یونسکو در سال 1999 روز 21 فوریه برابر دوم اسفند را به عنوان «روز جهانی زبان مادری» اعلام کرد و از آن زمان هر سال این روز در بسیاری از کشورهای جهان پاس داشته شده و برنامههای یک یا چند روزه برگزار میشود. همچنین هر سال در این روز بنا بر شرایط جهانی شعار یا تمی برگزیده شده و پیرامون آن برنامههای ویژهای در پیش گرفته میشود؛ که در بیشتر موارد به تاثیر زبان در فرآیند آموزش پیوندی برقرار میکند. تم یا شعار امسال این روز (Multilingual education - a pillar of learning and intergenerational learning) یعنی «آموزش چند زبانه- یکی از ستونهای یادگیری و یادگیری میان نسلی» است. یونسکو در توضیح این شعار میگوید: «جوامع چندزبانه و چندفرهنگی از راه حفظ زبانهای خود، که همانند راهی برای آموختن دانش سنتی و حفظ میراث فرهنگی عمل میکنند، در مسیر پیشرفت قرار میگیرند. با این حال تنوع زبانی با از میان رفتن زبانهای بیشتر، با تهدیدهای فزایندهای روبروست. اکنون 40 درصد از جمعیت جهان به آموزش به زبان مادری خود دسترسی ندارند؛ این درصد در مناطق ویژهای در جهان از 90 درصد نیز فراتر میرود. پژوهشها بر مزایای بهره گیری از زبان مادری برای آموزش دانش آموزان زبان آموز تاکید میکند؛ مزایایی همچون تقویت نتایج آموزشی بهتر، بالا بردن اعتماد بنفس و افزایش مهارتهای سنجشگرانهاندیشی (تفکر انتقادی) . این رویکرد همچنین از یادگیری میان نسلی و حفظ میراث فرهنگی پشتیبانی میکند .
روز جهانی زبان مادری که در نخستین گام از سوی یونسکو اعلام و سپس در مجمع عمومی سازمان ملل پذیرفته شد، بر نقش زبانها در گسترش دستیابی به هدفهای توسعه پایدار و فراگیری آنها تاکید دارد. سیاستهای آموزش چند زبانه، که در شعار این روز در سال 2024 یعنی «آموزش چند زبانه - یکی از ستونهای یادگیری و یادگیری میان نسلی» برجسته شدهاند، برای آموزش فراگیر و نگهبانی از زبانهای بومی بسیار مهمند. با آغاز آموزش به زبان مادری و آشنایی گام به گام با زبانهای دیگر، سدهای میان خانه و مدرسه برداشته شده و یادگیری کارآمد را آسان میکند.
آموزش چند زبانه نه تنها جوامع فراگیر را گسترش میدهد، بلکه به حفظ زبانهایی که چیرگی ندارند، زبانهای اقلیت و بومی نیز کمک میکند. این سنگ بنای دستیابی به دسترسی عادلانه به آموزش و فرصتهای یادگیری در طول زندگی برای همه است.»
همچنین در اهمیت تنوع زبانی در حفظ و پاسداری از خرده فرهنگهای غنی و ارزشمند در جای جای جهان چنی آورده است که:
«زبانها با مفاهیم پیچیدهای که برای هویت، ارتباطات و در آمیختگی اجتماعی، آموزش و توسعه دارند، برای مردم و کره زمین از اهمیت راهبردی برخوردارند. با این حال به دلیل فرآیندهای جهانی شدن، زبانها به شکل فزایندهای تهدید شده یا در خطر ناپدید شدن کامل هستند. هنگامی که زبانها ناپدید میشوند، ملیلههای پربار تنوع فرهنگی جهان ناپدید میشوند. فرصتها، سنتها، حافظه، شیوههای بی همتای اندیشه و زبان- سرچشمههای ارزشمند برای تضمین آیندهای بهتر- نیز از دست میروند.
