مارتین هایدگر فیلسوف بزرگ آلمانی تكنولوژی را نوعی تعرض به طبیعت میدانست. شاید این تنها دیدگاه عجیب هایدگر نبود. پشتیبانی از نظام هیتلر و آلمان نازی دیگر موضعگیری عجیب هایدگر بود كه برای برخی افراد و فلاسفه غیر قابل هضم بود؛ اما به راستی اگر به پرسش مهم مارتین هایدگر بازگردیم كه «تكنولوژی چیست» به چه جوابی میرسیم؟ من سعی میكنم با دیدگاهی پراگماتیستی كه بسیاری از فلاسفه آنگلوساكسون از چارلز سندرس پیرس تا ریچارد رورتی آن را اتخاذ میكردند، بیشتر به این دیدگاه نزدیك شوم كه «تكنولوژی چه نتیجه» یا «پیامدی» برای ما دارد؟ میدانیم كه هر كدام از ما در دنیای امروز در بستر خانواده به دنیا میآییم. با این حال همه ما تنها هستیم. تنهایی از ویژگیهای تمدن فردگرای امروزی است. تمدنی كه انسان را به صورت فرد مستقل به رسمیت میشناسد و به او حق مالكیت و تلاش برای رسیدن به مناصب بالای هرم اجتماعی را میدهد -هر چند برای رشد این فردگرایی در جوامعی كه ریشه جمعگرایانه دارند نیاز به آموزش وجود دارد- اگر بخواهم به تجربه زیسته خودم بازگردم به عنوان كسی كه در آستانه سی و دو سالگی قرار دارم، كودكی خود را با فراگیری رایانههای شخصی و تبدیل شدن آنها به یك نیاز آغاز كردم. خیلی زود بازیهای رایانهای بسیاری از مشكلاتی كه حاصل از تنهایی در محل زندگی من بود را پر كرد؛ بعدها در نوجوانی با رشد همهگیری گوشیهای تلفن همراه هوشمند و اینترنت خانگی بسیاری از مردم به شبكه جهانی متصل شدند. من خیلی ساده دوستانی از شهرهای مختلف ایران پیدا كردم كه بدون اینكه آنها را ببینم، میتوانستم در چت یاهو و ایمیل با آنها صحبت كنم. با این مقدمه تنها به یكی از فواید تكنولوژی پرداختم. تكنولوژی در دنیای امروز خلأ تنهایی انسان را پر میكند. زمینه را برای آشنایی و یادگیری از فرهنگهای متفاوت فراهم میآورد. تكنولوژی به راحتی این فایده را دارد كه به كسب و كارهای آنلاین برای افراد مختلف، راههایی برای برقراری ارتباط میان سیاستمداران، هنرمندان و دیگر افراد مشهور با مخاطبانشان بدل شود. ممكن است بسیاری از افراد قابلیتها یا تواناییهای فردی مختلفی داشته باشند؛ مثل سخنرانی، یك هنر خاص و دیگر مسائل. تكنولوژی این ویژگی را برای آنها فراهم میكند تا به راحتی با عرضه این قابلیت در شبكههای اجتماعی همچون اینستاگرام، یوتیوب، توییتر و... مخاطبانی را برای خود پیدا كنند. به پرسش دیگری میپردازیم. آیا دوستیابی آنلاین یا آشنایی آنلاین كه زمینه ازدواج میشود امری مناسب است؟ الن بدیو فیلسوف چپگرای فرانسوی در كتابی كه در مورد عشق نوشته است این قابلیت پیدا كردن فردی برای زندگی در فضای آنلاین را سبك شمردن بار والای عشق میشمرد؛ البته الن بدیو مانند دیگر اندیشمندان چپگرا كه به دنبال یك یوتوپیا هستند، كمتر به این پرسش میپردازد كه آنچه امروز و در جهان واقعی ما دراختیار داریم و میتواند به بهتر شدن زندگی ما، كمتر آسیب رساندن به دیگران و رساندن بیشترین خیر به دیگران منجر شود چه چیزی است؟ این خلأ كه زندگی مدرن بیشترین امكانات را برای ما فراهم كرده ما را به این وسوسه میاندازد كه به دنبال آرمانشهرهای ناممكن بگردیم. آرمانشهرهایی كه همیشه تلاش برای ساختن آن منجر به فاجعه شده است. لودویگ فون میزس در كتاب لیبرالیسم مثالی میزند كه با اندكی تغییر در آن میتوان مفهوم آن را به این صورت درآورد. یك مقایسه. كسی كه در قرنهای گذشته پیش از شرایط مدرن، سرمایهداری و لیبرالیسم زندگی میكرده است از چه وسایل زندگی برخوردار بوده است؟ میزس میگوید شرایط زندگی یك كارگر دنیای سرمایهداری از زندگی یك شاهزاده دوران پیشاسرمایهداری بهتر شده است. او دیگر با دست غذا نمیخورد. حق انتخاب برای خردی و لباسهای خود را دارد و پیشرفتهای بسیاری نصیب او شده است. تكنولوژی یكی از ویژگیهای دنیای مدرن است. تكنولوژی به ما كمك میكند به دنیا، به آدمهای بسیار متصل شویم. پیامد واضح تكنولوژی برای انسانی كه در این عصر زندگی میكند به دست آوردن وسایل جدید برای زندگی بهتر است و البته نیازی جدید. مك لوهان در مورد رسانه این جمله معروف را میگفت: «رسانه، پیام است.» رسانههایی كه در عصر ما، همینجا و اكنون قرار دارند حق انتقال پیام را به حقی عمومی بدل كردهاند. پیشترها احتمالا روزنامه و رسانههای مكتوب تنها بستر عرضه پیام بودند؛ بدیهی است كه مخاطبان خاص و محدودی نیز داشتند. امروز هر انسانی میتواند با در دست داشتن یك گوشی تلفن همراه در شبكههای اجتماعی پیامی را منتقل و مخاطبانی برای خود پیدا كند. پس نیازی جدید كه احساس بهتری به افراد جامعه میدهد شكل گرفته است. نیاز انتقال پیام و احساس رضایت از خود. در چنین بستری است كه میتوان گفت تكنولوژی چه كاركردی دارد؟ بسیاری كاركردها و ما در اینجا به یكی از آنها پرداختیم. به یكی از كوچكترین كاركردهای آن یعنی: رفع احساس تنهایی. قطعا میتوان یادداشتهای بسیار نوشت و دیگر ویژگیهای تكنولوژی سخن به میان آورد. با این همه پرداختن و تفكیك یك مساله كه به صورت گذرا در این یادداشت به آن اشاره كردیم ضروری است: نگاه واقعبینانه به آنچه به دست آمده است و تمایل آرمانگرا به آنچه شاید به دست خواهد آمد.
نظرات