نشست «آسیب‌شناسی وضعیت مطالعه» در میان اعضای جماعت دعوت و اصلاح، با هدف واکاوی وضعیّت مطالعه و عوامل تأثیرگذار بر آن، با حضور اعضاء و مسئولان جماعت، روز دوشنبه ٢٣ اسفندماه جاری در سنندج برگزار شد.
صلاح قاسمیانی، عضو شورای مرکزی جماعت دعوت و اصلاح، به جایگاه قلم و خواندن در قرآن اشاره کرد و گفت: «اسلام مطالعه و خواندن را به عنوان وظیفه و مسئولیت معرفی می‌کند ولی با کمال تأسّف ما امروز با فقر فرهنگی ناشی از فقر مطالعه در جامعه مواجه هستیم.
وی افزود: «در هر جامعه‌ای نیز که مطالعه، پرسشگری و تفکر رواج داشته باشد، رکود، روزمرّگی و انفعال از آن جامعه رخت برخواهد بست.»
وی معضل فقر اقتصادی و معیشتی در میان مردم را نیز از عوامل عمده پایین بودن سرانه مطالعه در جامعه عنوان کرد و گفت حداقل نیازهای مادی لازم است فراهم شود تا افراد با دغدغه‌ی کمتر بتوانند به سراغ کتاب و مطالعه بروند.
وی افزود: «ما جامعه‌ای عقب‌مانده‌ایم که کتاب نمی‌خوانیم و آثار این عدم مطالعه در زندگی را می‌توان در رفتار روزمره مردم ملاحظه کرد؛ در نحوه رانندگی، آسیب‌های اجتماعی چون اعتیاد، طلاق، فساداخلاقی و... اساس توسعه‌ی پایدار را فرهنگ یک جامعه تشکیل می‌دهد که در این میان مطالعه و علم‌آموزی و بروزرسانی اطلاعات نقش بنیادین دارد.»
وی در پاسخ به پرسشی در زمینه‌ی رابطه‌ی میزان مطالعه با مقوله‌ای چون «شک فلسفی» آن را محرّک افراد برای تحقیق و جستجوی بیشتر فکری خواند و گفت که اهل تحقیق نباید از شک کردن در امور اعتقادی و سیاسی واهمه داشته باشد؛ زیرا پیامبران علیرغم ایمان و یقین والای خود، هیچ‌گاه پرسیدن از خداوند را تعطیل نکردند و همواره در حال جستجو، مطالعه و تحقیق بوده‌اند. جامعه‌ای که به معتقدات رایج خود شک نکند، در ادامه دچار رکود و جمود فکری واجتماعی خواهد شد.»
وی همچنین در پاسخ به پرسشی در ارتباط با فرهنگ «تقلیدگرایی» در میان مسلمانان و رابطه‌ی آن با مطالعه نکردن اظهار داشت: «رابطه‌ای تنگاتنگ میان توسعه‌ی یک جامعه با تقلیدگرایی کورکورانه و یا رونق بازار گفت‌وگو، نقّادی و پرسشگری برقرار است و قرآن به درستی یکی از چالشهای رسیدن به حقیقت را تقلید کورکورانه از اندیشه گذشتگان و آباء و نیاکان برمی‌شمرد و بسته شدن فضای اندیشه‌ورزی و عقلانیت را می‌توان یکی از عوامل سست شدن معتقدات مردم دانست. بی‌سوادی هم مزید بر علت است و از جامعه‌ای بی‌سواد نباید انتظار مطالعه‌ای درسطح کشورهای توسعه یافته جهان را داشت.»
دکتر جهانگیر ولدبیگی، نویسنده و محقّق در علوم قرآنی، ضمن تشریح معانی لغوی و اصطلاحی «مطالعه» به اهمیت رشد قوّه‌ی «اندیشه و تعقل» در انسان اشاره کرد و اظهار داشت: «عقل و خرد ممیزه‌ی انسان است و هرچه این نیرو بیشتر در آدمی پرورش یابد، سیر تکاملی و تزکیه‌اش نیز هموارتر خواهد شد.
وی افزود: «خداوند ابزارهای کسب علم و آگاهی را در درون ما به ودیعه نهاده است که انسان در صورت عدم بکارگیری آن‌ها، مقام و جایگاه انسانی خود را به مرور از دست خواهند داد و به مقام حیوانی تنزّل پیدا خواهند کرد.
وی با اشاره به نگاه قرآنی به تزکیه‌ی انسانی، چهار ابزار تعقّل، تدبّر، تفکّر و تلاوت را از ویژگی‌های بارز نخبگی در قرآن عنوان کرد که عنصر مطالعه در محور تمام این چهار ویژگی قرار دارد.
این استاد دانشگاه اظهار داشت مطالعه باید در زندگی ما نهادینه شود و با برنامه و هدفمند به سراغ کتاب برویم و از مطالعه کتاب‌هایی که از فهم محتوای آن عاجریم خودداری کنیم؛ معضلی که در گذشته موجب گریزان شدن خیلی از افراد گرید.