در جهان هر دو هفته یک زبان از میان میرود و کل میراث فرهنگی و فکری را با خود میبرند. دست کم 45 درصد از 7 هزار زبانی که در جهان با آنها حرف زده میشود در خطر نابودی هستند. تنها چند درصد اندک از زبانها که در سامانههای آموزشی و گستره عمومی جای گرفتهاند و کمتر از صد زبان در فضای دیجیتال به کار گرفته میشوند.»
شوربختانه این روز از سوی سیاستگذاران، تصمیم گیران و مجریان سیاسی، آموزشی و فرهنگی در ایران با بی اعتنایی فزایندهای روبروست. با همه تاکیدها در سندهای بالادستی، از آن میان قانون اساسی و سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، بر آموزش زبان مادری و آموزش به زبان مادری، این بخش از آموزش همچنان به شکل کامل از سوی ساختار سیاسی- آموزشی کشور نادیده گرفته شده و آسیبهای آموزشی برای بخش بزرگی از نوآموزان کشور که زبان مادری/ خانگی غیر فارسی است، در پی داشته و دارد. گرچه عاملیت خانواده و معلم در مناطقی که زبان خانگی آنها فارسی نیست و همچنین گسترش آگاهیهای گسترده در فضاهای مجازی و شبکههای اجتماعی تا اندازهای میتواند گرهگشای و دستگیر آموزش در این مناطق باشد اما تا زمانی که در این زمینه کارهای بنیادین و ساختاری انجام نشود شوربختانه بسیاری از نوآموزان حتی در مهارتهایی مانند خواندن، نوشتن و حساب کردن دچار گرفتاریهای سختی خواهند بود.
نظرات
رهگذر
03 اسفند 1402 - 11:27افراد چند زبانه در مقایسه با کسانیکه یک زبان میدانند تفاوت polyglot و کسانیکه تنها به یک زبان صحبت میکنند (Monolingualism) چیست؟ به افراد تک زبانه، دو زبانه و سه زبانه چه میگویند؟ عملکرد ذهن در یادگیری یک زبان جدید همیشه موضوع جالب و تعجببرانگیزی بودهاست. دانشمندان زیادی برای پاسخ به سوال «مغز موقع یادگیری زبان چگونه کار میکند»، همیشه در حال تحقیق هستند. آنها در پی یافتن جواب قاطع برای این سوال، با روشهای علمی زیادی مانند اسکن مغز و علوم اعصاب، بر روی عملکرد ذهن مطالعه میکنند. شاید در بین دوستان و آشنایان خود افرادی را دیده باشید که به دو یا سه زبان تسلط دارند. اما آیا درباره افرادی که به تعداد زبانهای بیشتر، حتی تا ۵۰ زبان تسلط دارند نیز شنیدهاید؟ در این مقاله میخواهیم درباره تعداد زبانهایی که افراد مختلف یاد میگیرند بگوییم و درباره تفاوت polyglot و multilingual نیز توضیح دهیم. از تک زبانه تا چند زبانه | monolingual تا polyglot جالب است بدانید در دنیا اصطلاحات مجزایی برای افرادی که زبانهای مختلفی میدانند وجود دارد. مرسومترین دستهبندی رایج در بین افراد تک زبانه و چند زبانه به صورت زیر است: ۱- Monolingualism: این اصطلاح را برای افرادی بهکار میبرند که به تنها یک زبان تسلط دارند. درواقع برای افراد تک زبانه اصطلاح Monolingualism یا Unilingualism را به کار میبرند. حدود ۴۰ درصد از جمعیت جهان تک زبانه هستند. ۲- Bilingual: اگر فردی به جز زبان مادری به یک زبان دیگر نیز تسلط داشته باشد، به او bilingual (در فارسی دو زبانه) میگویند. حدود ۴۳ درصد از افراد جهان دو زبانه هستند. ۳- Trilingual: این اصطلاح در مواجهه با افرادی بهکار برده میشود که به سه زبان تسلط