همزمان با مخالفت اردن با پیشنهاد رییس‌جمهور امریکا ملک عبدالله از ایده جهان عرب رونمایی کرد
دیدار دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا با عبدالله دوم پادشاه اردن در شرایطی در کاخ سفید انجام شد که آینده آتش‌‌بس در غزه و همچنین سرنوشت این باریکه همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، بالاخص آنکه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل مذاکرات مرحله دوم آتش‌‌بس را به تعویق انداخته است. ازسویی ترامپ نیز تصور می‌کند که باید غزه را تصرف کرده و فلسطینیها را به کشورهای نزدیک، ازجمله اردن، منتقل کند. از همین رو او مدعی شده که در صورت عدم پذیرش این دیدگاه توسط پادشاه اردن، حمایت مالی امریکا از امان را قطع خواهد کرد. این درحالی است که این پادشاهی همزمان در دیدار با همتای امریکایی خود تاکید کرد: باید بررسی کنیم که چگونه این کار را به گونه‌ای اجرایی کنیم که به نفع همه باشد. عبدالله دوم همچنین با ارایه پیشنهادی مدعی شد: کاری که ما می‌توانیم فورا انجام دهیم پذیرش 2 هزار کودک بیمار از غزه است و البته همزمان منتظر خواهیم ماند تا مصر برنامه خود را ارایه دهد. ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن نیز پس از دیدار پادشاه با همتای امریکایی‌اش مدعی شد: برنامه‌ای عربی-مصری برای بازسازی غزه بدون آواره کردن مردم تعریف شده؛ برنامه‌ای که دونالد ترامپ نیز بدان نگاهی مثبت دارد. با این همه رسانه‌های غربی و منطقه‌ای یک‌صدا تاکید کردندکه رایزنی‌های پادشاهی اردن و ترامپ در باب غزه بی‌نتیجه مانده و ملک عبدالله صراحتا با خواست رییس‌جمهوری امریکا مخالفت کرده است.
«نه» به پیشنهاد ترامپ
همزمان با دیدار مهم میان رهبران امان و واشنگتن در کاخ سفید و افزایش گمانه‌زنی‌ها در باب سرنوشت آوارگان فلسطینی، نشریه واشنگتن پست با انتشار یادداشتی نوشته هر دو کشور اردن و مصر قاطعانه ایده اخیر ترامپ مبنی بر پذیرش فلسطینیان را رد کردند و به نظر می‌رسد این پیشنهاد به طور مشخص ملک عبدالله را در موقعیتی دشوارتر قرار داده است. در این رابطه پل سالم، عضو موسسه خاورمیانه مستقر در واشنگتن می‌گوید: اردن به این دلیل نمی‌تواند با این موضوع موافقت کند، چراکه این مساله موجودیت دولتش را تهدید می‌کند.
گفتنی است کرانه باختری مستقیما در مرز اردن قرار دارد و اقدام اسراییل برای تصرف زمین‌‌های بیشتر فلسطینی می‌تواند منجر به خشونت و ناآرامی‌‌هایی شود که ممکن است به اردن نیز سرایت کند.
به گزارش واشنگتن پست، اردن هم‌اکنون میزبان حدود 70 هزار پناهنده است که بیشتر آنها سوری‌هایی هستند که بعد از جنگ داخلی کشورشان فرار کرده‌اند. این موضوع به چالش‌های انسانی و اقتصادی این کشور افزوده و بر فشارهای اجتماعی موجود در جامعه اردن تاثیرات عمیقی گذاشته است، چراکه پذیرش این تعداد پناهنده، نیاز به منابع و خدمات عمومی را افزایش داده و می‌تواند بر ثبات داخلی اردن تاثیرگذار باشد. از طرفی امان برخلاف برخی از همسایگان خاورمیانه‌ای خود که در ثروت نفت غرق شده‌اند، به شدت به کمک‌های امریکایی وابسته است. به باور گروهی از ناظران حال این پادشاهی در این شرایط تلاش می‌کند تا روابط مثبتی با دولت جدید ایالات‌متحده برقرار کند.
گفتنی است پیش‌تر اردن به نیروهای امریکایی اجازه دسترسی به پایگاه‌های نظامی خود را داده و به مدت چندین دهه میلیون‌ها دلار از سازمان سیا برای حمایت از خدمات اطلاعاتی خود دریافت کرده است. بروس ریدل، تحلیلگر سابق ارشد خاورمیانه در سازمان سیا، در این باره مدعی شد که پادشاه اردن احتمالا از روابط قوی خود با پنتاگون، سیا و کنگره استفاده خواهد کرد تا به دونالد ترامپ توصیه کند تصاحب نوار غزه و خروج اجباری فلسطینیها ایده بدی است. گفتنی است اردن حامیان زیادی در کنگره دارد، ازجمله بسیاری از اعضای جمهوری‌خواه، به گونه‌ای که ملک عبدالله پیش از دیدار با همتای امریکایی خود در روز یکشنبه با پیت هگست، وزیر دفاع، دیدار کرد. با این حال اما اگر ترامپ درنهایت تصمیم بگیرد که به دلیل عدم همکاری اردن با برنامه‌اش برای غزه، بودجه این کشور را کاهش دهد، این پادشاهی ممکن است نیاز به حامیان جدیدی داشته باشد. به گزارش واشنگتن‌پست در این صورت، عبدالله ممکن است حامیان جدید خود را از میان دول ثروتمند خلیج‌فارس مانند عربستان و امارات متحده عربی بیابد، چراکه این کشورها نیز با پیشنهاد اخیر رییس‌جمهور امریکا برای تصاحب غزه و کوچاندن فلسطینیها از سرزمین‌شان مخالفت کرده‌اند.
