«در صورت همكاری مردم، ان‌شاءالله بتوانیم این روزهای سرد را سپری كنیم.» این اظهارات روز گذشته وزیر نفت است؛ اظهاراتی كه بسیار زودهنگام مطرح شده است. با توجه به كسری 200 میلیون متر مكعبی گاز در كشور پیش‌بینی می‌شد در روزهای پایانی دی‌ماه و اوایل بهمن‌ماه، واحدهای مسكونی و تجاری دچار بحران گاز شوند. بحرانی كه از روزهای آغازین زمستان گریبان صنایع را گرفته است. طبق داده‌های موجود درحال حاضر گاز 50 كارخانه سیمان قطع شده است. هنوز اطلاعات دقیقی درمورد قطعی بقیه صنایع در دست نیست اما اظهارات جسته و گریخته‌ای از قطعی گاز سایر صنایع شنیده می‌شود. روز گذشته هم خبرهایی از قطعی گاز در برخی مناطق كشور از جمله خواف در استان خراسان رضوی منتشر شد. البته پیش‌بینی می‌شد در استان‌های خراسان شمالی، رضوی و جنوب و همچنین گلستان و سمنان، افت فشار گاز ایجاد شود. چون تركمنستان از روز پنجشنبه صادرات گاز به ایران را قطع كرد. البته روز گذشته وزیر نفت مدعی شد، گاز هیچ منطقه‌ای قطع نشده و مشكلی در گازرسانی وجود ندارد. اما امیدوار بود كه با همكاری مردم مشكلی در تامین گاز پیش نیاید. امیدواری‌ای كه به باور برخی تحلیلگران نمی‌تواند منطقی باشد. چون هم گاز ارزان است و هم سرما غیرقابل تحمل. از نگاه كارشناسان آنچه می‌توانست مشكل امروز گاز ایران را برطرف كند، اصلاح قیمت آن، رفع چالش هدررفت گاز از مبدا تا مقصد، سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در حوزه تامین گاز است. اما در یك دهه اخیر به‌رغم جدی شدن كسری گاز، نه قیمت آن اصلاح شد، نه حجم 27 میلیون مترمكعب گازی كه روزانه هدر می‌رود، كاهش یافت و نه سرمایه‌گذاری خارجی رخ داد. البته براساس داده‌های موجود، در دولت محمود احمدی‌نژاد 35 میلیارد دلار بودجه برای تكمیل فازهای پارس جنوبی، در اختیار وزارت نفت قرار گرفت اما در آن مقطع هیچ‌كدام از فازهای نیمه‌تمام پارس جنوبی تكمیل نشد. در همان سال‌ها بود كه موضوع واردات گاز از تركمنستان و سواپ از روسیه آغاز شد. دولت در واقع از اواخر دهه 80 برای كسری گازش هر ساله گاز وارد می‌كند. اما چند سالی است كه تركمنستان در زمستان فلكه‌های ورودی گاز را به سمت ایران می‌بندد تا شاید بتواند دولت‌های وقت را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد و پول بیشتری بابت فروش گاز دریافت كند. معضلی كه ظاهرا بدون سرمایه‌گذاری در پارس جنوبی حل نخواهد شد. به گفته برخی كارشناسان درصورتی كه فازهای پارس جنوبی به‌طور كامل تكمیل نشود؛ ناترازی بین تامین و مصرف گاز به 520 میلیون مترمكعب در روز خواهد رسید. ناترازی‌ای كه به باور برخی كارشناسان می‌تواند دومین تولیدكننده گاز دنیا را به واردكننده هم تبدیل كند.