داشته باشند. درواقع افراد سه زبانه کسانی هستند که ۳ زبان را بهصورت روان صحبت میکنند. در مقایسه با افراد دو زبانه، تعداد کمتری از افراد هستند که میتوانند ۳ زبان را بهصورت روان صحبت کنند. حدود ۱۳ درصد از افراد در کل جهان سه زبانه هستند. ۴- Multilingual: این اصطلاح یکی دیگر از اصطلاحات رایج بین افرادیست که به چند زبان صحبت میکنند. وقتی فردی به چهار یا تعداد بیشتری زبان تسلط داشته باشد، به او چند زبانه میگویند. ۵- Polyglot: این اصطلاح نیز برای افرادی بهکار میرود که به چند زبان و معمولا ۵ یا تعداد بیشتری زبان تسلط داشته باشند. اگر کسی به زبانهای زیادی تسلط داشته باشد، برای مثال ۱۲ زبان را بهصورت روان بلد باشد، به او hyperpolyglot میگویند. تفاوت Multilingual و Polyglot چیست؟ جواب قطعی به این سوال کار آسانی نیست. زیرا در منابع مختلف، تفاوتهای متنوعی برای تفاوت این دو واژه ذکر شده است. اما اگر بخواهیم تنها چندتا از مهمترین تفاوتها را براساس رویکردهای مختلف بگوییم، به نتایج زیر میرسیم: عدهای تفاوتی برای این دو واژه در نظر نمیگیرند و تنها تفاوت را در ریشه کلمات میدانند. Multilingual ریشه لاتین و Polyglot ریشه یونانی دارد و هر دو به افرادی تعلق میگیرد که چند زبان میدانند (معمولا ۴ زبان یا بیشتر). بخش دیگری از افراد تفاوت این دو واژه را در تعداد زبانهایی که یک فرد میتواند بهصورت روان صحبت کند میدانند. به این صورت که افراد مسلط به بیش از ۵ زبان را پلیگلات خطاب میکنند و افرادی که ۴ تا ۵ زبان میدانند را Multilingual. یکی دیگر از باورهای رایج درباره تفاوت این دو کلمه به این صورت است: پلیگلات افرادی هستند که بهصورت خودخواسته و طبق علاقه شخصی به سمت یادگیری چند زبان (معمولا ۵ یا بیش از آن) میروند. اما Multilingual کسانی هستند که براساس شرایط محیطی، مانند زندگی در خانوادهای که به زبانهای زیادی صحبت میکنند، به چند زبان تسلط دارند. کسی که به بیشترین زبان دنیا حرف میزند در جهان تا به حال رکوردهای زیادی از افرادی که به بیشترین تعداد زبان تسلط دارند ثبت شدهاست. اما یکی از جدیدترین رکوردها مربوط به Ziad Fazah (زیاد فزاح) است که ادعا کرده بود میتواند به ۵۸ زبان زنده دنیا صحبت کند. البته او بعد از حضور در یک برنامه زنده تلویزیونی، نتوانست به سوالات پایهای زبانهایی که ادعا کرده بود میتواند صحبت کند، پاسخ دهد. یکی از رکوردهای ماندگار که در گینس نیز ثبت شدهاست مربوط به یک دیپلمات آلمانی به نام امیل کربز است. او در زمان حیات خود میتوانست به ۶۵ زبان دنیا صحبت کند که یکی از شگفتانگیزترین رکوردهای مربوط به بیشترین تعداد زبان است. افراد چند زبانه چه ویژگیهایی دارند؟ پذیرش ایدههای نو و بازتر فکر کردن افراد چند زبانه نسبت به دیگران ذهن آمادهتری دارند و به اصطلاح میتوانند بازتر فکر کنند. یاد گرفتن زبان دوم و زبانهای بیشتر باعث افزایش ظرفیت مغز میشود و به افراد کمک میکند خلاقتر باشند. به علاوه توانایی پذیرش ایدههای نو در کسانیکه چند زبانه هستند بیشتر است. یکی از معیارهای داشتن ذهن باز، توانایی پذیرفتن عقاید مخالف است که در افراد پلیگلات مشاهده میشود. بهبود هوش فرهنگی با یادگیری زبان جدید ما با یادگیری زبان جدید تنها کلمات و قواعد جدید را یاد نمیگیریم، بلکه عقاید و تفکرات نهفته در آن زبان را نیز میآموزیم. یادگیری یک زبان جدید با خود جهانبینی جدیدی را به ارمغان میآورد. افراد چند زبانه بیشتر از دیگران میتوانند تجربههای جدید کسب کنند؛ تجربههایی مانند گوش دادن به موسیقی جدید، شرکت در مراسمهای گوناگون، خوردن غذاهای جدید و سفر به جاهای ناشناخته. بنابراین میتوان گفت که یادگیری زبان راهیست برای یادگیری فرهنگ و دیدگاههای جدید. زبانآموزی به بهبود عملکرد مغز کمک میکند یادگیری یک موضوع جدید، تاثیر مستقیمی با بهبود کارکرد مغز دارد. هرچقدر بیشتر از ظرفیت مغزمان استفاده کنیم، به پرورش و رشد آن نیز بیشتر کمک کردهایم. اثر آموختن یک زبان جدید بر مغز مانند اثر ورزش بر ماهیچهها است. براساس نتایج تحقیقاتی که دانشمدان سوئدی بر افرادی که چند زبان میدانند انجام دادهاند، اندازه مغز با یادگیری زبان جدید افزایش مییابد. آنها با اسکن مغز افراد چند زبانه در مقایسه با افرادی که یک زبان میدانند، به این نتیجه رسیدهاند که اندازه مغز با یادگیری زبان جدید افزایش مییابد. همینطور کسانیکه که هیپوکامپوس و نواحی غشاء مغزی مربوط به زبان آنها رشد کرده بودد، از مهارتهای زبانی بهتری برخوردار بودند. افزایش خلاقیت با زبانآموزی خلاقیت همان چیزی است که در عصر حاضر به آن نیاز داریم. توانایی خلق ایدههای جدید یکی از مهمترین ویژگیهای افراد است که باعث پیشرفت خودشان و اطرافیانشان میشود. یادگیری زبان جدید رابطه مستقیمی با بهبود خلاقیت دارد. به این صورت که اگر در محیطی کار کنیم که افراد چند زبانه در آن حضور دارند، با عقاید و فرهنگهای گوناگون روبهرو میشویم. تنوع عقیده و ایده نیز باعث پرورش خلاقیت میشود. همانطور که اگر در یک محیطی باشیم که همه به یک شیوه فکر میکنند، قطعا نبود تنوع دیدگاه باعث از بین رفتن خلاقیت میشود. اما افراد چند زبانه همراه با خودشان دنیایی از تجارت جدید و فرهنگهای گوناگون را به محیط میآورند و به این ترتیب، باعث ایجاد طوفان فکری و خلاقتر شدن افراد میشوند. امکان گسترش ارتباطات در بین افراد چند زبانه کاملا مشخص است که افراد چندزبانه راحتتر از دیگران میتوانند با مردم سراسر جهان ارتباط برقرار کنند. آنها دو ابزار مهم در دست دارند: ۱- قواعد و کلمات زبان کشور مقصد ۲- فرهنگ رایج در کشور مقصد. همانطور که پیشتر اشاره کردیم، افراد با یادگیری زبانهای مختلف، با فرهنگهای گوناگون نیز آشنا میشوند. یکی از ابتداییترین ابزارهای برقراری ارتباط با مردم سراسر جهان، آشنایی با تفکر و عقاید حاکم در جامعه آنها است. به واسطه زبان، ما این ابزار قدرتمند را در دست داریم. برای اینکه بتوانید چند زبان یاد بگیرید و مهارتهای ارتباطی خود را بهبود بخشید، پیشنهاد میکنیم مقاله روش های یادگیری چند زبان به طور در این مقاله سعی کردیم تفاوت افراد تک زبانه و چند زبانه را توضیح دهیم و سپس به مهمترین تاثیرات یادگیری زبان جدید بر ذهن بپردازیم. در این قسمت شما بگویید به چند زبان تسلط دارید؟ شما Monolingualism هستید یا Polyglot؟ ا