اسلام دين شامل و فراگيري است كه تمام جوانب زندگي انساني را احاطه كرده و به تمام نيازمنديهاي انساني پاسخ در خور می‌دهد و در اسلام هدف اصلي زندگي عبادت خداوند و رسيدن به سعادت اخروي می‌باشد، باز هم به زندگي دنيوي بي توجه نبوده و دنيا را وسيله قرار داده و به كسب و كار كه در زندگي اهميت ويژه دارد، اهتمام نموده و انسان‌ها را تشويق نموده تا با كسب و كار از زندگي لذت برده و به آرامش خاطر و سعادتمندانه زندگي را سپري كند و از نعمت‌هاي ارزشمند خداوندي در دنيا بهره‌مند شود.

پيامبران الهي كه بهترين مخلوقات خداونداند و به منظور دعوت انسان‌ها به بندگي خداوند مبعوث گرديده‌اند، به كسب و كار مشغول بوده و براي امرار معاششان كار می‌كردند به عنوان نمونه حضرت داوود آهنگري و حضرت زكريا نجاري می‌نمودند و تمام پيامبران چوپاني كردند. چنانچه رسول خدا -صلي الله عليه وسلم- فرمود: ‌» همه پيامبران گوسفندچراني كرده‌اند، پرسيده شد شما نيز اي رسول خدا؟ فرمودند: بلي من در بدل مقداري پول گوسفند‌ها را می‌چراندم». وقتي پيامبران -عليهم السلام- كه با خداوند ارتباط مستقيم داشتند، براي زندگيشان كار می‌كردند، پس ما را چه شده كه به فعاليت نمی‌پردازيم و هميشه عقب‌مانده هستيم و می‌بينيم كه آمار گداها و بيكاران هر روز بالا می‌رود.

كار و تلاش در قرآن:

خداوند در قرآن كريم، روزي را فضل خويش بر شمرده و از انسانها خواسته فضل الهي را در روي زمين بطلبند و در طلب رزق و روزي تلاش نمايند.

روز جمعه و موقع خطبه و نماز جمعه تجارت و كسب و كار ممنوع شده و خداوند متعال دستور می‌دهد كه بعد از اداي نماز جمعه به زمين پراكنده شويد و در طلب روزي به كار و كسب بپردازيد. «فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيراً لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ» (جمعه: 10)  ‏آنگاه كه نماز خوانده شد، در زمين پراكنده گرديد و به دنبال رزق و روزي خدا برويد و خداي را (با دل و زبان) بسيار ياد كنيد، تا اينكه رستگار شويد.

عراك بن مالك رضي الله عنه وقتي از نماز جمعه فارغ می‌شد به دروازه‌ی مسجد می‌ايستاد و اين دعا را زمزمه می‌كرد: پروردگارا! دعوتت را اجابت كرده و نماز را خواندم و سپس طبق دستورت به زمين پراكنده شدم، پس از فضل خويش برايم روزي بده تو بهترين روزي دهندگان هستي! (ابن ابي حاتم)

از اين آيه قرآني دانسته می‌شود كه بر ماست تا بعد از اداي فرايض به كار زندگي پرداخته و دنياي خويش را سر و سامان دهيم.

حضرت عبدالله بن عباس روايت می‌كند كه: بازار عكاظ، مجنه و ذوالمجاز بازارهاي دوران جاهليت بود و مسلمانان تجارت را در ايام حج در اين بازارها گناه تصور می‌كردند كه اين آيه قرآني نازل شد. «لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَبْتَغُواْ فَضْلاً مِّن رَّبِّكُمْ» (بقره: 198) ‏گناهي بر شما نيست اين كه از فضل پروردگار خود برخوردار شويد (و در ايّام حجّ به كسب و تجارت بپردازيد. )

می‌بينيم كه در ايام حج، روزهاي گريه، توبه و انابت نيز تجارت و كسب و كار براي حاجي مجاز است و ثابت می‌کند كه كسب و كار حلال از نظر قرآن نه تنها جواز دارد بلكه لازم نيز می‌باشد؛ چون بدون كسب و كار امرار معيشت ناممكن می‌گردد و محال است كه انسان گرسنه توان عبادت خداوند را داشته باشد و در راه دعوت به سوي خير  و نيكي تلاش کند.