اهرم‌های ملک عبدالله!
پل سالم اما در ادامه گفت‌وگوی خود با این نشریه بر این باور است که اکنون نیز بزرگ‌ترین هدف ترامپ در خاورمیانه همچنان دستیابی به یک توافق بزرگ یا همان پروژه عادی‌سازی 2 است؛ پروژه‌ای که در قابش عادی‌سازی روابط اسراییل با عربستان تعریف شده اما طرح غزه می‌تواند اجرایش را غیرمحتمل کند.
سعودی‌ها پیش‌تر از این صراحتا اعلام کرده بودند که هرگونه گامی در مسیر عادی‌سازی رابطه با اسراییل به تشکیل کشور فلسطینی منوط است، به همین دلیل ملک عبدالله ممکن است اهرم‌های بیشتری برای فشار به ترامپ دراختیار داشته باشد.
به باور تحلیلگران، او می‌تواند رییس‌جمهور امریکا را متقاعد کند تا روی هدفی بزرگ‌تر متمرکز شود و همزمان رییس‌جمهوری را در باب ضرورت نقش‌آفرینی امان متقاعد کند. این استراتژی می‌تواند به عبدالله کمک کند تا همزمان از حمایت‌های مالی و سیاسی ایالات‌متحده برخوردار شود و در عین حال بر اهمیت نقش اردن در ثبات منطقه تاکید کند.
در این میان شورای آتلانتیک با انتشار یادداشتی مدعی است، دلایل مختلفی وجود دارد که اردن و مردمان این سرزمین با پیشنهاد ترامپ مخالفت کنند. یکی از نگرانی‌های گروه‌های مختلف این است که چنین انتقالی اساسا به معنای پایان (ادعایی) آرمان فلسطین است. اما دلایل دیگری نیز وجود دارد. به گفته مروان معشر، وزیر خارجه سابق اردن، مخالفت اردن با پذیرش مردم غزه «یک مساله اقتصادی یا امنیتی» نیست، بلکه «یک مساله هویتی» است. نگرانی مشابهی توسط شیخ طراد الفایز، رهبر یکی از قبایل اردن تکرار شد. به باور او، پیشنهاد ترامپ، اردن را به سمت تبدیل شدن به یک کشور فلسطینی سوق دهد. بنابراین، 7فوریه، اردنی‌ها -ازجمله رهبران قبایل و گروه‌های سیاسی طرفدار سلطنت- در امان علیه مواضع ترامپ به خیابان آمده و شعار دادند. در همین حال، اردنی‌های فلسطینی‌تبار (که اکثریت جمعیت اردن را تشکیل می‌دهند) از تبدیل پادشاهی به سرزمین فلسطینی خسته شده‌اند، زیرا می‌ترسند که این امر منجر به سلب «حق بازگشت» فلسطینیها به مناطقی شود که در سال‌های 1948 و 1967 از آن خارج شده‌اند. همزمان پارلمان اردن هفته گذشته لایحه‌ای را در باب ممنوعیت اسکان مجدد فلسطینیان در این کشور ارایه کرد.
طبق متن پیش‌نویس، اردن با هرگونه طرحی برای جابه‌جایی فلسطینیها به این کشور به عنوان سرزمین جایگزین مخالفت کرده و تاکید دارد که اردن برای اردنی‌ها است و فلسطین برای فلسطینیها.ملک عبدالله در طول سفر خود احتمالا به ترامپ هشدار داده که ایده اسکان مجدد فلسطینیها خاورمیانه را بی‌ثبات می‌کند، صلح اردن با اسراییل را به خطر می‌اندازد و حتی ثبات پادشاهی را تهدید می‌کند.
اسراییل که طولانی‌ترین مرز را با پادشاهی هاشمی دارد نیز باید نگران باشد، چراکه طرح ترامپ می‌تواند اردن را بی‌ثبات کند. از اکتبر 2023، امان شاهد افزایش اعتراضات علیه جنگ اسراییل در غزه و حمایت از حماس بوده است. چنین حمایتی عمدتا توسط اردنی‌های فلسطینی‌تبار و جبهه اقدام اسلامی (شاخه سیاسی اخوان‌المسلمین) ابراز شده است. هجوم فلسطینی‌های همدرد با حماس می‌تواند به تشدید تنش‌ها دامن بزند، به‌ویژه در بحبوحه اعتراض‌هایی که برای لغو معاهده صلح اسراییل و اردن در سال 1994 انجام می‌شود.
نظرات