بسا کسانی که با شور و اشتیاق منتظر فرا رسیدن این ماه هستند تا از خیرات و برکاتش توشه برگیرند و از سرچشمهی زلال آن لب تَر کنند. رمضان ماه وزش نسیم رحمت الهی است و در زمان ضعف ایمان و فروپاشی ارزشهای اخلاقی و سختی و سنگینی دلها و ازدیاد پریشانی، سخت به این ماه نیازمندیم.
سپاس خدایی که ماهها و سالها را آفرید و روزها و ساعتها قرار داد و برخی را بر پارهای دیگر برتری بخشید. «و پروردگارت آنچه میخواهد میآفریند و انتخاب میکند.» سپاس بیکران او را؛ دانای آگاهی که از اعمال بندگان باخبر است و برای آن، قدر و اندازه قرار داده است. در آسمان و زمین چیزی او ناتوان نمیکند و خود بر همه چیز تواناست. ملکوتش در آسمان و عظمتش در زمین و قدرتش در دریا عیان است؛ با علم و دانش خود همه چیز را آفرید و به اندازه تقسیم کرد و برای آنان اجل و زمان مشخص قرار داد. از شمارشان آگاه است و اعمالشان را گرد آورده است و چیزی از آنها را فروگذار نکرده است. درود و سلام و صلوات بر بهترین کسی که به نماز و روزه و حج خانهی خدا را به جای آورد. سلام و صلوات خداوند بر او تا آنگاه که ذاکران به ذکر مشغول باشند و شب و روز به دنبال هم بروند. از او میخواهیم ما را از بهترین امّت این پیامبر قرار دهد و در روز قیامت در زمرهی او محشور فرماید.
بندگان خدا! چند روز دیگر رمضان این مهمان گرامی از راه میرسد؛ پس از یک سال عمر و کردار و گفتاری که داشتیم و رخدادهایی که سپری کردیم. این سنّت و قانون خداوند است که در آفریدههایش جاری و ساری است. این شب و روز است که میرود و اعداد و ارقامی است که رو به کاهش است و سالها و ماههایی است که در گذران است. مردم در این باره دو گروه هستند: گروهی که به آرزویشان رسیدند و در گروِ اعمالشان هستند و حسابشان با خداست. گروهی که منتظرند تا اجل و زمان معیّن فرا رسد که در آن صورت لحظهای تقدیم و تأخیر نخواهند داشت. خوشا به سعادت کسی که در نامهی عملش استغفار بیابد؛ خوشا به سعادت کسی که نیتش صادق و اخلاقش پاک و مقصدش پیراسته است.
چه بسیارند کسانی که با شور و اشتیاق چشم به راه این ماه عزیز نشستهاند تا از خیرات و برکاتش رهتوشه برگیرند و از سرچشمهی زلال آن بنوشند. این ماه موسم ورزش نسیمهای رحمت الهی است و در دوران ضعف ایمان و فروپاشی ارزشهای اخلاقی و سختی دلها و ازدیاد پریشانی و ضعف یقین به وعدهی الهی چقدر به این رحمت ربّانی نیازمندیم.
از مالک بن انس روایت است که رسول خدا فرموده است: «افعلوا الخير دهركم وتعرّضوا لنفحات رحمة الله، فإنّ لله نفحات من رحمته يصيب بها من يشاء من عباده وسلوا الله أن يستر عوراتكم وأن يؤمن روعاتكم» (حدیث حسن)
عمر خود را در كار نيك صرف كنيد و خود را در معرض نسيمهای رحمت الهی قرار دهيد. همانا خداوند، نسيمهای رحمتی دارد كه به هر كس از بندگانش بخواهد، با آنها بهره میدهد و از خداوند بخواهيد كه عيبهای شما را بپوشند و هراسِ شما را به ايمنی بَدَل سازد.
و چه زیبا فرموده است خداوند متعال: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» [البقرة:١٨٣].
ای کسانی که ایمان آوردهاید، روزه بر شما مقرر شده است، همانگونه که بر کسانی که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید.