وی افزود: «فکری و فرهنگی نیاز است فراهم گردد که در آن چالشهای فکری طرح گردد و به گفت‌وگو و تبادل نظر گذاشته شود.»
ولدبیگی در پاسخ به این پرسش که از کجا می‌توان آثار مطالعه و اندیشه‌ورزی در یک جامعه را سنجید، گفت: «با نگاهی به آمار و تیراژ چاپ و نشر کتاب، مجله و روزنامه به‌خوبی می‌توان میزان استقبال افراد یک جامعه از تولیدات فرهنگی را محاسبه نمود. شما ملاحظه بفرمایید وقتی استان کردستان باجمعیتی بالغ بر یک میلیون و ششصد هزار نفر تنها ١٢هزار نفر عضو کتابخانه‌های عمومی‌اند، چه انتظاری از توسعه و آینده این استان می‌توان داشت؟ از سویی وقتی وضعیت فکری و فرهنگی و سطح مطالعه و آگاهی و رفتار دانشجویان را در دانشگاه‌ها می‌بینید، متوجه عمق فاجعه خواهید شد. این وظیفه متولّیان فرهنگ و همچنین اولیاء و مربیان است در جا انداختن مطالعه و پژوهش درمیان نسل جدید تلاش کنند.»
این دو کارشناس در پاسخ به سؤالی درباره علت عدم بهره‌برداری مناسب نسل جدید جماعت دعوت و اصلاح از پتانسیل فکری، علمی و روش‌شناسی استاد «ناصر سبحانی» و ناتوانی در بسط دستگاه فکری و معرفت‌شناختی ایشان در راستای توسعه‌ی فرهنگ مطالعه و پژوهش، به این مسأله اذعان داشتند که ما هنوز نتوانسته‌ایم از سرمایه‌ی فکری، علمی و فرهنگی مرحوم استاد سبحانی به عنوان یکی از عالمان برجسته دنیای اسلام، بهره و استفاده درخور نماییم و ضرورت دارد چراییِ این مسأله مورد بررسی قرار گیرد.
در ادامه‌ی این نشست، خانم مریم اصلانی مسئول معاونت بانوان استان کردستان نقش سیستم تربیتی جماعت در پایین بودن سطح مطالعه افراد را کمرنگ دانست و معتقد بود این ضعفی است که بیشتر به خود اعضا برمی‌گردد تا سیستم تربیتی جماعت..
عطا اولیایی، مسئول معاونت تربیتی جماعت در سنندج نیز گفت: «ما سنجه‌ای دقیق برای سنجش آمار مطالعه افراد جماعت نداریم و میزان مراجعه به کتابفروشی‌هایی که اغلب کتاب‌های دینی و مذهبی دارند را راهکار دقیقی برای تعیین آمار مطالعه‌کنندگان دقیق نمی‌دانم، زیرا بسیار اوقات پیش می‌آید که افراد کتاب‌هایی غیرمذهبی نیاز داشته‌اند و آن‌را از مراکزی دیگر تهیه نموده‌اند.»
ماموستا رئوف اصلاح‌جو، مسئول معاونت علمای استان نیز برگزاری چنین نشست‌هایی را ضروری دانست که در صورت استمرار می‌تواند بر روی وضعیت فکری افراد تأثیرگذار باشد.
لازم به ذکر است در پی آن‌که چندی پیش معاونت روابط عمومی، پرسش‌نامه‌ای با موضوع «مطالعه» را میان اعضای جماعت در سنندج توزیع نمود و در آن از میزان مطالعه کتاب و عوامل تأثیرگذار در آن سؤال کره بود، نتایج این نظرسنجی مورد برّرسی قرار گرفت که بیانگر مناسب بودن سرانه‌ی مطالعه در میان اعضای جماعت بود و افراد پاسخ داده بودند در طی شبانه‌روز یکصدوبیست دقیقه مطالعه می‌کنند که بالاتر از میانگین میزان سرانه کشوری به شمار می‌آید.
گفتنی است این نخستین نشست فکری-فرهنگی معاونت روابط عمومی جماعت در سنندج بود که بنا به گفته‌ی یحیی سهرابی مسئول این معاونت، برگزاری چنین نشست‌هایی با هدف نقد و برّرسی مسائل اساسی جماعت و ایجاد و رونق فضای «گفت‌وگو» نقّادی و دگرپذیری و احترام به نظر مخالف در میان اعضا برنامه‌ریزی شده است و آن‌را طرحی ابتکاری توسط معاونت روابط عمومی سنندج عنوان کرد که تلفیقی است از فضای واقعی و مجازی که در این فرایند، سخنرانی و صحبت‌های یکجانبه جای خود را به گفت‌وگوهای چندجانبه و ارتباط کلامی میان کارشناسان و مشارکت کنندگان در مباحث خواهد داد.
نظرات