متن پیام دبیرکل اتحاد جهانی علمای مسلمان به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
قال تعالى: ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ﴾ (آل عمران - 185)
« هر جاندارى چشنده [طعم] مرگ است، و همانا روز رستاخيز پاداشهايتان به طور كامل به شما داده مى‌شود. پس هر كه را از آتش به دور دارند و در بهشت درآورند قطعاً كامياب شده است؛ و زندگى دنيا جز مايه فريب نيست »
امروز در کشور مالزی یکی از شخصیت‌های برجسته دعوت اسلامی در تاریخ معاصر، شیخ عراقی «عبد المنعم صالح العلی العزی» معروف به محمد احمد راشد، درگذشت. او در سن تقریباً 86 سالگی از دنیا رفت و یکی از بزرگترین رجال اصلاح و تفکر اسلامی بود.
درگذشت شیخ داعی و اندیشمند جهان اسلام احمد راشد - رحمه الله- را به مردم عراق و امت اسلامی تسلیت عرض می‌نماییم، وی انسانی پارسا و اهل ورع، صادق و مخلص، صاحب فضل و پیشگام ، تلاشگر و با عزمی راسخ بود من افتخار داشتم که از کتاب‌های او بهره‌مند شده و با او آشنا شوم و چندین بار با او ملاقات نمایم؛ او را عالمی فهیم، فقیهی ادیب، متفکری عمیق یافتم، او صاحب بینشی روشن بود که در طرحها، نظرات و روشنگریهایش نمایان بود. خداوند او را رحمت کند و در بارگاه خودش اکرام نماید وبه خاطر خدمات شایسته اش به اسلام و مسلمین، بهترین پاداش را نصیب وی گرداند.
«هرچه را خداوند متعال بگیرد یا ببخشد از آنِ اوست وهمه چیز نزد او به مقداری معین و مشخص است. ما جز آنچه که خداوند را خشنود گرداند بر زبان نمی آوریم. ازخداوند می‌خواهیم بر پاداش ما بیفزاید و شیخ فقیدمان را بیامرزد و در بهشت برین خودش درجات او را عالی نماید و بردلهای خانواده و دوستدارانش صبر عطا فرماید.
سیره و حیات او:
او عبدالمنعم صالح العزی (متولد 8 ژوئیه 1938 میلادی در بغداد و نام حرکیش: محمد احمد راشد) یک دعوتگراسلامی بود. پس از جنگ دوم خلیج فارس به اروپا مهاجرت کرد و یکی از مهم ترین نظریه پردازان و نویسندگان نهضت اسلامی به شمار می‌رود وی مؤلف بسیاری از کتاب‌هایی است که در آنها روح جنبش اسلامی را با علم در هم آمیخته و معنویتی عجیب، همراه با اخلاق در آن دمیده است آثارش به بسیاری از زبان‌های خارجی ترجمه شده است.
هر کس کتاب‌های احمد راشد را بخواند به وضوح و روشنی کامل می‌بیند که نویسنده آن تنها یک دعوت‌گری صرف نیست که عمرش را صرف دعوت به خدا و نشر علم کرده باشد، بلکه او را نویسنده‌ای می‌‌‌یابد که در بلاغت با بسیاری از ادیبان دیگر هم‌پایه است. و شکی نیست که این سبک زیبای نوشتاریش به خاطر آشنائی زیاد با ادبیات و مطالعه فراوان کتاب‌های ادیبان و شاعران بدست آمده است. شیخ درباره خود می‌گوید: وقتی که در اوایل جوانی بودم، کتاب "وحی القلم" اثر رافعی به دستم افتاد، آن را چندین بار خواندم؛ جلد اول را بیست بار خواندم؛ و شاید بیشتر، اما بیست بار را با قطعیت می‌گویم.
او آثار ادبای بسیاری را از عصر عباسی تا عصر حاضر، مانند رافعي ، محمود شاكر، عبد الوهاب عزام، خوانده است. که بیشترین تاثیر را از رافعی برده است وی همچنین دهها دیوان و مجله ادبی را، افزون بر کتب فقهای پیشین که به قوت بیان و متانت جملات متمایز بودند مطالعه نموده است ب همین جهت است که آثار وی ترکیبی شگفت‌انگیز از ادب، فقه، عقیده و استشهاد به اقوال سلف و خلف همراه با اصطلاحات فرهنگ عامیانه می‌باشد که تقریباً در تمام نوشته‌های او جدا نمی‌شود.