پیامبر اسلام فرا رسیدن رمضان را به یارانش بشارت میداد تا خود آماده سازند و عزم و همّتشان را قوی کنند. از ابو هریره روایت است که باری رمضان از راه رسید پیامبر اکرم فرمود: «قد جاءكم رمضان، شهر مبارك، افترض الله عليكم صيامه، تفتح فيه أبواب الجنّة، وتغـلّق فيه أبواب الجحيم، وتغلّ فيه الشياطين، فيه ليلة خير من ألف شهر، من حُرِم خيرها فقد حُرِم» رمضان فرا رسیده است ماه مبارکی که خداوند روزهاش را بر شما فرض کرده است. در این ماه درهای بهشت باز و درهای جهنّم بسته میشود و شیاطین به زنجیر کشیده میشوند. در این ماه شب قدر قرار دارد که بهتر از هزار ماه است و هر کس از خیرات آن محروم شود محروم واقعی است. [روایت احمد ٢٠/٣٢٠]
رمضان از راه رسیده است به آن صادقانه رو کنید و برای صحت و سلامتی و تعالی روحی و قدرت جسمی و بذل و بخشش و گذشت و مدارا از آن بهره گیرید تا اخلاقتان کامل شود. رمضان فرصتی برای تربیت نفس در این ابعاد است تا در طول سال بردوام بمانید. هر کس این حقایق ربّانی را درک نکند زیان کرده است و چه زیانی بالاتر از این که از نظر رحمت و توجّه الهی محروم بمانیم. رسول خدا فرموده است:
«من لم يدَع قولَ الزورِ والعملَ به والجهلَ فليس لله حاجةٌ أن يدَع طعامه وشرابَه» [البخاري/٦٠٥٧]
هر کس سخن دروغ و عمل به آن و جهل و نادانی را ترک نکند، خداوند نیازی ندارد که خوراک و نوشاکش را ترک کند. همچنین فرموده است:
«رُبَّ صائمٍ حظُّه من صيامِه الجوع والعطَش، ورُبّ قائمٍ حظّه من قيامه السّهر» [صحيح الترغيب والترهيب (١٠٨٣، ١٠٨٤)]..
چه بسا روزهدارانی که از روزهی خود جز رنج تشنگی و گرسنگی بهرهای نمیبرند و چه بسا شبزندهداری که تنها زحمت بیخوابی نصیبش میشود.
خدای متعال میفرماید:
«وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِي إِذَا دَعَانِي فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»[البقرة:١٨٦]
و هرگاه بندگان من، از تو در باره من بپرسند، [بگو] من نزدیکم، و دعای دعاکننده را -به هنگامی که مرا بخواند- اجابت میکنم، پس [آنان] باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.
از رسول خدا روایت است که فرمود:
«من صَام رمضانَ إيمانًا واحتسابًا غفِر له ما تقدّم من ذنبه» (مسلم /٧٦٠)..
هر کس رمضان را با ایمان و امید به ثواب آن روز بگیرد گناهان گذشتهاش آمرزیده میشود.
رمضان گامی به سمت تغییر است؛ به ویژه برای کسی که تلاوت را ترک کرده است و از تدبر در احکام و عمل به دستوراتش سرباز زده است. اکنون وقت آن است که برای خود ورد مشخصی انتخاب کند و هر روز بر آن پایبند باشد؛ خود را با آن تربیت کند اخلاقش را پاک سازد و جایگاهش را نزد خدای بزرگ بداند: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنْ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ» [البقرة:١٨۵]..
ماه رمضان [همان ماه] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی ] که مردم را راهبر، و [متضمّن] دلایل آشکار هدایت، و [میزان] تشخیص حق از باطل است.
روزی احنف بن قیس با خود فکر کرد وقتی خدای متعال در قرآن میفرماید:
«لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَيْكُمْ كِتَابًا فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَفَلَا تَعْقِلُونَ» [الأنبياء: ١٠]
در حقیقت، ما کتابی به سوی شما نازل کردیم که یاد شما در آن است. آیا نمیاندیشید؟
با خود گفت من باید در قرآن بگردم تا بدانم من کی هستم و چه عملی دارم؟ به این آیه رسید که خداوند دربارهی برخی از مؤمنان میفرماید:
«كَانُوا قَلِيلًا مِّنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ (١٧) وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ (١٨) وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» (١٩) (الذاريات/١٧-١٩)
و از شب اندکی را میغنودند. و در سحرگاهان [از خدا] طلب آمرزش میکردند. و در اموالشان برای سائل و محروم حقی [معیّن] بود.
دربارهی قوم دیگری هم میفرماید: «الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي السَّرَّاء وَالضَّرَّاء وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ» [آل عمران: ١٣٤]
همانانی که در فراخی و تنگی انفاق میکنند؛ و خشم خود را فرو میبرند؛ و از مردم در میگذرند؛ و خداوند نکوکاران را دوست دارد.
دربارهی قوم دیگری هم میفرماید: «وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون﴾» [الحشر: ٩].
و هر چند در خودشان احتیاجی [مبرم ]باشد، آنها را بر خودشان مقدّم میدارند. و هر کس از خسّت نفس خود مصون ماند، ایشانند که رستگارانند.
