نشست کارشناسی «تنوّع جامعه‌ی ایرانی و تعامل جماعت دعوت و اصلاح با آن» با حضور فتح‌الله حقّانی، سعدالدین صدیقی و لقمان ستوده از اعضای شورای مرکزی جماعت در جمع مسؤولان اجرایی شعب و دفاتر، در بستر فضای مجازی برگزار شد.
در این وبینار، فتح‌الله حقانی به ماهیت تنوع در جوامع انسانی اشاره کرد و گفت: «قرآن کریم دلیل تنوع در بین اقوام و ملت‌ها را شناخت متقابل بیان می‌کند بدون هیچ امتیازی. اگرچه ممکن است تنوع، موجب فهم نادرست و ایجاد مرزبندی های نزاع برانگیز شود اما برای چنین نتیجه‌ای ایجاد نشده است.»
وی گفت: «در جامعه‌ی انسانی هوشمندی که در حرکت به‌سوی رفاه و سعادت است، تنوع نقش‌آفرینی می‌کند. با این نگاه لازم است تنوع مردم ایران از نظر قومی، مذهبی و تعلّقات خاصّ محلی و جغرافیایی هم در این راستا مورد توجه قرار گیرد.»
حقّانی در ادامه بر اهمّیّت و نقش تنوّع در پیشرفت جوامع اشاره کرد: «ضرورت نگاه درست به موضوع تنوع و نقش آن در پیشرفت جامعه را باید در نظر گرفت. بر اساس برخی از مطالعات توسعه، توجّه سرمایه‌محور به تنوع‌ها در پیشرفت و توسعه جوامع تأثیر قابل توجه دارد.»
وی ادامه داد: «اگر همه‌ی آحاد جامعه به‌صورت فردی و جمعی به این موضوع به‌درستی نگاه کنند و در این راستا گام بردارند و آنچه که در مفهوم کلی دگرپذیری مطرح می‌شود در حوزه‌ی اجتماعی نهادینه شود بسترساز پیشرفت جامعه خواهد شد. ما نمی‌توانیم در یک جامعه‌ی با افراد یکسان و ایستا و یا در جامعه‌ای که به خاطر عدم پذیرش تنوع‌ها دچار نزاع و درگیری است شاهد پیشرفت، رفاه و سعادتمندی باشیم. لذا ما خواهان جامعه‌ای هستیم که با وجود تنوّع، در آن صلح و آرامش برقرار بوده و همه در کنار همدیگر، با هم‌افزابی از ظرفیت‌های متنوّع استفاده کنیم تا به زندگی بهتر و به‌زیستی برسیم.»
لقمان ستوده در ادامه‌ی این نشست به رویکردهای جماعت دعوت و اصلاح به نسبت تنوع جامعه‌ی ایرانی اشاره کرد و توضیح داد: «برای تعامل درست با هر محیط و چارچوبی، قدم اوّل شناخت درست آن محیط هست. ما در یک جامعه‌ی چند قومیتی و چندفرهنگی و به تعبیر دیگر در یک جامعه‌ی چندملیتی زندگی می‌کنیم و این موضوع را به‌عنوان یک واقعیت درون‌سازمانی و برون‌سازمانی خود پذیرفته‌ایم و به انحای مختلف در سندهای راهبردی خود آورده‌ایم. این موضوع، در کنگره‌ها به‌عنوان مهم‌ترین رکن تصمیم‌گیری جماعت بارها مورد بحث و واکاوی قرار گرفته و در اسناد جماعت برونداد داشته است.»
وی با اشاره به جزوهی رویکردها و راهکارها ادامه داد: «همچنین در سند رویکردها و راهکارهای جماعت نیز، هم ذیل سرفصل همبستگی ملی، هم ذیل سرفصل حقوق بشر به این موضوع پرداخته‌ایم و در سایر سرفصل‌ها هم به‌صورت گذرا به این موضوع اشاره داشته‌ایم. جماعت این تنوّع و گونه‌گونی‌های اجتماعی را در قالب بینش دینی خودش، بازتاب نشانه‌های خلقت الهی و اقتضای طبیعت جامعه‌ی بشری می‌داند و هرگونه تلاش برای از بین بردن این تنوع را ایستادن در برابر امر الهی تفسیر می‌کند.»
