دعوت واژه‌ای عربی از ریشه‌س «دعا» «یدعو» به معنی فراخواندن، به کمک طلبیدن و ندا کردن کسی یا چیزی به منظور متمایل ساختن و جلب نمودن اوست. چون دعوت ما نوع خاصی از فراخوانی برای متمایل ساختن انسان‌ها در جهت گرایش و گزینش عقیده و فکری ویژه است که اساس زندگی فردی و اجتماعی انسان بر آن بنا می‌شود ، باید پسوندی به این کلمه بیفزایم تا منظور ما از آن را برای مخاطبین روشن نماید .حال اگر پسوند «اسلا‌می» و یا «دینی» را به کلمه‌ی دعوت اضافه کنیم معنای آن فراخوانی مردم به‌سوی اسلام و دین می‌شود تا در نهایت بدان بگروند.
یکی از اصلی‌ترین وظایف انبیاء و پیامبران الهی دعوت مردم به‌سوی خدا و دین اسلام بوده است. خداوند متعال از زبان نوح -علیه‌السّلام- می‌فرماید: «قَالَ رَبِّ إِنِی دَعَوْتُ قَوْ‌می‌لَیْلًا وَنَهَارًا»(نوح/۵)؛ «نوح گفت :پروردگارا ! من قوم خود را شب و روز (به‌سوی ایمان به تو) فراخوانده‌ام»
دعوت از منظر قرآن کاری است بر پایه‌ی استدلال و متّکی به برهان همراه عاطفه و احساس و نیازمند طرفی که به‌سوی آن فراخوانده شود. بنابراین گفته شده دعوت یک گفت‌وگوی دو طر فه (دیالوگ) به نیکوترین و بهترین شکل است.
خداوند متعال در این باره فرموده است: «ادْعُ إِلَى سَبِیلِ رَبِکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُمْ بِالَتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَرَبَکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَ عَنْ سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ»(نحل/۱۲۵)؛ «]ای پیغمبر[مردمان را با سخنان استوار و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان و با ایشان به شیوه‌ی هرچه نیکوتر و بهتر گفت‌وگو کن.»
دعوت تنها تئوری محض نیست، بلکه علم و عمل است؛ یعنی داعی باید ارکان بینش و عقیده‌ی صحیح را شناخته و خود در زندگی فردی و خانوادگی آن اصول را عملی کرده باشد. به بیانی دیگر التزام درونی و بیرونی داعی به اصول عقیده در جامعه کاملاً هویدا باشد، همچنین بعد از این‌که دلسوزیش برای جامعه محرز شد، آنگاه به تصحیح بینش و عقیده و تفکّرات جامعه خود بپردازد.
پیامبران و همراهان ایشان الگوهای دعوت الهی در نشر دین و عمل به آن هستند که خداوند درباره‌ی حضرت ابراهیم -علیه‌السّلام- می‌فرماید: «قَدْ کَانَتْ لَکُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِی إِبْرَاهِیمَ وَالَذِینَ مَعَهُ إِذْ قَالُوا لِقَوْمِهِمْ إِنَا بُرَآءُ مِنْکُمْ وَمِمَا تَعْبُدُونَمِنْ دُونِ اللَهِ»(ممتحنه/۴)؛ «(دررفتار و کردار) ابراهیم و کسانی که بدو گرویده بودند، الگوی خوبی برای شما است، بدانگاه که به قوم خود گفتند: ما از شما که به غیر خدا را می‌پرستید بیزار و گریزانیم.»
و یا درباره‌ی حضرت محمد -صلّی الله و علیه وسلّم- می‌فرماید: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»(احزاب/۲۱)؛ «سرمشق و الگوی زیبای در(شیوه‌ی پندار و گفتار و کردار) پیغمبر خدا برای شما است.»
پیامبر اسلام -صلّی الله و علیه وسلّم- در آموزش بینش و تصحیح عقاید جامعه‌ی صدر اسلام آن‌گونه که از طرف خداوند به او امر شده بود به‌عنوان یک معلم وظیفه‌ی خود را به بهترین شکل انجام داد و در عمل به آن پیشگام و اسوه‌ی حسنه بودند. بر این اساس صحابه گران‌قدر خود را نیز تربیت فرمودند. در نتیجه کسانی که به ایشان ایمان آوردند الگوهای بارز از ایمان به عقاید قرآنی و عاملانی خستگی‌ناپذیر به این باورها بودند. خداوند متعال در میدان دین‌داری، ایمان‌دار بی‌عمل را مورد سرزنش قرار داده و رزمنده‌ی دعوتگری را که در صف و میدان عمل جای دارد ستایش نموده است و درباره آنان می‌فرماید: «یَاأَیُهَا الَذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللَهِ أَنْ تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ * إِنَ اللَهَ یُحِبُ الَذِینَ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًا کَأَنَهُمْ بُنْیَانٌ مَرْصُوصٌ»(صف/٢و۳و٤)، «ای مومنان! چرا سخنی را (به دیگران) می‌گویید که خودتان برابر آن عمل نمی‌کنید؟ اگر سخنی را بگویید و خودتان برابر آن عمل نکنید، موجب کینه و خشم عظیم خدا می‌گردد، خداوند کسانی را دوست می‌دارد که در راه او متّحد و یکپارچه در خط و صف واحدی می‌رزمند، انگار دیوار سربی بزرگی هستند.»
