امروز به مناسبت بیست و پنجمین سالگرد روز جهانی آزادی مطبوعات، ٩٠٠ سازمان غیر دولتی از سراسر جهان در «آکرا» پایتخت غنا گرد آمدند و درباره‌ی پسروی جهانی در حمایت از آزادی بیان هشدار دادند.
در مقدّمه‌ی اعلامیە‌ی جهانی حقوق بشر از آزادی بیان «به مثابه‌ی عالیترین آرزوی همگی انسان‌ها» نام برده شده است. در گفتمان اسلام به‌ویژه در تجربه‌ی سه دهه‌ی اول خلافت اسلامی بیشترین بها به آزادی بیان را شاهد بوده‌ایم. نقد مستقیم و آشکار خلفا، ظهور و بروز عقاید متضاد با باورهای مشهور و احیاناً حاکم، احترام کامل اقلّیّت‌های دینی و برابری نژادهای مختلف، محصول پرورش مستقیم پیامبر (ص) بود که متأسّفانه بعدها کمتر شاهد آن بودیم و غیر از موارد حدّاقلی در تاریخ مسلمانان، برداشت‌هایی دینی، خود وسیله‌ای برای انحصارگرایی و سرکوب مخالفان شده است.
ظهور جریان‌های افراطی در عصر حاضر که نطفه‌ی آن با برداشت‌هایی سطحی‌نگرانه از دین شکل گرفته بود و در خاورمیانه از طالبان شروع و به القاعده و داعش ختم شد تبدیل به الگوهای غالب در اذهان مردم جهان نسبت به اسلام شد. جریان‌های میانه‌روی که احترام به حقوق بشر و آزادی عقیده را به انحای مختلف در مانیفست‌های خود منعکس کرده بودند نتوانستند صدای رسایی برای اسلام در عصر حاضر باشند و اگر هم به تجربه حکومت‌داری رسیدند، غالباً خواسته یا ناخواسته به خلق تجربه‌ی موفّق در این حوزه نینجامید.
اگر صدها (NGO) ی جهانی یکصدا پسروی در حمایت از آزادی بیان را هشدار می‌دهند، می‌طلبد جریان‌های اسلامی پیشقراول این هشدار و آغاز کننده‌ی تغییر در خود و جامعه باشند و زمینه‌ی «تحوّل» و نه «اصلاح» در آرا و اندیشه‌هایی که به افراط و یا محدود کردن دیدگاه‌های غیر می‌انجامد فراهم کنند و گشاده‌رویی در مواجهه با موضوعات چالشی فکری را جایگزین هراس از طرح دیدگاه‌های نو نموده و از تفکّرات قیّم‌مآبانه فاصله بگیرند تا در نتیجه‌ی آن شاهد زایش اندیشه‌های جدیدِ برگرفته از روح دین باشیم و به جای تمرکز بر گذشته، به آینده بیندیشیم و به فکر روشن کردن چراغی دیگر بر فراز راه بوده و بار دیگر نقش «مجدّدین عصر» را به نظاره بنشینیم.
نظرات