ایستگاه پانزدهم: مضان ماه دعا

الله متعال نزدیک است و دعای هر دعا کننده‌ای را اجابت می‌کند، و این برای هر وقتی است، و رمضان برای این مسئله باز هم مخصوص‌تر است و همانگونه که در پیش بیان شد هر مسلمانی در رمضان دعای مستجابی دارد و شایسته است که مسلمان در دعا تلاش کند و اسباب اجابت آنرا نیز فراهم آورد. 

و خلاصه این پنج سبب اجابت عبارتند از: 

نخست: انتخاب بهترین زمان برای دعا که عبارتند از: وقت سحر، بعد از نمازهای فرض، بین اذان و اقامه هر نماز، ساعات آخر روز جمعه، زمان ورود امام تا انقضای نماز جمعه و هنگام افطار روزه دار. 

دوم: انتخاب بهترین مکان: مانند مساجد، مکه، مدینه و دیگر موارد

سوم: حالت دعا کننده: مثل وقتی که مسافر باشد، که مسافر دعایش پذیرفته می‌شود. یا پدری برای فرزندش دعا کند یا روزه دارباشد یا رزمنده باشد که در زمانی که دو گروه جنگ به هم می‌رسند دعای رزمنده‌ای که برای خدا می‌جنگد مستجاب است. یا مظلوم باشد که دعای مظلوم رد نمی‌شود بلکه خداوند دعای او را به فراز ابر‌ها می‌برد و می‌گوید: «وعزّتی وجلالی لأنصرنّک ولو بعـد حین». (أحمد، ابن ماجه، ابن خزیمه، ابن حبان و ترمذی: حدیث حسن) قسم به عزت و جلالم که تو را هر چند بعد از چندی یاری می‌دهم. یا اینکه دعا کننده مضطر (درمانده) باشد و حقیقت اضطرار این است که بنده امیدش از تمام اسباب قطع شده باشد و با تمام امیدش به خداوند دل بندد، و امر خود را به او واگذار نماید. خداوند می‌فرماید: (أَمَّن یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إذَا دَعَاهُ وَیَکْشِفُ السُّوءَ) [النمل: ۶۲]. 

یا کسی که درمانده را اجابت می‌کند و ناگواریش را برطرف می‌کند. 

شایسته است که حال دعا کننده فروتنی و درماندگی و تواضع باشد و از هر چه غیر خداست قطع امید کرده باشد، و دعایش از روی آزمایش و بدون اعتماد نباشد. رسول الله صلی الله علیه و سلم می‌فرماید: «ادعوا الله وأنتم موقنون بالإجابة، واعلموا أن الله لا یستجیب دعاءً من قلب غافل لاهٍ». (ترمذی، حاکم، طبرانی و هیثمی گفته سندش حسن است). خدا را در حای دعا کنید که به اجابت آن یقین دارید، و بدانید که خداوند دعا را از کسی که دلش از دعا غافل و به چیزهای دیگر مشغول است نمی‌پذیرد. و این حدیث با دو سند آمده که همدیگر را تقویت می‌نمایند و حدیث حسن است. 

چهارم: شکل دعا: دعا کننده برای رعایت آداب دعا بکوشد از جمله: داشتن وضو، رو به قبله نمودن، بلند کردن دو دست، تکرار دعا برای سه بار، انتخاب دعا‌های جامع، نیکویی برای طعام دهنده، و توسل به صفات عالی خداوند واسماء الحسنی و اینکه دعایش برای گناه نباشد مثلا برای گسستن از خویشاوندان نباشد، و دیگر آدابی که در سنت برای دعا آمده را رعایت نماید. 

 در این رابطه بایستی نسبت به اشتباهاتی که برخی مرتکب می‌شوند تذکر بدهم: 

۱-دعا کننده دعای خود را طول و تفصیل بی‌مورد بدهد مانند آنچه که امروزه برخی در دعا‌هایشان می‌گویند: «اللهم اغفر لآبائنا وأمهاتنا، وأجدادنا وجداتنا، وأخوالنا وخالاتنا، وأعمامنا وعماتنا».. 

