خاستگاه و تحصیلات
دکتر یوسف قرضاوی در روستای صفت تراب مرکز محله الکبری در استان غربی مصر به دنیا آمد؛ به نوشته حافظ ابن حجر و دیگر نویسندگان، عبدالله بن حارث بن جزء الزبیدی آخرین صحابه ای که در مصر وفات کرده است در این روستا مدفون است. تاریخ ولادت قرضاوی مصادف با ٩ سپتامبر ١٩٢۶ بوده است؛ وی در حالی که کمتر از ده سال داشت حفظ قرآن را در روستای یادشده به پایان رساند و تجوید را به نیکی فرا گرفت. سپس وارد دانشگاه الازهر شد و دوران ابتدایی و متوسطه را با رتبه ممتاز طی کرد. با این که در آن زمان چندین بار بازداشت شد اما توانست با رتبه دوم کشوری قبول شود.
وی سپس وارد دانشکده اصول دین دانشگاه الازهر شد و در سال ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۳ از میان یکصد و هشتاد نفر از هم کلاسی هایش در تحصیلات عالیه رتبه نخست را به دست آورد. سپس به گواهی نامه بین المللی دست یافت و همزمان در سال ۱۹۵۴ در دانشکده زبان عربی اجازه تدریس یافت و باز در میان پانصد نفر از همکلاسی هایش که از فارغ التحصیلان دانشکده های سه گانه الازهر بودند رتبه نخست را به کسب کرد. در سال ۱۹۸۵ در رشته زبان و ادبیات در مؤسسه عالی مطالعات عربی مدرک دیپلم گرفت و در سال ۱۹۶۰ به مدرک مطالعات عالی معادل فوق لیسانس در شعبه علوم قرآن و سنت دانشکده اصول دین نائل آمد. در سال ۱۹۷۳ در همان دانشکده با رتبه برتر پیرامون مقوله “زکات و نقش آن در حل مشکلات اجتماعی” به مدرک دکترا نائل آمد.
فعالیت های رسمی
دکتر یوسف قرضاوی دورانی مشغول سخنرانی و تدریس در مساجد بود سپس سرپرستی مؤسسه ی ائمه وابسته به وزارت اوقاف مصر را بر عهده گرفت. پس از آن به منظور نظارت بر مطبوعات الازهر و کار در دفتر فنی اداره ی دعوت و ارشاد به اداره ی کل فرهنگ اسلامی الازهر شریف پیوست. در سال ۱۹۶۱ وارد قطر شد و به عنوان رئیس مؤسسه ی دینی متوسطه مشغول فعالیت شد و به توسعه و تثبیت ر آن همت گمارد به طوری که توانست قدیم نافع و جدید مفید را در آن جمع کند.
در سال ۱۹۷۳ دانشکده‌های تربیتی پسرانه و دخترانه در دانشگاه قطر تأسیس شد و شیخ برای راه اندازی بخش مطالعات اسلامی وارد آنجا شد.
در سال ۱۹۷۷ دانشکده شریعت و مطالعات اسلامی دانشگاه قطر تأسیس شد و شیخ ریاست آن را به عهده گرفت و تا پایان سال تحصیلی ۱۹۹۰–۱۹۸۹ در این سمت باقی ماند. وی همچنین به عنوان مدیر مؤسس مرکز مطالعات سنت و سیره ی نبوی دانشگاه قطر انتخاب شد که تا امروز هم این سمت را داراست.
در سال تحصیلی ۱۹۹۰ -۱۹۹۱ از قطر به الجزایر رفت و ریاست شوراهای علمی دانشگاه و مؤسسات عالی اسلامی را بر عهده گرفت سپس به قطر بازگشت و به کار خود در مدیریت مرکز مطالعات سنت و سیره ادامه داد. در سال ۱۴۱۱ هجری جایزه‌ی بانک توسعه ی اسلامی در اقتصاد اسلامی را دریافت کرد. همچنین در سال ۱۴۱۳ به جایزه‌ی بین المللی ملک فیصل برای مشارکت در مطالعات اسلامی نائل آمد. در سال ۱۹۹۶ جایزه‌ی ویژه‌ی علمی را از رئیس دانشگاه بین المللی اسلامی مالزی دریافت کرد. در سال ۱۹۹۷ نیز جایزه‌ی سلطان حسن بلقیه (سلطان برونئی) را در فقه اسلامی دریافت کرد.
تلاش‌های و فعالیت‌های استاد در زمینه‌ی خدمت به اسلام
دکتر یوسف قرضاوی یکی از برجسته ترین شخصیت‌های جهان معاصر از شرق تا غرب دنیای اسلام در زمینه علم و تفکر و دعوت و جهاد است. از مسلمانان معاصر کمتر کسی یافت می شود که کتاب، رساله، مقاله یا فتوایی از او را نخوانده باشد یا به سخنرانی، خطبه، درس یا پاسخ‌های علمی او در یکی از دانشگاه‌ها، همایش‌ها یا از طریق رادیو و تلوزیون یا نوار گوش نداده باشد. فعالیت‌های او در زمینه‌ی خدمت به اسلام در یک جهت یا زمینه‌ی خاصی خلاصه نمی شود؛ بلکه همواره در زمینه‌های گوناگون و در جوانب متنوع فعالیت کرده است و آثار مختلفی از خود بر جای گذاشته است که به صراحت از شخصیت علمی او حکایت دارد.
در ادامه به مهمترین زمینه های علمی و فعالیتی وی اشاره می‌کنیم که عبارتند از:
تألیفات علمی
دعوت و ارشاد
فقه و فتوا
کنفرانس‌ها و سمینارها
مسافرت‌ها و سخنرانی‌ها
عضویت در شوراها و مؤسسات
اقتصاد اسلامی
فعالیت‌های اجتماعی
توجیه بیداری اسلامی
فعالیت‌های حرکی و جهادی
تألیفات علمی
نوشتن و تألیف از مهمترین ویژگی‌های دکتر قرضاوی است و همان گونه که علامه ابوالحسن ندوی در کتاب “رسائل الاعلام” وی را ستوده است، کتاب های او به عنوان عالمی محقق و مؤلف، وزن و تأثیر ویژه‌ای در جهان اسلام دارد. شیخ بن باز نیز از او به خوبی ستایش کرده است. کسی که کتاب‌ها، پژوهش‌ها و مؤلفات استاد را مورد بحث و بررسی قرار می دهد به یقین می‌داند که او نویسنده و متفکری اصیل است که خود را بی عیب نمی‌داند و از کسی هم تقلید نمی‌کند و تنها زمانی وارد مبحث می شود که معتقد است موضوع مورد بحث می‌تواند مطلب تازه ای از قبیل تصحیح یک مفهوم یا ایجاد یک فکر یا شرح مسأله‌ی مبهم، پاسخ به شبهه یا بیان حکمت چیزی را با خود داشته باشد. استاد در زمینه‌های مختلف فرهنگ اسلامی کتاب‌هایی تألیف کرده است که بالغ بر پنجاه جلد می شود. این کتاب‌ها در جای خود بسیار مهم و باارزشند و اهل علم در جهان اسلام آن را با دید قبول و تقدیر و ستایش پذیرفته اند؛ به همین خاطر بارها به زبان عربی چاپ شده‌اند و بیشترشان نیز به زبان‌های اسلامی و بین المللی ترجمه شده است و کمتر کشور اسلامی وجود دارد که آثاری از قرضاوی با زبان داخلی آن کشور موجود نباشد.
نظرات