کار و عمل در میدان دعوت برای نشر تفکرات دینی صورت می‌گیرد؛ لذا باید دعوت اسلا‌می اصول و روش‌های خود را از منابع اصیل اسلا‌می یعنی قرآن و سنت اخذ کند و هدفش را تثبیت و تصحیح بینش و عقیده‌ی انسان قرار دهد، اصول عقیده اساس دین است و عدول و انحراف از اصول و مبانی و مبادی عقیده ضلالت و گمراهی را به‌دنبال دارد.
خداوند تعالی در این باره می‌فرماید: «یَاأَیُهَا الَذِینَ آمَنُوا آمِنُوا بِاللَهِ وَرَسُولِهِ وَالْکِتَابِّ الَذِی نَزَلَ عَلَى رَسُولِهِ وَالْکِتَابِّ الَذِی أَنْزَلَ مِنْ قَبْلُ وَمَنْ یَکْفُرْ بِاللَهِ وَمَلَائِکَتِهِ وَکُتُبِهِ وَرُسُلِهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ فَقَدْ ضَلَ ضَلَالًا بَعِیدًا (نساء/۱۳۶)؛ «ای کسانی که ایمان آورده اید! به خدا و پیغمبرش (محمد) و کتابی که بر پیغمبر نازل کرده است (و قرآن نام دارد) و به کتاب‌هایی که پیش از قرآن نازل نموده است، ایمان بیاورید. هرکس به خدا و فرشتگان و کتاب‌های خداوند و پیغمبرانش و روز رستاخیز کافر شود(و یکی از این‌ها را نپذیرد) واقعاً در گمراهی دور و خواری افتاده است»
باور به این عقیده‌ی خالص توحیدی، قلوب دعوتگران را منوّر کرده و آنان را به‌سوی نور (راه راست) راهنمایی می‌کند و توان هدایت دیگران را نیز به ایشان می‌بخشد؛ زیرا تنها عقیده‌ی صحیح هدایتگر است و اعمال و اقوال صحیح و مقبول از آن منتج می‌شود. آنچه باطل باشد نتیجه و ثمرش نیز باطل است. خدا وند تعالی در این باره می‌فرماید:«وَلَقَدْ أُوحِیَ إِلَیْکَ وَإِلَى الَذِینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ أَشْرَکْتَ لَیَحْبَطَنَ عَمَلُکَ وَلَتَکُونَنَ مِنَ الْخَاسِرِینَ * بَلِ اللَهَ فَاعْبُدْ وَکُنْ مِنَ الشَاکِرِینَ»(زمر/۶۵و۶۶)؛ «به تو و به یکایک پیغمبران پیش از تو وحی شده است که اگر شرک‌ورزی، کردارت (باطل و بی‌پاداش گردد و) هیچ نابود می‌شود، واز زیانکاران خواهی بود؛ پس در این صورت تنها خدا را بپرست واز زمره‌ی سپاسگزاران باش»
«دعوت الهی» دعوتی است که بشر را به‌سوی سعادت و سلامت دنیوی و اخروی فرا می‌خواند و برای نیل به این هدف مردم را به زور وادار به پذیرش دین خدا نمی‌کند بلکه فطرت و عقل انسان‌ها را با اندرزهای نیکو و حکیمانه و دعوت به تفکر در آیات خداوند مورد خطاب قرار می‌دهد و انسان را به‌سوی اسلام به‌عنوان آخرین شریعت آسمانی فرار می‌خواند. این روش دعوت به قبول دین اسلام به‌وسیله‌ی بینش و دانایی مسیری است که پیغمبر اسلام -صلّی الله و علیه وسلّم- و پیروانش آن را طی کردند و در قرآن نیز بدان سفارش شده است. خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «قُلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللَهِ عَلَى بَصِیرَةٍ أَنَا وَمَنِ اتَبَعَنِی وَسُبْحَانَ اللَهِ وَ مَا أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ»(یوسف/ ۱۰۸)؛ «بگو این راه من است، من و پیروانم با بصیرت به‌سوی خدا دعوت می‌کنیم. خدا پاک است و من از مشرکین نیستم.»
«وَاللَهُ غَالِبٌ عَلَى أَمْرِهِ وَلَکِنَ أَکْثَرَ النَاسِ لَا یَعْلَمُونَ»(یوسف/۲۱)
«خدا بر کارخود چیره و مسلط است، ولی بیشتر مردم نمی‌دانند»
نظرات