با تواضع و فروتنی گفت: پروردگارا من خودم را جزء اینان نمیدانم سپس به این آیه رسید: «إذَا قِيلَ لَهُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ يَسْتَكْبِرُونَ» [الصافات: ٣۵]. چرا که آنان بودند که وقتی به ایشان گفته میشد: خدایی جز خدای یگانه نیست، تکبر میورزیدند!
همچنین از قومی سخن میگوید که در آتش میسوزند:
«مَا سَلَكَكُمْ فِي سَقَرَ (٤٢) قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّينَ (٤٣) وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِينَ(٤٤)» [المدّثر]
چه چیز شما را در آتش [سَقَر] درآورد؟گویند: از نمازگزاران نبودیم،و بینوایان را غذا نمیدادیم،
وقتی این آیات را میخواند میفرمود: پروردگارا من از این گروه به تو پناه میبرم.
در سورهی توبه نیز وقتی این آیه را خواند: (وَآخَرُونَ اعْتَرَفُواْ بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُواْ عَمَلاً صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللّهُ أَن يَتُوبَ عَلَيْهِمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾ [التوبة: ١٠٢]. و دیگرانی هستند که به گناهان خود اعتراف کرده و کار شایسته را با [کاری] دیگر که بد است درآمیختهاند. امید است خدا توبه آنان را بپذیرد، که خدا آمرزنده مهربان است.
با خود گفت: خدایا از این گروه نیز به تو پناه میبرم.
پروردگارا گناهانمان را بیامرز و عیبهایمان را بپوشان و از ما درگذر؛ رمضان را با توبهی راستین و عمل صالح نصیبمان کن.
خدایا رمضان را نصیبمان کن و توفیق نماز و روزه و قیام به ما عطا فرما و اعمال ما را قبول درگاهت گردان. ما را از ذکران و شاکران قرار دهد. اهل روزه و صدقه و انفاق باشیم.
رمضان امسال باید متفاوت از سالهای گذشته باشد. باید روزهاش را با شروط و ارکان و آدابش به جای آوریم و عزم توبه از گناهان داشته باشیم. حقوق صاحبان حق را ادا کنیم و از اوقات آن برای نماز تراویح و ذکر و دعا و تلاوت قرآن استفاده کنیم.
روابط فیمابین را اصلاح کنیم؛ بین دو برادر.. دو همسایه و... صلهی رحم داشته باشیم و این ماه عزیز را نقطهی عطفی برای پاکسازی درون و پیراستن اخلاق قرار دهیم. ما باید تکالیف و مسؤولیتهایمان را به نحو احسن انجام دهیم؛ نسبت به همدیگر مهربان باشیم؛ بزرگ بر کوچک، غنی بر فقیر، قوی بر ضعیف رحم کند. زمان آن رسیده است که به این اعمال همت گماریم تا به رستگاری در دنیا و آخرت دست یابیم و خدای متعال با نگاه رحمت و آمرزش به ما بنگرد. شر و بلا و غفلت و فراموشی را از ما دور سازد:
«أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنْ الْحَقِّ وَلا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمْ الأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ»[الحديد:١٦].
آیا برای کسانی که ایمان آوردهاند هنگام آن نرسیده که دلهایشان به یاد خدا و آن حقیقتی که نازل شده نرم [و فروتن] گردد و مانند کسانی نباشند که از پیش بدانها کتاب داده شد و [عمر و] انتظار بر آنان به درازا کشید، و دلهایشان سخت گردید و بسیاری از آنها فاسق بودند؟
با نیت خالص به سوی پروردگارمان بشتابیم و از ایام و لحظات عبادت و بندگی خوشحال باشیم و از فضایل و برکات و پاداشهای آن غفلت نورزیم. پیامبر اکرم فرموده است: هر کس مهر روزهداری بر نامهاش داشته باشد وارد بهشت میشود. (با تصحیح آلبانی در صحیح الجامع شماره ٦٢٢٤)
المناوی میگوید: هر کس عمرش را با یک روز روزه به پایان رساند یعنی در حالی که بمیرد که روزهدار است یا افطار کرده است با سابقین اولین یا بدون عذاب به بهشت میرود. (فيض القدير ٦/١٢٣)
در روایت احمد آمده است که رسول خدا فرمود: "يا حذيفة من خُتم له بصيام يوم يريد به وجه الله عز وجل أدخله الله الجنة" (الألباني في صحيح الترغيب والترهيب ١/٤١٢)..
ای حذیفه هر کس مهر روزهی خالصانه بر پروندهاش باشد خداوند او را به بهشت میبرد.
پروردگارا رمضان را نصیبمان کند و توفیق روزه و نماز و قیام به عطا فرما. اعمال ما را قبول درگاهت گردان و ما را از ذکران و شاکران و فروتنان قرار دهد.
نظرات