ناترازی گاز
براساس برخی تحلیل‌ها تداوم روند فعلی مصرف و تولید گاز به این معنی است كه میزان ناترازی بین تولید و مصرف در سال ۱۴۰۴ به بیش از ۲۵۰ میلیون متر مكعب خواهد رسید. این روند می‌تواند در سال ۱۴۱۰ به ۳۵۰ میلیون متر مكعب برسد. البته طبق گفته احمد زراعتكار مدیر دفتر انرژی سازمان برنامه و بودجه كشور، ناترازی گاز در سال‌های آتی 520 میلیون متر مكعب در روز است كه تا سال 1430 و 1440 نیز ادامه خواهد داشت.اما برای رهایی از این ناترازی براساس نظر كارشناسان، كشور نیاز به سرمایه‌گذاری ۸۰ میلیارد دلاری دارد. به تعبیر دیگر باید ۲۳، ۶ میلیارد دلار در بخش فشار افزایی و تثبیت تولید میادین گازی در حال تولید سرمایه‌گذاری شود. ۳۶، ۴ میلیارد دلار باید در بخش توسعه میادین جدید هزینه شود. 8 میلیارد دلار هم برای توسعه و بهسازی پالایشگاه‌های گازی نیاز است. ۱، ۲ میلیارد دلار برای جمع‌آوری گاز‌های مشعل باید هزینه شود. سه میلیارد دلار توسعه ذخیره‌سازی گاز در میادین نیاز دارد. ۶میلیارد دلار خطوط لوله و ایستگاه‌ها و ۲ میلیارد دلار برای بهینه‌سازی انرژی در ساختمان‌ها نیاز است.
هدررفت گاز
براساس داده‌های موجود میزان هدررفت گاز در مسیر تولید تا مصرف روزانه 27 میلیون متر مكعب و به تعبیری بهتر یك‌سوم كل مصرف روزانه برخی كشورهای همسایه است. البته برخی دیدگاه‌های كارشناسی هم وجود دارند كه معتقدند هدررفت گاز در كشور روزانه ۱۰۰ میلیون متر مكعب گاز است. برآوردها حاكی از این است كه روزانه 100 میلیون متر مكعب گاز در فرآیند استخراج، پالایش و انتقال در ایران سوزانده می‌شود چرا كه تكنولوژی جمع‌آوری آن وجود ندارد. این در حالی است كه جلوگیری از این اتفاق، می‌تواند گاز مورد نیاز حداقل ۱۱ میلیون ایرانی را با در نظر گرفتن سرانه مصرف خانگی فعلی كه نسبتا بالا هم هست، تامین كند و به نوعی مشكل زمستان سخت را حل كند.
قطعی گاز خانگی
در روزهای اخیر خبر كمبود گاز در ایران و تصاویری از صف طولانی مردم برای پر كردن كپسول گاز منتشر شده است. در همین روزها نیز محمدرضا جولایی مدیر دیسپچینگ شركت ملی گاز ایران نیز می‌گوید كه اكنون ایران در مرز هشدار مصرف گاز قرار گرفته و وارد شرایط بحرانی شده است.به باور او اگر مردم در منازل یك بخاری را به مدت ۶ ساعت در روز خاموش كنند، روزانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون مترمكعب در كل كشور صرفه‌جویی می‌شود.براساس داده‌های موجود، در حال حاضر ۸۵۰ میلیون متر مكعب در روز گاز در كشور تولید می‌شود و در مقابل در بخش خانگی و تجاری ۷۰۰ میلیون متر مكعب در روز گاز مصرف می‌شود.جولایی با اشاره به افزایش ۲۰ میلیون متر مكعبی تولید نسبت به سال گذشته می‌گوید: به‌رغم افزایش تولید؛ میزان مصرف در شرایط یكسان دمایی نسبت به پارسال ۳۰ میلیون متر مكعب بیشتر شده است. در این شرایط طبق اظهارات وزیر نفت از روز پنجشنبه (۲۲ دی‌ماه) سوآپ گاز تركمنستان به‌صورت كامل قطع شده است. البته به نقل از شانا، او مدعی است كه با تغییرهایی در خطوط انتقال گاز و استفاده حداكثری از ظرفیت تولید در جنوب كشور ایجاد شده، استمرار در گازرسانی كشور ادامه دارد و هیچ قطعی رخ نداده است.