تحصیلات و مراحل تعلیم او:
احمد راشد تحصیلات ابتدایی را در مدرسه‌ی بین المللی دارالمعلمين، که بهترین مدرسه در عراق است به پایان برد، ودر شروع سن هشت سالگی مجلات ادبی مانند مجله‌ی الأنصار و غیره را با تشویق برادر بزرگترش مطالعه می‌کرد. وی در دوران کودکی به وقار و جدیت، عفت زبان، صداقت، اطاعت، التزام و احترام به معلمانش شناخته می‌شد. در عین حال فردی پرنشاط و دارای مواهب و استعدادهای گوناگون بود ؛ فوتبال بازی می‌کرد و در دویدن و شنا کردن مهارت داشت. در سن 8 سالگی بدون کمک گرفتن از کسی از رود دجله عبور کرد هیچ‌گاه از گشت و گذار با دوچرخه خسته نمی‌شد. از همان دوران کودکی، علاقه‌اش به علم، مطالعه و کتابخوانی شکوفا شده بود. برادر بزرگترش مجله «الرساله» را به دستش می‌داد و او آن را از اول تا به آخر می‌خواند، هرچند که تنها کمی از آن را می‌فهمید، اما برخی معانی آن در ناخودآگاه ذهنش، رسوب کرده بود که نشان از پشتکار و همتی داشت امری که پروردگارش در ووجودش به ودیعت نهاده بود.
احمد راشد در دانشکده حقوق دانشگاه بغداد، اصول فقه، ارث و مسائل طلاق و همچنین ابواب معاملات را به صورت فقه مقارن آموخت که این امر به گسترش دانش او در علوم شرعی انجامید و در سال 1962 فارغ‌التحصیل شد.
سفر دعوتیش را از عراق آغاز کرد و از سنین جوانی به فعالیت‌های دینی و دعوتی گسترده‌ای مشغول بود.پس ازآن به کویت منتقل شد و در نوشتن مطالبی در مجله معروف "المجتمع" کویتی مشارکت می‌کرد در کویت مراکز متعدد تربیتی وآموزش علوم شرعی را تأسیس نمود که بسیاری از جوانان در این مراکز آموزش دیدند و تربیت شدند. پس از آن به امارات رفت و در مجله "الإصلاح" شروع به نوشتن کرد و در آنجا نیز در زمینه دعوت و تربیت فعال بود پس از آن به کشورهای مختلف دیگری سفر کرد وسرانجام بقیه زندگی خود را در مالزی بسر برد.
اساتید و شاگردان:
احمد راشد تحت تعلیم و تربیت علما و دعوتگران بزرگی قرار گرفت که بارزترین آنها عبارتند از:
- شیخ عبد کریم شیخلی: یکی از علمای سلف که در بسیاری از نبردها همراه ملک عبدالعزیز آل سعود جنگید و احمد راشد علم حدیث را نزد وی تلمذ نمود.
- شیخ دکتر تقی‌الدین هلالی: عالم معروفی که دکترای خود را از آلمان دریافت کرد و احمد راشد علوم حدیث را از وی آموخت.
- شیخ محمد قزلجی کردی: او از نخستین طلابی است که در أزهر تحصیل کرده است. احمد راشد به مدت 3 سال از سال 1956 میلادی با او همراه بود و مقدماتی در علم فقه، کتاب هدایه در فقه حنفی و مسائل لغوی دیگر را نزد او خواند. و هر روز از نماز عصر تا مغرب در محضر او حاضر بود.
- شيخ امجد زهاوی کردی(رحمه الله): او رئیس علمای عراق بود که احمد راشد، از طریق درسهایش در مساجد از وی مطالب فراوانی آموخت.
- شیخ محمد بن حمد العسافی: وی دارای گرایش سلفی و از اهل نجد بود که در شهر«الزبیر» سکونت داشت وسپس به بغداد منتقل شد. و علمای دیگری که در عراق فراوان بودند.
احمد راشد همچنین تحت تأثیر فکر «محمد محمود صواف» قرار گرفت و شیفته اشعار شاعر دعوت، «ولید الأعظمی» شد و به خاطر وسعت اطلاعاتش در زمینه ادبیات و شعر از عصر عباسی تا عصر جدید شهره گردید چرا که متاثر از رافعی، محمود شاکر، عبد الوهاب عزام و بسیاری دیگر بود.
