اندیشمند آمریکایی، جان اسپوزیتو از اخوان المسلمین مصر خواست که‌ باور و پایبندیشان را به‌ پلورالیسم آشکار نمایند، چراکه‌ اکنون، پس از انقلاب ژانویه، اسلامگراها و جامعه‌ی مصر با چالش بزرگی مواجه‌اند‌ که دولتی بر سر کار آید که‌‌ بتواند همه‌ی مصریان را در برگیرد. جان اسپوزیتو، استاد پژوهش‌های اسلامی، مدیر مرکز ولید بن طلال در دانشگاه‌ جرج تاون، کارشناس امور جهان اسلام با 40 سال سابقه‌ و رییس منتخب کنونی اکادمی آمریکایی ادیان است. اسپوزیتو، این سخن را در گفتگویی که‌ روزنامه‌ی اهرام قاهره‌ روز پنجشنبه‌ 29 دسامبر 2011 برابر با 8دیماه‌ 1390 با وی انجام داده‌، بیان نموده‌ است. در این مصاحبه‌، از چگونگی بهره‌‌برداری از عقلانیت غربی جهت ایجاد تحول در مصر و خاورمیانه، صعود جریان سلفی‌ پابه‌پای جماعت اخوان المسلمین و نیروهای لیبرال و تأثیر این صعود سیاسی بر اوضاع سیاسی مصر،‌ سخن رفته‌ است.

سلفیت غیرمنتظره‌

اسپوزیتو در آغاز گفتگو تأكید کرد که‌ برای وی قابل پیش‌بینی بوده‌،‌ که‌ اسلامگراها در هر انتخابات دموکراتیکی در مصر، دست‌کم به‌ 40 درصد آرا دست یابند. وی کارایی چشمگیر حزب آزادی و عدالت را که‌ تاحدود زیادی قابل پیش‌بینی و انتظار بود، نتیجه‌ی نبود نظام حقیقی پلورالیسم حزبی در مصر دانست. اما وی صعود جریان سلفی را در این حد چشمگیر، غیرقابل انتظار و مایه‌ی شگفتی برای غرب بیان کرد. چراکه‌ جریان سلفی در فعالیتهای سیاسی مصر یا خارج از آن، چنان چشمگیر نبوده‌ است و تقریباً تنها جریان فعال اسلامی در مصر در طول سالیان دراز، جماعت اخوان الملسمین بود که‌ واجد موجودیت، ادبیات سیاسی و پس‌زمینه‌ای هستند که‌ می‌توان بدان رجوع نمود، اما جریان سلفی و حزب نور به‌ حکم اینکه‌ در بازی سیاست بسیار تازه‌کاراند، از چنین پیشینه‌ای برخوردار نیستند.

اسپوزیتو گفت: برنامه‌ای که‌ حزب نور عرضه‌ نموده‌ است، بنا به‌ گفته‌ی ناظران در تناقض آشکار با اعلامیه‌های اولیه‌ای که‌‌ حزب و حرکت ارایه‌ داده‌ بود، است. به‌طوریکه‌ نامزدهای مستقل وابسته‌ به‌ جریان سلفی سخنانی را ارایه‌ می‌دادند که‌ با باورهای حزب در تناقض بود. وی بروز سلفی‌ها در مصر را به‌ عنوان پدیده‌ای صرفاً مصری‌ و غیر وارداتی دانست؛ چراکه‌ جریان سلفی در انتخابات اخیر تونس، هیچگونه‌ بروزی نداشت. 

اسپوزیتو درباره‌ی مشکل‌بودن تعیین مصداق، حد و ثغور مفهوم سلفیت در غرب خبر داد و اشاره‌ کرد که‌ مفهوم سلفیت در حال حاضر در غرب به‌ عنوان  نوعی جریان افراط‌گرای دینی اطلاق می‌شود که‌ در تعریفش، قرابت خاصی به‌ مفهوم وهابیت دارد و این پیامد گسترش سلفیت در منطقه‌ی خلیج فارس و سایر کشورهای عربی-اسلامی است. 

اسپوزیتو به‌ حمایت گسترده‌ی عربستان سعودی از بیشتر جریانهای سلفی‌مشرب در اقصا نقاط جهان اشاره‌ و تأكید کرد که‌ سلفی‌ها در بیشتر کشورها، منعکس‌کننده‌ی واقعیتی هستند که‌ در آن می‌زیند، وی به‌ انواع سلفیت از دیدگاه‌ خودش اشاره‌ نمود از جمله‌؛ سلفیت محافظه‌کار غیرسیاسی که‌ آنرا نماینده‌ی جریان راست‌کیش و ارتدوکس اسلام می‌داند، به‌علاوه‌ به‌ سلفیت سیاسی و جهادی نیز اشاره‌ نمود و تأكید کرد به‌ دلیل اینکه‌‌ این اصطلاحات دایماً در حالتی از سیلان و تغییر مداوم هستند، تعریف واحدی از سلفیت را مشکل نموده‌ است. وی همچنین به‌ سردرگمی غرب در فهم سلفیت، مطالبات، فراوانی روشها برای درک ماهیت آن و ارتباط آن با دموکراسی، اشاره‌ کرد. 

پرهیز از خشونت

اسپوزیتو تأکید کرد که‌ برخی موضعگیریهای تندروانه‌ از سوی سلفی‌ها، ضرورتاً به‌ معنای پناه‌ بردن به‌ خشونت از سوی آنان نیست، وی همچنین اشاره‌ کرد که‌ از زمانهای بسیار دور، اخوان و سلفی‌ها در هیچ عملیات خشونت‌باری مشارکت ننموده‌اند. وی دربا‌ره‌ی اختلاف میان اخوان مصر و حرکت النهضة تونس گفت: نهضت توانست به‌ تحول اندیشه‌هایش در خارج از محیط سرکوب بپردازد و دور بودن از محیط سرکوب، این فرصت را به‌ اندیشمندان نهضت برای بازبینی اندیشه‌هایشان فراهم نمود، همچنانکه‌ بیشترین دلمشغولی‌هایشان بر اندیشه‌ی ایجاد دولت مدرن و دموکراتیکی که‌ فراگیرنده‌ی همه‌ی احاد باشد، متمرکز شده‌ است.

به‌ نظر اسپوزیتو چالش پیش روی نمایندگان اخوان در پارلمان آینده‌ی مصر، نمایندگی آنان از اندیشه‌ی جماعت با وجود تنوع نسلها در آن است. وی از اخوان خواست که‌ باور به‌ پلورالیسم را عملاً آشکار نمایند؛ چه‌ بسا دو ‌ یا سه‌ دوره‌ انتخابات به‌ سود آنان برگزار شود؛ مع‌الوصف اگر شهروند انتخاب‌کننده‌ از اخوان، کمک به‌ دموکراسی و ارزشهای پلورال را درنیابد در ظل ظلیل سیستم چندحزبی، پلورال قوی، رأیش را به‌ غیر آنان [اخوان] خواهد داد. اسپوزیتو، بخش بزرگی از چالشی که‌ اسلامگراها با آن مواجه‌ هستند را در قدرت دربرگیری همه‌ی افراد جامعه‌، در سیستم حکمرانی آنان، مکنون و مستور می‌داند.