بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ
إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا ‎﴿١﴾‏ وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا ‎﴿٢﴾‏ وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا ‎﴿٣﴾‏ يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا ‎﴿٤﴾‏ بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَىٰ لَهَا ‎﴿٥﴾‏ يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ ‎﴿٦﴾‏ فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ‎﴿٧﴾‏ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ‎﴿٨﴾‏

«آن‌گاه كه زمین به سخت‌ترین لرزه‌اش لرزانده شود و بارهای سنگین‌اش را بیرون افكند. و انسان گوید: زمین را چه شده است؟ در آن روز [زمین] خبرهایش را بازگو می‌كند. این بدان سبب است كه پرورگارت به او وحی كرده است. در آن روز مردم دسته‌دسته [از گورهایشان] بیرون می‌آیند تا [نتیجه‌ی] اعمالشان به آنان نشان داده شود. پس هركس هم‌وزن ذره‌ای نیكی انجام دهد [پاداش] آن را می‌بیند. و هركس هم‌وزن ذره‌ای بدی انجام دهد [كیفر] آن را می‌بیند.»
توضیح آیات 
این سوره طبق بعضی از روایات، مدنی است، اما برخی دیگر از روایات آن را مكّی قلمداد كرده‌اند و ما هم روایاتی را ترجیح می‌دهیم كه آن را مكّی می‌دانند؛ چرا که سبک بیان و موضوع سوره مؤید این رأی است. این سوره دل‌های غافل را به شدت تكان می‌دهد، تكانی كه در آن موضوع، صحنه، آهنگ و الفاظ در آن مشاركت دارند. این سوره فریادی نیرومند است كه زمین و زمینیان را به لرزه می‌اندازد. هنوز به خود نیامده‌اند كه آنان را با حساب و سنجش و جزا در چند بند كوتاه روبه‌رو می‌گرداند! این ویژگی کلّ این جزء از قرآن كریم است، كه در این سوره به صورت چشمگیری نمایان است:
إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا ‎﴿١﴾‏ وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا ‎﴿٢﴾‏ وَقَالَ الْإِنسَانُ مَا لَهَا ‎﴿٣﴾‏
آن روز، روز قیامت است؛ روزی كه زمینِ ثابت و استوار به شدت به لرزه می‌افتد و زلزله‌ی شدیدی ایجاد می‌شود. زمین، آن‌چه را در درون دارد، بیرون می‌اندازد، اجساد و معادن و دیگر چیزهایی كه مدتی طولانی بار آنان را در درون داشته به بیرون پرتاب می‌كند. گویا می‌خواهد سبك‌بار گردد و از آن سنگینی طولانی رهایی یابد! این صحنه هر چیز ثابتی را زیر پای شنوندگان این سوره به لرزه در می‌آورد. صحنه‌ای كه دل‌ها را از تمام تعلقات زمین که به آنان چنگ زده‌اند و گمان می‌کنند ماندگار و پایدار است، جدا می‌سازد. این نخستین الهام و پیام این صحنه‌هاست، كه قرآن كریم آن را به تصویر كشیده است. هنگامی که انسان در مقابل این صحنه، قرار می‌گیرد بر تأثیر و وضوح آن افزوده می‌گردد، در آن هنگام كه انسان این صحنه را می‌بیند، این سوره واكنش‌های او را به تصویر می‌كشد و برای او این پرسش مبهوت‌كننده پیش می‌آید: «مَا لَهَا» زمین را چه شده است و چه چیزی آن را به جنبش واداشته است؟
آن روز كه این زلزله اتفاق می‌افتد و انسان مدهوش می‌گردد: يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا ‎﴿٤﴾‏ بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَىٰ لَهَا ‎﴿٥﴾‏ آن روز زمین اخبار خود را باز می‌گوید و حال خود را و آن چه كه برآن گذشته برملا می‌سازد: بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَىٰ لَهَا ‎﴿٥﴾‏ چون پروردگارت به آن فرمان داده است. 
كار زمین این است كه به لرزه درآید و بارهای سنگین خود را بیرون اندازد و فرمان پروردگار خویش را اطاعت كند. در این‌جا انسان وحشت‌زده و گرفتار است و از خود می‌پرسد: زمین را چه شده است؟ زمین را چه شده است؟ آن‌جاست كه با صحنه‌ی حشر و حساب و میزان و جزا روبه‌رو می‌گردد: يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ ‎﴿٦﴾ در یك لحظه صحنه‌ی برخاستن از قبرها را می‌بینیم: «يَوْمَئِذٍ يَصْدُرُ النَّاسُ أَشْتَاتًا» مرده‌ها از سراسر جهان زنده می‌شوند. این صحنه‌ای است كه پیش از آن برای انسان سابقه نداشته است؛ صحنه‌ی همه‌ی نسل‌های خلایق كه از این‌جا و آن‌جا زنده می‌شوند: «لِّيُرَوْا أَعْمَالَهُمْ» تا نتیجه‌ی کارهایشان به آنان نشان داده شود. این موضوع بس دشوارتر و مدهوش‌كننده‌تر است. آنان به محل نمایش اعمالشان می‌روند تا با آن روبه‌رو شوند و جزای آن را ببینند. چه بسا دیدن اعمال سخت‌ترین كیفر انسان باشد، چرا چنین نباشد در صورتی كه در حضور همگان و در حضور خدای جلیل و عظیم و متكبر، اعمال خویش را می‌بینند:
فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ ‎﴿٧﴾‏ وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ‎﴿٨﴾‏
برخی مفسّران می‌گویند «ذرّه» همان غباری است كه در پرتو خورشید به چشم می‌خورد؛ با این وجود، اگر كسی به اندازه‌ی این و یا هم‌وزن آن كاری را انجام داده باشد، ثمره‌ی آن را می‌بیند. آن‌جاست که هیچ‌کس كار خویش را چه خیر باشد و چه شرّ، كوچك نمی‌شمارد؛ بلكه وجدان‌اش در برابر هر یک از کارهایش به لرزه می‌افتد؛ چرا كه ترازو بسیار دقیق است و حتّی یک اتم آن را بالا و پایین می‌آورد.

منبع: کتاب شناخت اسلام