در برخی احادیث نبوی بیانگر حرام بودن خوردن مال دیگران، این دیگران به مسلمانان مقیّد شده است؛ چنانکه به روایت امام مسلم نیشابوری از ابو اُمامَه، پیام آور گرامی (ص) فرمودهاند: «مَنِ اقتَطَعَ حَقَّ امرءٍ مُسلمٍ بِیَمینِهِ فَقَد اَوجَبَ اللهُ لَهَ النّارَ و حَرَّم علیهِ الجَنّةَ...»: هر کس حق مسلمانی را با سوگند دروغ بخورد، خدای متعال آتش دوزخ را برایش قطعی و بهشت را بر او حرام میسازد!
این امر، احیاناً بدفهمیهایی به بار میآورد و ای بسا کسانی از مسلمانان ناپخته گمان برند که مال غیرمسلمان برایشان حلال است؛ یا ممکن است برخی افراد که قصدشان نازیبا نمایاندن دین و دور کردن دیگران از اسلام است اینگونه قیدها را بهانه سازند و چنین القا کنند که اسلام، غیرمسلمانان را از دایرهی احکام اخلاقی خارج ساخته است؛ در حالی که چنین نیست و به تصریح قرآن، حتی با دشمنان نیز نباید از چارچوب عدالت خارج شد. امام نَوَوی از فقهای طراز اول شافعی در شرح این حدیث میگوید: «اشاره به قید مسلمان در این حدیث به معنای حرام نبودن مال ذِمّیان (کافران ساکن دارالإسلام) نیست؛... زیرا تضییع حق آنان نیز حرام است... چنان که قاضی عیاض نیز گفته است: اشارهی ویژه به مسلمان در این حدیث، از آن جهت بوده است که مسلمین مخاطب حدیث بودهاند و عمده طرفین ارتباط نیز پیروان شریعتاند و نباید چنین برداشت کرد که غیر مسلمانان از شمول این حکم خارجاند؛ خیر، هم مسلمان و هم کافر هر دو به یکسان مالشان حرمت دارد». (شرح صحیح مسلم: ج۲ص۱۶۲). ابن تیمیه نیز با استناد به آیهی شریفهی «ولا یَجرِمَنَّکُم شَنَئانُ قومٍ علی أن لاتَعدِلوا...» و یادآوری دستور قرآنی ضرورت دادگری حتی با دشمنان، چنین میگوید: «ظلم و حقسوزی در همه حال حرام است و برای هیچ شخصی روا نیست که به دیگری ظلم کند حتی اگر کافر نیز باشد.» (مجموع الفتاوی، ج۱۹/ص۲۵).
نظرات