هوشیاری همیشگی؛ بهایی است که باید برای آزادی پرداخت[۲]
اطلاعات کتاب: اسنایدر، تیموتی. (۱۳۹۷) چاپ سوم، استبداد؛ بیست درس از قرن بیستم، ترجمه پژمان طهرانیان، نشر نو، ۱۲۰ص، ۱۱ هزار تومان، شابک: ۶-۹۷-۸۵۴۷-۶۰۰-۹۷۸
اگر از نظر شما به‌عنوان یک شهروند، مردم‌سالاری و حفظ آن از جمله دغدغه‌های سیاسی‌ای است که هر لحظه توسط تمامیت‌خواهی و تمامیت‌خواهان مورد تهدید قرار می‌گیرد؛ باید کتاب استبداد؛ بیست درس از قرن بیستم را ورق بزنید و به بیست تکلیفی که تیموتی اسنایدر به زبانی قابل فهم و روزمره بر آنها تاکید کرده، فکر کنید. از نظر سایت Reason and Meaning این کتاب یک راهنمای کاربردی برای کاستن از فشارهای روزمره زندگی در یک فضای بسته اجتماعی و سیاسی است. کتاب کوچکی که دربردارنده مفاهیم بزرگی است، زود خوانده می‌شود، روشنگر است و درس‌های بزرگی را از آنچه استبداد در سراسر جهان رقم زده به مخاطب خود ارائه می‌دهد. اینکه ایدئولوژی‌ها در گوشه و کنار جهان و مقاطع مختلف تاریخ، چگونه توانسته‌اند فضیلت بشری را نابود کنند، نظام‌های اخلاقی را فرو بریزند و دموکراسی‌ها را به ورطه فاشیسم و نازیسم و کمونیسم بکشانند؛ در بیست جستار این کتاب و در ۱۲۰ صفحه آمده است. اسنایدر این بیست جستار را به شکل تکالیفی ساده به خواننده‌اش عرضه کرده است. تخصص اصلی اسنایدر تاریخ اروپای شرقی و مرکزی است. کتاب‌هایش به زبان‌های مختلف دنیا ترجمه شده و از مقاله‌نویسان مطرح درخصوص اوضاع سیاسی جاری جهان است.
او ایده انتشار این کتاب را از واکنش‌ها به یک پست فیسبوکی‌اش گرفته و در سراسر این کتاب بر این باور است که هنوز هم امکان حفظ آزادی‌های فردی در آینده مبهم جهان وجود دارد و هر کس می‌تواند با کارهایی به ظاهر کوچک، حامی بزرگی برای برابری و دموکراسی باشد. اسنایدر با به چالش کشیدن این ایده که تاریخ تکرار می‌شود، حرف‌هایش را شروع می‌کند و بر این باور است به‌رغم باور بسیاری از ما مبنی بر تکرار تاریخ، اتفاقاً تاریخ تکرار نمی‌شود و فقط درس می‌دهد. او می‌گوید: هیچ رویدادی در تاریخ امکان تکرار ندارد و موقعیت‌ها تنها به هم شبیه هستند و برای پشت سر گذاشتن آنها باید از آنها درس گرفت. مولف؛ بیست جستار کتاب خود را در قالب بیست راهکار ارائه کرده و گفته وقتی پیشاپیش اطاعت نکنیم، حواس‌مان به کشور تک حزبی باشد، مراقب شبه نظامیان باشیم، در کارهای خیر مشارکت کنیم، میهن دوست باشیم، شجاع باشیم و… می‌توانیم امیدهایمان را از مخاطرات حفظ کنیم. مثال اصلی او برای پروراندن ایده‌هایش همان حکومت هیتلر به‌عنوان یکی از خون‌ریزترین حکومت‌های دنیاست.