البته اوجی از نگرانی‌های خود در مورد افت فشار گاز در استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی، خراسان جنوب، گلستان و سمنان، سخن می‌گوید. نگرانی‌ای كه بی‌مورد نبود؛ چون روز گذشته گاز برخی از مناطق خواف قطع شد. این موضوع را فرماندار شهرستان خواف اطلاع‌رسانی كرد. به گفته او قطعی گاز در برخی از مناطق این شهر به دلیل افت فشار گاز است. مهدی عباسپور همچنین از مردم این منطقه درخواست كرده است، با پوشیدن لباس‌های گرم و كاهش دمای تجهیزات گرمایشی به مدیریت توزیع گاز كمك كنند.پیش‌بینی می‌شود در روزهای آتی بقیه مناطق كشور نیز با قطعی گاز مواجه شوند. شاید به همین دلیل استان‌های مختلف از دوركاری كاركنان دولتی تا تعطیلی مدارس و دانشگاه‌های خود در روز شنبه خبر داده‌اند. تا زمان نگارش این گزارش استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی، جنوبی، گیلان، سمنان، زابل، كهگیلویه و بویر احمد، اردبیل، اصفهان و البرز اعلام كردند، مدارس و دانشگاه‌ها یا ادارات دولتی استان را برای روز شنبه تعطیل خواهند كرد. كاركنان ادارات در استان تهران نیز دوركار خواهند شد؛ تا شاید دولت بتواند بحران گاز را كنترل كند.بحرانی كه گریبان حمل‌ونقل را نیز گرفته است. آخر هفته‌ای كه گذشت 6 قطار در مسیر مشهد متوقف شد و به نقل از تسنیم بحران به گونه‌ای بود كه در روز پنجشنبه ۴۰۰ مسافر قطار قم - مشهد به دلیل یخ‌زدگی مسیر، ۱۰ ساعت روی ریل متوقف شده بودند. گفته شده كه 5 قطار در این مسیر متوقف شدند.
هدفمندی ناموفق
شاید یكی از مهم‌ترین دلایل كمبود گاز از نگاه كارشناسان موضوع هدفمندی یارانه‌های انرژی و اصلاح قیمتگذاری است كه سال‌هاست به صورت دستوری اعمال می‌شود. این قیمتگذاری هم فقط در حوزه گاز نیست و معضل كل حوزه انرژی است. برهمین اساس پیش‌بینی می‌شود، كمتر از چهار ماه دیگر و در فصل تابستان و با گرمای هوا، كشور با معضل كمبود برق مواجه شود. همانطور كه امروز كشور به واسطه قیمتگذاری نادرست گاز با بحران مواجه شده است.محمود خاقانی و نماینده سابق مجلس با اشاره به اینكه میزان هدر رفت گاز روزانه حدود ۲۷ میلیون مترمكعب است؛ درباره وضعیت قیمتگذاری گاز به ایلنا می‌گوید: یكی از دلایل كمبود گاز در ایران این است كه مقادیر زیادی گاز هدر می‌رود، ما در دنیا نفر اولی هستیم كه كار ما هدر دادن است، درست مانند برنامه هدفمند كردن حامل‌های انرژی كه به جرات می‌توان گفت این برنامه هم در واقع هدر دادن انرژی بوده است. حمیدرضا عراقی معاون سابق وزیر نفت نیز در مورد روند نادرست قیمتگذاری گاز به ایسنا می‌گوید: از اول انقلاب به دلیل فضایی كه در كشور وجود داشت و تاكنون نیز ادامه دارد، سوخت، قیمت واقعی پیدا نكرده است، البته منظور از قیمت واقعی این نیست كه به دنبال قیمت صادراتی باشیم، به‌طور مثال در مجلس هفتم بحث تثبیت قیمت‌ها مطرح شد یعنی چند سال قیمت هیچ افزایشی نیافت، در صورتی كه در برنامه پنجم و ششم قرار بود سالانه ۱۰ تا ۱۵ درصد قیمت انرژی تغییر كند. او می‌افزاید: بعد از قیمت موضوع تكنولوژی اهمیت دارد، زمانی كه قیمت گاز ارزان باشد طبیعتا كسی به دنبال بخاری با راندمان بالا نمی‌رود، نیروگاه‌ها خود را بهینه نمی‌كنند، صنایع نیز به دنبال راهكارهایی برای صرفه‌جویی سوخت نمی‌روند كه منجر به كاهش قیمت‌ها شود چرا كه قیمت سوخت در هزینه‌های صنایع بزرگ همچون فولاد، پتروشیمی و نیروگاه‌ها تاثیر چندانی ندارد ؛بنابراین اگر قیمت براساس برنامه پنجم تغییر می‌كرد تكنولوژی نیز به این عرصه راه پیدا می‌كرد.
نظرات