۲-پروردگارا پدران و مادران و پدربزرگان و مادربزرگان و دایی‌ها و خاله‌ها و عمو‌ها و عمه‌های ما را بیامرز. و همینگونه تعدادی از خویشاوندانش را می‌شمارد و سپس به تفصیل همسایگان و همکاران و دوستان و... را نام می‌برد. اینگونه وقت زیادی را در این تفصیل صرف می‌کند در حالی که کفایت می‌کرد او خلاصه بگوید: اللهم اغفر لنا، ولأقاربنا، ولأحبابنـا.. خدایا ما را و نزدیکان و دوستان ما را بیامرز. و رحمت خداوند گسترده است و همه را شامل می‌شود. 

۳-دعا کننده خدا را با نامهایی بخواند که از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت نشده است. مانند دعای برخی از دعاکنندگان که می‌گویند یا غفران، یا سلطان، در حالی که این دو نام از اسامی خداوند جل و علا نیستند. 

چهارم: زیاده روی در بلند کردن صدا در دعا، امروزه این پدیده زیاد دیده می‌شود، و با توجه به وجود بلندگو گاهی صدای کسی را که در شرق شهر دعا می‌کند در غرب شهر هم می‌شنوی، و این شایسته نیست. اگر دعا کننده امام است که نمازگزاران آمین می‌گویند همانقدر صدایش را بالا ببرد که نمازگزاران بشنوند و بیشتر از آن لزومی ندارد زیرا زیاده روی است و باب ریا را نیز می‌گشاید. 

و اگر دعا کننده تنها خودش بود که بایستی دعایش مخفی باشد همانگونه که خداوند در وصف دعای حضرت زکریا علیه السلام فرمود: (ذِکْرُ رَحْمَتِ رَبّکَ عَبْدَهُ زَکَرِیَّا إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَاءً خَفِیَّا) [مریم: ۲، ۳] یاد رحمت پروردگارت که شامل حال بنده‌اش زکریا گردید زمانی که او را مخفیانه دعا کرد. 

و هر عبادتی وقتی پنهان‌تر باشد به صدق و قبول نزدیک‌تر است. 

پنجم: از بین بردن موانع استجابت دعا: مواردی هستند که باعث می‌شوند دعا مستجاب نشود از جمله: غذای حرام حال این غذای حرام از ربا باشد، با تقلب بدست آمده باشد، با فروش کالا با قسم دروغ باشد، مال یتیم باشد و یا از موارد دیگر حرام باشد. در صحیح مسلم از پیامبر صلی الله علیه و سلم روایت شده که از مردی یاد کرد که در سفری طولانی است و ژولیده و غبارآلود است و دستانش را به آسمان بلند نموده و دعا می‌کند و خدا را ندا می‌دهد که یا رب، یا رب، در حالی که غذایش از حرام، نوشیدنیش از حرام و لباسش از حرام باشد و با حرام تغذیه شده باشد پس چگونه دعایش مستجاب شود؟ 

و از موانع استجابت دعا ترک امر به معروف و نهی از منکر است در روایتی با چند سند آمده است که خداوند می‌فرماید: «یا أی‌ها النـاس، مُروا بالمعروف، وأنهوا عن المنکر، قبـل أن تدعونی فلا أستجیب لکم، وتستنصرونی فلا أنصرکم، وتسألونی فلا أعطیکم». (أحمد، ابن ماجه و ابن حبان و بیهقی: در این سند ضعف دارد اما شواهدی از روایتهای دیگر با سند متفاوت دارد که بخاطر مجموع آن‌ها آلبانی آن را حسن دانسته). 

یعنی که‌ ای مردم امر به معروف و نهی از منکر نمایید پیش از آنکه مرا بخوانید و جوابتان را ندهم، و از من کمک بخواهید و یاریتان ندهم و از من بخواهید و به شما عطا ننمایم. 

اگر مردم امر به معروف و نهی از منکر را درمورد خودشان و فرزندانشان و خویشاوندانشان و اطرافیانشان و عموم مردم ترک کنند خداوند جل و علا آن‌ها را با عدم استجابت دعا تنبیه می‌کند.