نحوه به قدرت رسیدن هیتلر در آلمان، نقش مردم در تثبیت پایه‌های آن و مصداق‌های فریب خوردن آنان در مقابل فعالیت‌های ضدبشری این گروه نژادپرست در جای جای کتاب آمده است. اسنایدر به زبانی مستقیم از همه می‌خواهد از نهادهایی مثل روزنامه‌ها، اتحادیه‌های کارگری، قوانین، دادگاه‌ها و… دفاع کنند و این‌گونه فضای حاکم را به سمت تاملی اخلاق‌مدارانه هدایت کنند. پاسدار قوانین انتخابات دموکراتیک باشند و تا می‌توانند در انتخابات محلی و ملی رای بدهند. او حتی پا را هم فراتر گذاشته و بر این باور است که برای استقرار واقعی دموکراسی و گسترش حقوق شهروندی، باید نسبت به همه مصادیق زندگی فردی و اجتماعی احساس مسئولیت کرد. او در جای جای کتاب خود به انتخابات ریاست جمهوری امریکا و انتخاب دونالد ترامپ اشاره می‌کند و معتقد است آنچه ترامپ را به قدرت رساند و ورق را به نفع او برگرداند همان روش‌های عوام‌فریبانه‌ای بود که در آلمان نازی هم پیروز شد. از نظر او، ترامپِ پوپولیست با بهره‌مندی هنرمندانه از واژه‌هایی مثل تروریسم، بنیادگرایی اسلامی، امریکا، پیشرفت اقتصادی، عدالت و… معنای واژه‌ها را عوض کرد و قدرت را به دست گرفت. هرچند کتاب، به‌ظاهر برای مردم آمریکا نوشته شده و مولف آمریکائیان را مورد خطاب مستقیم قرار داده اما موقعیت‌های مشابه تاریخی مورد اشاره در جای جای کتاب و تبیین آنها نشان می‌دهد همه ملت‌ها می‌توانند گرفتار موقعیت‌های سیاسی خطرناک و حکومت‌های غیردموکرات شوند.
از نظر اسناید هر اندازه بیشتر آگاه باشیم و درس‌هایی را که باید از تاریخ گرفته شود، بدانیم به همان اندازه کمتر مورد سوء استفاده قدرت‌مداران قرار خواهیم گرفت. کتاب استبداد؛ بیست درس از قرن بیستم برنده جوایز متعدد و معتبری همچون جایزه هانا آرنت، جایزه کتاب لایپزیک، جایزه کمیته آشویتس هلند، برنده جایزه رالف والد امرسون در علوم انسانی، جایزه ادبی فرهنگستان ادب و هنر آمریکا و… شده و در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفته است. در ایران نیز در کمتر از یکسال به چاپ سوم رسیده و ترجمه روان و قابل تحسین پژمان طهرانیان در برقراری ارتباط بیشتر مباحث کتاب با مخاطب نقش مهمی دارد. ایرادات ویرایشی کتاب بسیار کم و قابل گذشت است و باید کار نشر نو را برای انتخاب چنین کتاب ارزشمندی برای چاپ ارج نهاد.
به نظر می‌رسد خواننده ایرانی نیز علاوه بر لذت از فهم مطالب کتاب که آراسته به مثال‌های تاریخی و قابل لمسی است؛ قادر است لذتی دوچندان از این کتاب ببرد زیرا راهکارهای پیشنهادی اسنایدر، روزمره، قابل اجرا، کم هزینه و البته موثرند. در یک نگاه خوشبینانه اگر همه ما این کتاب را بخوانیم، در پیشنهادها و ایده‌هایش تامل کنیم و در نهایت آنها را به کار ببندیم؛ راه طرح و توسعه مفاهیم و مصادیق مربوط به حقوق شهروندی خودمان را هموارتر کرد‌‌‌ه‌ایم. مخصوصاً اینکه اسنایدر دعو‌‌ت‌مان کرده تا می‌توانیم از اینترنت فاصله بگیریم و با دنیای کتاب و کتابخوانی، محشور باشیم.
پی‌نوشت:
[۱] . این کتاب توسط بابک واحدی با عنوان در برابر استبداد ترجمه و توسط نشر گمان نیز منتشر شده است.
[۲] . این جمله از توماس جفرسون است و در این کتاب نیز آمده است.
نظرات