اهميت كسب و كار در احاديث:

در احاديث پيامبر -صلي الله عليه وسلم- از آن لحاظ تبیین قرآن است، به كسب و كار اهميت داده است و رسول خدا می‌فرمايد: «ما اكل احد طعاماً قط خيراً من ان ياكل من عمل يده و  ان نبي الله داود عليه السلام كان ياكل من عمل يده» (بخاري) هيچكس غذايي بهتر از غذايي كه از دسترنج خود بدست آورده باشد، نخورده است و همانا پيامبر خدا داوود -عليه السلام- از دسترنج خود نان می‌خورد. اين حديث نبوي بهترين غذا را براي ما معرفي كرده‌اند و آن اينكه از دسترنج خودمان باشد نه اينكه دست به دامان ديگران بوده و بار دوش جامعه باشيم.

و در حديث ديگري می‌فرمايند: معامله‌گر و تاجر صادق و امين با پيامبران، صديقين و شهداء محشور می‌شوند. (ترمذي) همراهي با اين انسان‌هاي گرامي نزد خداوند آرزوي همه‌ی ماست، پس چرا با معامله‌ی صادقانه مصاحبت ايشان را از آن خود نكنيم؟

يكي از راه‌هاي خدمت به‌ افراد تهيدست جامعه، ايجاد شغل و كارآفریني می‌باشد و رسول معظم اسلام در اين زمينه براي ما بهترين الگوست. امام ترمذي روايت می‌كند كه يك بار مردي از انصار كه قدرت كار داشت ولي كاري نمی‌يافت از روی ناچاری پيش پيامبر خدا دست به گدايي دراز كرد. آن حضرت كه چنين ذلتي را براي امتشان روادار نبودند، به فكر كاري مشروع براي افتادند، از وي پرسيدند! در خانه چه داري؟ گفت:‌ هيچ، جز يك پارچه‌ي كه بخشي از آن را به عنوان فرش و قسمت ديگرش را به عنوان روانداز به كار می‌گيريم و ظرفي كه از آن آب می‌نوشيم. پيامبر -صلي الله عليه وسلم- آن را خواسته و خطاب به ياران گفتند: چه كسي اين را از من می‌خرد؟ مردي گفت:‌ من به يك درهم خريدارم. فرمودند: چه كسي بدان می‌افزايد؟ (دو يا سه بار اين سخن را تكرار كردند) مردي گفت: من آن را به دو درهم می‌خرم. آن حضرت آن را به وي دادند و دو درهم را گرفته و به آن انصاري داده و فرمودند: با يكي طعام خريداري نموده و به فاميلت بده و با ديگري تيشه‌اي خريده و نزد من بياور! وي دستور آن حضرت را  اجرا نمود، تيشه را حاضر كرد. آن حضرت با دستان مبارك خود آن را دسته كردند و بعد فرمودند: برو هيزم جمع‌آوری کن و به فروش برسان! تو را پانزده روز نبينم! وي رفت هيزم جمع كرد و نيمش را براي فاميل غذا و نيمش را لباس خريداري كرد. پيامبر -صلي الله عليه وسلم- به‌ او فرمودند: اين برايت بهتر است از اينكه روز قيامت سؤال، پيشاني تو را داغدار كرده باشد و در آن حال حاضر شوي.

می‌بينيم كه پيامبر -صلي الله عليه وسلم- چقدر به مسئله‌ی پیداکردن شغل و کار اهميت داده و به صورت خيلي دقيق و كارشناسانه آن صحابه را به كاری مشغول كرده و از گدايي و فقر نجاتش داد، كه امروزه ما خيلي نيازمنديم كه از سيره‌ی پيامبر -صلي الله عليه وسلم- درس گرفته و زندگي خويش را سر و سامان دهيم و براي كاريابي ديگران مخلصانه تلاش نموده و جامعه‌ی خويش را از فقر برهانيم؛ چون فقر يكي از عوامل انحراف جوامع به خصوص جوانان می‌باشد و رسول معظم اسلام در دعاي‌هاي مأثور صبح و شام از فقر به خداوند پناه می‌جستند و ما هم بايد صبح و شام از فقر به خداوند پناه بجویيم و براي نجات و دوري از فقر، كمر همت ببنديم و نيز رسول خدا می‌فرمايند: «كاد الفقر ان يكون كفراً؛ فقر انسان را به كفر می‌كشاند.» 

از خداوند می‌خواهيم به ما همت عالي ارزاني فرمايد تا با كار و تلاش دست يازيم و براي ترقي و پيشرفت كشور خويش بكوشيم تا زندگي سعادتمندانه‌اي نصيبمان گردد.