ایستگاه پنجم: از فضیلتهای ماه رمضان

پس از آنکه در باره روزه – نفلی یا فرضی – صحبت کردیم کمی درباره فضایل خود ماه مبارک رمضان نیز نظری بیفکنیم: 

ماه قرآن است: (شَهْرُ رَمَضَانَ الذی أُنزِلَ فِیهِ القُرْءانُ) [البقرة: ۱۸۵]. 

ماه رمضان آن ماهی است که قرآن در آن نازل شد. وگفته: (أُنزِلَ فِیهِ القُرْءانُ) چند معنی در خود دارد: 

منظور می‌تواند نزول قرآن از لوح محفوظ به آسمان دنیا باشد، همانگونه که از ابن عباس رضی الله عنهما آمده است. 

و مقصود می‌تواند آغاز نزول قرآن بر پیامبر صلی الله و علیه و سلم در ماه رمضان بوده است و قرآن اولین بار در شبی که لیلة القدر بود نازل شد و لیلة القدر در رمضان است. 

و گفته شده که معنی این آیه (شَهْرُ رَمَضَانَ الذی أُنزِلَ فِیهِ القُرْءَانُ) این است که رمضان ماهی است که قرآن در مدح و ثنای آن و بیان ارج آن و واجب بودن روزه در آن نازل شده است. 

اولین معنی به صحت نزدیک‌تر است و دومین معنی نیز به آن نزدیک است. 

رمضان ماه صبر است. صبر و شکیبایی در هیچ عبادتی همانند روزه تجلی نمی‌یابد زیرا مسلمان یک ماه کامل روز‌ها را با پرهیز از خوردن و نوشیدن و زناشویی و موارد دیگر می‌گذراند. برای همین روزه نیمی از صبر است و پاداش صبر بهشت است آنگونه که پروردگار گفته است: 

 (إنَّمَا یُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُم بِغَیْرِ حِسَابٍ) [الزمر: ۱۰]. 

همانا صابران پاداش خود را بطور کامل و بی‌حساب دریافت می‌کنند. 

در آن دروازه‌های جهنم بسته می‌شوند و دروازه‌های بهشت گشوده می‌شوند و شیاطین و جنیان بدکردار به بند کشیده می‌شوند. آنگونه که در حدیث متفق علیه از رسول خدا صلی الله و علیه و سلم روایت شده است: «إذا جاء رمضان فتحت أبواب الجنة، وغلقت أبواب النار، وصفدت الشیاطین» و با الفاظی دیگر «و سلسلت الشیاطین». (بخاری و مسلم) 

وقتی که رمضان فرا برسد درهای بهشت گشوده و درهای دوزخ بسته و شیاطین به بند کشیده می‌شوند. 

یعنی شیاطین در غل و زنجیر می‌شوند و جاهایی که در باقی ایام می‌توانستند بروند در رمضان نمی‌توانند بروند لذا می‌بینیم که در رمضان وسوسه، مکر، و فریب شیطان کمتر از سایر ماه‌ها است، و شیطان از رمضان می‌ترسد همانگونه که از اذان و اقامه می‌ترسد و فرار می‌کند. 

و شاید این مسئله با نزدیک شدن رمضان مشهود باشد که عصیانگران آماده توبه می‌شوند و پیش از رمضان سئوالهای بسیاری می‌شود که دلالت بر آمادگی برای توبه و اراده آن دارد،. یکی می‌گوید: من ستمی نموده‌ام چگونه خلاصی یابم؟ دیگری می‌پرسد: من به فلان گناه افتاده‌ام چگونه از آن توبه کنم؟ و دیگری می‌گوید: من در فلان عبادت کوتاهی می‌کنم چگونه به آن التزام پیدا کنم؟ و اینگونه پیش از رمضان برای توبه آماده می‌شوند بنابراین شیطان از نزدیک شدن رمضان هم می‌ترسد و کید و تاثیرش ضعیف می‌شود چه برسد به اینکه رمضان فرا برسد و او به زنجیر کشیده و زندانی شود و مگر بسیار اندکی از انسان‌ها را نتواند فریب دهد. 

البته برخی نفوس شریر هستند که شدیداً به وسوسه شیطان گرایش دارند و حتی وقتی که وسوسه او بسیار تضعیف می‌شود هم شرارت درونی این نفوس آماده پذیرش این مقدار کم وسوسه است و به گناه و معصیت خود ادامه می‌دهد. 

در این ماه لیلة القدر است که از هزار ماه بر‌تر است. 

 (لَیْلَةُ الْقْدرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِِ شَهْرٍ O تَنَـزَّلُ المَلئِکَةُ وَالرُّوحُ فیِهَا بإِذْنِ رَبِهِم مِنْ کُلِ أَمْرٍ O سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ) [القدر: ۳- ۵]. 

شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است. فرشتگان و جبرئیل در آن شب با اجازه پروردگارشان پیاپی می‌آیند برای هر گونه کاری، آن شب شب سلامت و رحمت است تا طلوع صبح. 

و برخی از علما هزار ماه را محاسبه کرده‌اند که بیشتر از هشتاد و سه سال شده است و در موطأ امام مالک با سند مرسل آمده است: «أن رسول الله صلى الله علیه وسلم أُرِیَ أعمار الناس قبله - أو ما شاء الله من ذلک- فکأنه تقاصر أعمار أمته، ألا یبلغوا من العمل مثل الذی بلغ غیرهم فی طول العمر، فأعطاه الله لیلة القدر، خیر من ألف شهر» (این حدیث فقط از طرف امام مالک با سند مرسل آمده و سند محکمی ندارد و چون در باب فضایل است آن را روایت می‌کنند). 

به رسول خدا صلی الله و علیه و سلم عمر انسانهای پیشین - و یا آنانی که خداوند می‌خواست نشان دهد- نشان داده شد گویا عمر امتی‌های خودش را کم دید که نمی‌توانند در مقدار عمل (صالح) به پای آنان که عمر دراز دارند برسند لذا خداوند به او لیلة القدر را عطا فرمود که از هزار ماه بهتر است. 

و این فضل بسیار بزرگی است که بنده لیلة القدر را درک کند گویا اوبه عبادت بیش از هشتاد و سه سال موفق گردیده است. 

و در رمضان دعای مستجاب است. از جابر رضی الله عنه با سند خوب از نبی صلى الله علیه وسلم روایت شده که فرمود: «إن لٍلهِ فی کل یوم ولیلة عُتَقَاءَ من النار فی شهر رمضان، وإن لکل مسلم دعوة یدعو بها فیستجاب». (بزار در مسند و هیثمی در مجمع الزوائد روایت کرده و رجالش را موثق دانسته) 

پروردگار در هر شب و هر روز رمضان کسانی را از آتش جهنم آزاد می‌کند و هر مسلمانی دعایی دارد که مستجاب می‌شود. و عبد الله بن عمرو بن العاص رضی الله عنهما از رسول الله صلى الله علیه وسلم روایت نموده: «إن للصائم عند فطره لدعوة ما ترد» (ابن ماجه و بوصیری رجالش را موثق دانسته). 

برای هر روزه داری هنگام افطار، دعایی است که رد نمی‌شود. پس بنده در هنگام افطار به تضرع در نزد خداوند بپردازد و جامع‌ترین خواسته‌ها را بطلبد.