عربستان قرائت اجتماعی اعتراض ها را نادیده گرفت سیدمرتضی نعمت زاده در گفت و گو با دیپلماسی ایرانی معتقد است که گرچه شیعیان عربستان تنها خواهان حقوق شهروندی خود هستند اما با برخوردی مذهبی مواجه شده اند. دیپلماسی ایرانی: سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان، اخیرا در سخنانی مدعی شده که ایران از تحرکات مردمی در شهر قطیف حمایت می کند. او در حالی ایران را به حمایت از شیعیان عربستان متهم می کند که عربستان خود در صف اول دخالت کنندگان در تحرکات مردمی کشورهای عربی قرار دارد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با سیدمرتضی نعمت زاده، معاون خبرگزاری تقریب بررسی کرده است: گستره و ابعاد تظاهرات مردمی در عبستان تا چه حد است؟ تظاهراتی که در مناطق شیعه نشین عربستان از مدت ها پیش انجام شده و استمرار هم داشته در مجموع به عنوان یک حرکت مردمی قابل توجه است. خصوصا این که این حرکت ها عموما در مناطق با موقعیت استراتژیک و نفت خیز صورت گرفته اند که شیعه نشین هستند. واقعیت این است که شیعیان در وضعیت اجتماعی نابرابری قرار دارند ولی از خود شجاعت نشان داده و در مقابل دولت عربستان ایستاده اند. به نحوی که در برخی موارد دولت عربستان قدرت رویارویی را ندارد. مخصوصا هنگامی که مردم معترض اقدام به برگزاری تشییع جنازه شهدا می کنند. بنابراین حرکت مردم در عربستان حرکت قابل توجهی است اما این حرکت در فضای رسانه ای چندان مطرح نشده است. چرا که رسانه های مهم و تاثیرگذار عموما دیدگاهی یک جانبه دارند و منافع عربستان و هم چنین منافع کشورهای حوزه خلیج فارس اجازه نمی دهد که واقعیت این حرکت ها منعکس شود. تا چه حد می توان گفت این حرکت ها در عربستان تحت تاثیر تحولات یمن و بحرین، دو همسایه عربستان رخ داده است؟ تحولات مناطق شیعه نشین در عربستان، ریشه تاریخی دارد. یعنی مسئله جدیدی نیست. سال هاست که شیعیان عربستان از تبعیض اجتماعی و محرومیت از حقوق شهروندی و مدنی رنج برده اند و نسبت به این وضعیت اعتراض دارند. این اعتراض در مقاطعی شدت بیشتری یافته و در مقاطعی که دولت اقدام به گفت و گوهایی با رهبران شیعیان انجام داده، این اعتراضات فروکش کرده است. طبیعی است که در حال حاضر فضای منطقه ای که ناشی از بیداری اسلامی است، در عربستان نیز تاثیر گذاشته است. قطعا وضعیت بحرین تاثیر زیادی بر این اعتراضات داشته است. چرا که عربستان در بحرین نیروی نظامی پیاده کرده و عربستانی ها خود را در این مسئله ذیربط می دانند و در اعتراض به این اقدام راهپیمایی و تظاهرات کرده اند. به نظر می رسد می توان نوعی رابطه بین حوادث بحرین و عربستان را شناسایی کرد. مورد یمن هم کم و بیش بر این مسئله تاثیرگذار است اما نه به اندازه بحرین. فضایی که مقامات سعودی دنبال می کنند و سعی می کنند این حرکت ها را به نوعی به ایران متصل کنند را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر من همواره دولت هایی که با بحران رو به رو هستند سعی می کنند که فرافکنی کنند و این حرکت ها را به خارجی ها نسبت دهند. اما در واقع این مسائل دارای ریشه اجتماعی هستند و از تبعیض مذهبی جاری در عربستان ناشی شده اند. بنابراین مسئله یک رویارویی مذهبی از طرف شیعیان نیست. شیعیان خواهان حقوق شهروندی و مدنی هستند. در بحرین نیز خواسته شیعیان برخورداری از حقوق شهروندی و مدنی است. معمولا رژیم هایی که با این اعتراضات مواجه می شوند سعی می کنند که به این اعتراضات ماهیت مذهبی دهند و اعتراضات را ناشی از اختلافات مذهبی بدانند؛ همان گونه که در بحرین هم سعی دارند که جنبه مذهبی به بحران دهند. از طرف دیگر سعی می کنند که مسئله را به خارج نسبت دهند. به