آثار و نوشته‌ها:
شیخ محمد احمد راشد در زمینه دعوت، تربیت و توصیه به دعوتگران، تألیفات متعددی دارد. از جمله:
-«احیاء الاحیاء»: گزیده‌‌ای از احیاء علوم دین است.
-«احیای فقه دعوت»: نوشتاری پیرامون جنبه شرعی فقه دعوت است که به جهات معرفت عمومی ازقبیل: فلسفه، ادبیات، تاریخ و هنر، به منظور احاطه‌ای جامع و همگرایی داعی با الگوی عصر؛، این اثربه زبان ترکی ترجمه شده است.
-«اصول افتاء و اجتهاد تطبیقی در نظریات فقه دعوت اسلامی»: در چهار بخش که به روش‌شناسی اجتهاد و سیاست‌های دعوت داخلی و خارجی می‌پردازد.
-«جلای دلها»
- «سرآغاز دعوت»: ترجمه شده به مالایی ( و فارسی)
-«موانع دعوت»
-«فقه اللاهب»: مختصری است از کتاب «غیاثی» جوینی.
-« أصول الإفتاء والاجتهاد التطبيقي في نظريات فقه الدعوة الإسلامية»: در چهار بخش که به روش‌شناسی اجتهاد و سیاست‌های دعوت داخلی و خارجی می‌پردازد.
-«در مسیر دعوت»: ترجمه شده به مالایی.
-»روح با زندگی به حرکت در می‌آید.»
-»مختصر عقیده طحاویه».
-برگزیده کتاب« مدارج السالکین»: از ابن قیم (ترجمه شده به فارسی.)
-«چشم انداز تغییر»: به بررسی نظریه تغییر سیاسی اسلامی می‌پردازد. این کتاب سخنرانی است که پس از برکناری طاغوت مصر، حسنی مبارک، خطاب به رهبران دعوت ارائه شده است.
-«حركة الحياة.»
-«دفاع از ابی هریره و نکاتی از مناقب وی (که خلاصه‌ای از دفاع است).»
-« مجموعه‌ای از رسائل» با عنوان: «مواعظ داعیه»: در نوع خود ابتکاری تازه است احمد راشد در این رسائل، موعظه را با فقه دعوت ترکیب می‌کند، اولین رساله آن: «صراطنا المستقیم»، و رساله دوم: «آفاق الجمال».
- «بیداری العراق.»
- «مهارت زندگی»: انتشارات دار الفكر، دمشق، 2004، و به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
-«عطر آگاهی»
-«بازگشت سپیده‌دم.»
-« نامه‌ها (حرکت زندگی)».
-«رسائل العين.»
-« معیارهای سُبکی»: این کتاب تهذیب کتاب تاج‌الدین سُبکی (معید النِعَم و مبید النِقم) می‌باشد
-«مواعظ انگیزه بخش.»
-«دانش نامه نشانه‌های تغییر در دعوت و جهاد»: در پنج جلد.
-«روش‌شناسی تربیتی دعوتگرانه»: در یک جلد.
برخی از از این آثار به زبان‌های ترکی، مالایی، تامیل، فارسی، روسی، چینی، انگلیسی و فرانسوی ترجمه ئشده اند. و انتشارات دار الغرب برخی از آثار او را به چاپ رسانده است.
وی همچنین دارای مقالاتی متعدد در مجله «المجتمع» و سخنرانی‌هایی در کنفرانس‌های مختلف می‌باشد.
برخی از پژوهشگران به روش شیخ احمد راشد در دعوت و تربیت درمانی و موضوعات حرکی وی توجه نشان داده و به نوشتن مقالاتی در این خصوص پرداخته‌اند. افزون براین، نوشته‌هائی در فکر و روش او وجود دارد که شایسته مطالعه است، از جمله:
1- تربیت سیاسی در پرتو نوشته‌های محمد احمد راشد.
2- تأثیر تربیت روحی در ساختار داعیانه با توجه به نوشته‌های احمد راشد.
3- تربیت کیفی در پرتو نوشته‌های محمد احمد راشد.
