می کند. به همین دلیل بود که در سوال پیش اشاره کردم که چون سوریه هم آقای کوفی عنان را قبول دارد،‌ می تواند از این فرصت استفاده کند. گزارشی که کوفی عنان ارائه می کند به دلیل مقبولیت او، مورد توجه قرار خواهد گرفت و در صورتی که سوریه با کوفی عنان همکاری نکند، به ضرر خود سوریه تمام خواهد شد. با توجه به این که در دوران دبیرکلی کوفی عنان بحث مسئولیت حمایت در حقوق بین الملل مطرح شده است، به نظر شما این مسئله تا چه حد می تواند در نگاه او به بحران سوریه تاثیرگذار باشد؟ بحث مسئولیت حمایت که در دوران ایشان مطرح شده و در حال حاضر به عنوان یکی از رویکردهای رایج و قابل قبول در سازمان ملل مطرح است، کاملا در این زمینه اهمیت دارد. به نظر می رسد آقای کوفی عنان از همین بحث استفاده خواهد کرد و هم طرف های درگیر را متوجه وظایف و نقش خود کند و هم جامعه بین المللی را متوجه مسئولیت حمایتی که دارند کند. به این دلیل که در حال حاضر آمار کشتار در سوریه بسیار بالا است و نقض حقوق بشر به صورت گسترده ای صورت می گیرد. رعایت قواعد حقوق بین الملل و حقوق بشر در حال حاضر از قواعد آمره محسوب می شود و همه کشورها مسئولیت توجه به نقض حقوق بشر را دارند. از این منظر مهم است که سوریه از این فرصت استفاده کند. تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12