جای این که مشکل را حل کنند و به ریشه های واقعی مشکل توجه کنند، مسئله را به تحریکات خارجی نسبت می دهند. طبیعی است که ایران هیچ منافعی در این که شیعیان بحرین یا عربستان علیه دولت های این کشورها به پا خیزند ندارد که بخواهد آن ها را به این کار تحریک نماید. اما این که ایران از خواسته های مدنی این افراد حمایت کند، همان گونه که در انقلاب های دیگر این کار را انجام داد، در مورد بحرین و عربستان هم از حقوق اساسی مردم حمایت می کند. این به هیچ وجه به معنای دخالت در امور داخلی این کشورها نیست. شما به عنوان کسی که روی بحث تقریب مذاهب کار کرده اید، در کشوری مانند عربستان یا بحرین، این ریشه تبعیضات اجتماعی می تواند بدون آن که تحت الشعاع مسائل مذهبی قرار گیرد، مورد توجه باشد؟ طرح بحث مذهب در این رویداد ها تنها یک بهانه است برای بسیج افکار عمومی داخلی علیه مطالبات بر حق مردم. وگرنه آن چه که مردم در بحرین خواهان آن هستند، حقوق شهروندی است. البته طبیعی است که اگر این تبعیض ها به صورت اجتماعی مدیریت نشود، تبدیل به مسائل مذهبی خواهد شد. یعنی اگر شهروند بحرینی یا عربستانی احساس کند که به دلیل تبیعض های مذهبی دچار محرومیت شده، به طور ناخودآگاه به طور مذهبی مواجهه و رویارویی خواهد کرد. در عربستان و بحرین تلاش رهبران مردم این است که این موضوع را از چارچوب رویارویی مذهبی خارج کنند و مسئله را در چارچوب یک گفت و گوی ملی حل کنند. اما متاسفانه بعضی از جریانات در عربستان به دلیل نگاه مذهبی به این مسئله، مانع از حل مدنی و مسالمت آمیز بحران هستند. در بحرین نیز همین شرایط حاکم است. در حال حاضر در بحرین گروه های شیعه بحرین آمادگی گفت و گو با رهبران بحرین را داشته و دارند و قطعا مسائلی را پیگیری می کنند که در حوزه برخورداری از حقوق برابر شهروندی و اجرای کامل دموکراسی قرار داشته باشد. این گروه ها حتی حاضرند که در چارچوب نظام پادشاهی که مقام پادشاهی را به طور انحصاری در اختیار یک خانواده قرار می دهد و آن خانواده هم از اهل سنت است، از حقوق شهروندی برخوردار باشند. اما متاسفانه همانگونه که ذکر شد، برخورد مذهبی با مسئله چه در عربستان و چه در بحرین، باعث شده که با این خواسته ها برخورد مذهبی شود. عربستان با درگیر کردن خود در یمن و بحرین، عملا بحران این کشورها را به داخل کشور خود منتقل کرده است. در جمع بندی نکته ای لازم می دانید اضافه کنید؟ لازم است به این نکته اشاره کنم که در واقع عربستان در حال حاضر تلاش می کند که از تحولات منطقه نوعی قرائت مذهبی داشته باشد نه یک قرائت اجتماعی. به این معنا که تلاش می کند ایران را به عنوان یک قدرت شیعی معرفی کند که در صدد ترویج تشیع و گسترش قدرت شیعه در سطح منطقه است. لذا از این طریق تلاش می کند که اهل سنت را بسیج کند تا تحت رهبری و مدیریت عربستان در مقابل ایران قرار گیرند و شکافی میان جهان اسلام ایجاد شود. طبیعی است که این چارچوب از سوی دیگر به دنبال آن است که معادلات منطقه و بیداری اسلامی را از فضای کلان امت اسلامی خارج کند و هویت مذهبی به آن دهد. در واقع ما معتقدیم که گفتمان بیداری اسلامی یک گفتمان تقریبی است. خط و مشی تقریب در شکل گیری این گفتمان تاثیر بسیار زیادی داشته است و بالعکس بیداری اسلامی در تقویت تقریب تاثیرگذار خواهد بود. اما از آن جا که عربستان اساسا مخالف این جنبش های مردمی است، تلاش می کند که در مقابل گفتمان تقریبی که یک گفتمان اسلامی است، گفتمان مذهبی را تحریک و تقویت کند و سازمان دهی منطقه را متناسب با درگیری های مذهبی آرایش دهد. در حالی که بیداری اسلامی تلاش دارد که سازمان دهی منطقه را در جهت وحدت و تقویت مقاومت مدیریت کند./16