احمد راشد از نگاه دیگران:
استاد دکتر علی محی‌الدین قره‌داغی (رئیس اتحادیه جهانی علمای مسلمانان) در باره احمد راشد می‌گوید:
او یکی از برجسته‌ترین رهبران اسلامی بود که اثر روشنی در تاریخ دعوت برجای گذاشت. او تحت تعلیم بزرگترین شیوخ و علمای بغداد، مانند شیخ امجد زهاوی و شیخ علامه محمد قزلجی، قرار گرفت و روح علم و ایمان را با هم تجسم بخشید. پس از جنگ دوم خلیج فارس، به اروپا مهاجرت کرد، اما بر ایفای نقش فعال در انتشار پیام اسلام اصرار داشت. وی تألیفات زیادی دارد که آمیزه‌ای از تفکر اسلامی، ادبیات مترقی و اخلاق حسنه‌اش می‌باشند. هنوز به یاد دارم که چگونه کلماتش روح واقعی او را بیان می‌کرد، زمانی که میگفت: «آنها می‌خواهند دشمنان را پاکسازی کنند در حالی که نفس خودشان سزاوار تزکیه و تصفیه است»، چنین سخنانی بازتابی از عمق تفکر و پاکی دیدگاه او می‌باشد.
از شیخ کویتی، دکتر محمد عبدالله مطر (یکی از شاگردانش) پس از خبر وفاتش این سوال پرسیده شد: «چرا محمد احمد راشد نقش متمایزی در دعوت اسلامی داشت؟»
وی در جواب نقش و تاثیر سترگ احمد راشد را در چند مورد بیان نمود:
1- آثار و مقالات او دارای زیر بنای شرعی و فرهنگی است زیرا تحصیلات پربارش در زمینه‌های مختلف شریعت، او را به طرز شگفت‌انگیزی برای نظریه‌پردازی دعوتی و حرکتی آماده ساخته بود به عنوان مثال، در خواندن کتاب «المنطلق» می‌توانید بنیانگذاری فوق‌العاده‌ای از مفاهیم دعوت و مبانی آن را با دلایل شرعی، اقوال علمای دین و تجربیات معاصر و بهره‌گیری از ابزارهای اصولی و قاعده‌مند مشاهده کنید.
2- او خواننده‌ای پرشور از تجربیات سیاسی و تاریخی و منابع فرهنگی متنوع است که این تنوع را در نوشته‌های خود به کار گرفته است.
3- او دارای ذوقی منحصر به فرد در ادبیات و به ویژه شعر است و این ذوق را به طرز شگرفی در نوشته‌های خود نمود بخشیده است، به طوری که آثارش رنگ و بوی زیبا و دل انگیزی به خود گرفته‌اند. همچنین نقشها و طراحی‌هایی که بر روی جلد کتابهایش قرار می‌دهد، بازتابی ازافکار و تصورات او را در کتابهایش می‌باشد.
4-شایستگی و شناخت وسیع شرعی او در دو کتابش تجلی یافته است:«الدفاع عن أبو هريرة» و «مناقب أبو هريرة». و تهذیب او از "شرح العقیده الطحاویه" و "اصول الاجتهاد التطبیقی" در چهار جلد، که در آن نظریات فقهی و قواعد آن را به صورت حرفه‌ای به کار گرفته است. همچنین تهذیب او از "مدارج السالكين" اثر ابن قیم، از این گذشته قرار دادن عناوین کتاب‌ها به صورت زیبا که نشان از عمق فرهنگی و دینی او دارد.
5- او دارای تدبیری عمیق در سیاست و برنامه‌ریزی و کار جمعی و حرکی با توجه به شرایط واقعی بیرونی و روانی است تأملات زیبای او را می‌توان در آثار: «المسار»،«صناعة الحیاة»، «بوراق العراق»،«سلسله رسائل العين»، «منهجية التربية الدعوية»، « مقدمات في العمل التطوري» و… یافت. آثارش بسان تابلویی زیبا از اصالت سبکی ادبی، و خلاقیتهای هنری، و عمق و تدبر ذهنی به شمار می‌روند.
دکتر محمد عبدالله مطر در ادامه سخنانش پیرامون شیخ احمد می‌گوید: در سال ۲۰۰۶ میلادی در قطر به مدت سه ساعت با او نشستم که نه تنها خسته‌کننده نبود، بلکه سرشار از فایده و تجربه بود. وی در پایان می‌گوید:شیخ احمد راشد، خداوند رحمتت کند، چقدر در تربیت و دعوت نسل‌ها سهیم بودید چقد در بنای مفاهیم دعوتی و حرکی کمک کردید، چقدر به نقد انحرافات فکری و بدعت‌ها پرداختید چه جوانانی که از کتاب‌های تو آموختند و پرورش یافتند؛
بر نهضت‌های اسلامی واجب است که به این نماد پایداری و استقامت در دعوت در انتشار زندگی نامه اش و تدریس کتابهایش و اجرای پیشنهادات و طرح‌هایش وفادار باشد ودر مسیر دعوت آنها را بکار گیرد (این وفای واقعی است).. ای استاد ما ابو عمار، پس از تو راهت را ادامه خواهم داد.