لقمان ستوده در پاسخ به پرسش موانع برای تنوع‌پذیری در ایران گفت: «یکی از ابزارهای شناخت متقابل هویت‌ها در جامعه، گفت‌وگوی برابر و منصفانه هست. متأسّفانه هم گفت‌وگو مفقود است و هم فرصت گفت‌وگوی یکسان و برابر برای عموم شهروندان، طیف‌ها و جریان‌ها فراهم نیست. البتّه فضای مجازی و ظرفیت‌های انقلاب دیجیتال، تریبونک‌هایی را برای عموم شهروندان فراهم کرده است؛ امّا واقعیت این است که جریان‌های رسانه‌ای مسلّط می‌توانند نقش داشته باشند در اینکه چه نوع تصویری را تولید بکنند و طیف، فرهنگ یا مذهب مشخصی را چگونه بازتاب بدهند.»
وی مانع بعدی تنوع‌پذیری را فقدان بستر درونی گفت‌وگو عنوان کرد و بیان کرد: «در گام دوّم می‌شود به فقدان درونی بستر این گفت‌وگوها اشاره کرد. در جماعت، برای غلبه بر این چالش، پروژه‌ی دگرپذیری مورد توجّه قرار گرفته است. دگرپذیری مقدمه‌ی اخلاقی و روانی شناخت طرف مقابل و امکان تعامل با غیر است؛ که متأسّفانه در کلان‌مجموعه‌هایی که هستند، چه مجموعه‌های داخلی اهل‌سنّت و چه فضای عمومی کشور چندان وجود ندارد. در بزنگاه‌های مختلف یکسری بداخلاقی‌ها، رفتارها و روندها می‌بینیم که چندان تناسبی با یک گفت‌وگوی عاقلانه‌ی منتهی به یک نتیجه‌ی مطلوب و خیر عمومی برای همه‌ی شهروندان ندارد.»
ستوده در پاسخ به تعامل جماعت با سایر جریان‌های اهل‌سنّت گفت: «مبنای ما برای ارتباط و تعامل با دیگران، دادن تصوّر درست از موجودیت خودمان و گرفتن برداشت درست از موجودیت و هویّت طرف مقابل بوده است. ادّعا نداریم که همواره در ایجاد این پل‌ها موفّق بوده‌ایم؛ ولی می‌توانم بگویم صادقانه برای ایجاد زمینه‌های ارتباطی تلاش کردیم. جماعت هر مجموعه‌ای را که دلسوزانه، حکیمانه و عاقلانه در جهت تحقّق اهداف جمعی جامعه‌ی اهل‌سنّت ایران و فراتر از آن ملّت ایران، گام بردارد، شریک راهبردی خود می‌داند؛ و آمادگی این را دارد که در قالب نگاهی وسیع‌تر از یک طیف و جریان، کار مشترک انجام دهد؛ امّا این آمادگی در داخل خود جامعه‌ی اهل‌سنّت نیز درجاتی از تفاوت را داشته و این میزان از آمادگی را به شکل یکسان در میان همه‌ی طیف‌ها نداریم.»
سعد الدین صدیقی دیگر عضو شورای مرکزی جماعت درباره‌ی موفّقیّت جماعت در تطبیق این رویکردهای تنوع‌پذیری جماعت تأکید کرد: «جماعت به لحاظ ساختاری فرصت را مهیّا کرده تا همه‌ی اقوام و مذاهب حضور داشته باشند. در مابقی قضایا تلاش بر این داشته که به‌عنوان مثال در کنگره‌های جماعت در مناطق مختلف و از اقوام مختلف در آن حضور داشتند و در شورای مرکزی نیز این امر خود را نشان داد. همچنین با ایجاد شوراهای مشورتی مناطق و تفویض اختیار به شعب این امکان را ایجاد کرده که ملاحظات منطقه‌ای و محلی مدنظر گرفته شوند و از ایجاد یک ساختار تمرکزگرای از بالا به پایین پرهیز کرده است.»
وی ادامه داد: «اینکه جماعت خود را بخشی از جامعه‌ی ایرانی می‌داند و بر هویّت ایرانی تأکید دارد و از سوی دیگر خود را بخشی از بدنه‌ی اهل‌سنّت معرّفی می‌کند و هیچ‌گاه داعیه‌ی رهبری اهل‌سنّت را نداشته و از بالا به پایین به جامعه‌ی اهل‌سنّت نگاه نکرده است و همچنین از خودشیفتگی و در رأس امور بودن پرهیز کرده، مصادیقی از پذیرش تنوّع در عمل جماعت به‌حساب می‌آیند.»
نظرات