محمد احمد كندری می‌گوید: رحمت خدا بر فقید امت اسلامی، شیخ مصلح، و اندیشمند بزرگ، و مربی توانمند، و نویسنده ماهر.
دکتر محمد احمری درباره او می‌گوید: احمد راشد ادیبی توانا و عالمی فرهیخته بود. ما در زمان شکل‌گیری شخصیت و رشد فکریمان، مشتاقانه در انتظار خواندن مقالات و کتاب‌های پیشگامانه او بودیم، مانند: «المنطلق» و «العوائق» و «الرقائق»، و مقالات جاودانه‌اش مانند: «سهر ليلة شتاء طويلة مع إعادة كتابة التاريخ الإسلامي» با موضوع بازنویسی تاریخ اسلامی، در مجله «المجتمع» کویت.
احمد راشد کتابی درباره شبهات مطرح شده پیرامون صحابی جلیل القدر ابی هریره را با نام « دفاع عن أبي هريرة» با نام اصلیش (عبد المنعم صالح العلي العزي) به رشته تحریر درآورد که از مهم‌ترین آثار در علم حدیث به شمار می‌رود طراحی جلد آن در چاپ اول به طرز هوشمندانه و زیبایی انجام گرفت که من آن را زمانی که به «الباحه» (شهری در عربستان) سفر کردم در کتابخانه‌‌ای مشاهده نمودم. این کتاب مورد تحسین و ستایش محدّث شیخ عبدالرحیم الطحان قرار گرفت شیخ احمد راشد آثار دعوتی و حکیمانه زیادی تالیف کرد و سخنرانی‌های ارزشمندی ایراد نمود من او را دو بار ملاقات کردم، بار اول در امارات در سال 1994 و آخرین بار در سفرش به قطر، ناهار را در رستوران لوزار صرف کردیم. گرچه او از نظر جسمانی ضعیف شده بود، اما حافظه‌اش هوشیار و اراده‌اش قوی بود.
دکتر محمد الصغير چنین می‌گوید: امروز درمالزی فرزند عراق و دانشمند مسلمانان، استاد مربی و داعی متفکر محمد احمد راشد درگذشت. این یک خلاصه کوتاه از زندگی و خدمات اوست. خداوند او را در در سایه رحمت وسیع خود درآورد و به امت اسلامی خیر عطا نماید. صمیمانه‌ترین تسلیت‌ها و دعاهایمان را به خانواده، شاگردان و دوستدارانش تقدیم می‌کنیم.
سخن پایانی:
مواضع و افکار شیخ احمد راشد همیشه موجب تعمیق فکر، تقویت فهم، لطیفتر شدن روح و تهذیب بیشتر نفس و نیکوتر شدن اخلاق است و ما را به پذیرفتن زندگی با همه‌ی چالشها و مشکلاتش نزدیکتر و آشناتر می‌کند و اینکه از سازندگان زندگی واقعی باشیم نه صرفا از دریافت کنندگان آن.
احمد راشد - رحمت خدا بر او باد- انسانی بود که به قدرت کلمه و عمل آن ایمان داشت و به همین دلیل میگفت: «کسی که نمی‌تواند اشتباهات خود را اصلاح کند، شایسته نیست که ناظر بر اشتباهات دیگران باشد» صاحب «رسائل العین»، روشنگر خط «المنطلق» و تعیین کننده «المسار» و غلبه کننده با الطاف درونیش بر «العوائق»، از دنیا رفت.
او دعوت حق را لبیک گفت و به جوار حق شتافت آنچه را که قلمش نوشت و روحش به تصویر کشید، در زندگی ما همیشه ماندگار خواهد ماند میراث فکری‌اش گواهی بر ژرف نگری و بی نظیری او خواهد بود.
از خداوند می‌خواهیم که او را رحمت کند و بیامرزد و به ما صبر و تسلی در فقدانش عطا فرماید.
23 صفر 1446 هجری / 27 اوت 2024 میلادی
دانلود آثار استاد محمد احمد راشد از سایت مکتبـة نور
نظرات