پدیده داعش به عنوان یک تشکیلات گسترده و ویرانگر، در مدتی کوتاه با اعلام تشکیل دولت اسلامی و اشغال جغرافیایی وسیع و مهم، تأثیراتی عمیق و فراگیر را در عرصه بین‌الملل و بر اذهان ملت‌ها بر جای گذاشت.
از ابتدای شکل‌گیری داعش، زوایای اصلی تشکیل‌دهنده آن مورد بحث و بررسی کارشناسان و تحلیل‌گران قرار گرفت. ابهام در شخصیت ابوبکر بغدادی، سرکرده داعش، ساختار آن، مبانی اعتقادی، تفکرات و اهداف اصلی این سازمان و... سؤالات قابل توجه و مهمی را در اذهان بسیاری از پژوهشگران و کارشناسان عرصه بین‌الملل ایجاد کرده بود که آنان را در پی یافتن پاسخ‌هایی در این خصوص به تکاپو انداخت.
در این میان ویلیام مک کانتس آمریکایی یکی از نظریه‌پردازان مهم در خصوص داعش به‌حساب می‌آید. او با مدرک دکترای مطالعات خاورمیانه مدتی را نیز در سمت مشاور وزارت خارجه ایالات متحده اشتغال داشته و پژوهش‌های گسترده‌ای در خصوص تکفیری مسلح داشته است. کتاب «اطلس اندیشه‌های سلفی» نیز تحت نظارت علمی او در مرکز مبارزه با تروریسم ایالات متحده تألیف شده و مهم‌ترین متن در خصوص بیوگرافی ابوبکر بغدادی نیز با عنوان «the believe»، نگاشته قلم اوست.
اما او این بار از دریچه‌ای جنجالی، مهم و آخرالزمانی به سازمان داعش (دولت اسلامی) نگریسته و تأثیر موعودگرایی در اندیشه داعش و همچنین سایر گروه‌های سلفی مسلّح را مورد مطالعه قرار داده است.
کتاب رستاخیز داعش که انتشارات «نشر اسم» آن را با ترجمه حامد قدیری به زیور طبع آراسته، اثری منحصر به فرد و خواندنی است؛ چرا که مطالب بسیار جذاب و عمیقی را در خصوص بینش‌ها و عملکرد داعش رمزگشایی کرده است.
موعودگرایی در داعش و ارتباط آن با پرچم، لباس، نحوه عملکرد و حتی جغرافیای فعالیت آن موضوعی بسیار دقیق و با اهمیت است که پرده از حقایق مهمی برمی‌دارد.
مک کانتس در این کتاب برای رسیدن به بینش موعودگرایی در داعش، سرنخ‌های تفکّرات آخرالزمانی را از القاعده پیگیری کرده تا در داعش به اوج برسد و به مناسبت، مقایسه‌هایی نیز میان این دیدگاه با دیدگاه شیعیان نسبت به موعودگرایی، صورت داده است.
نحوه استفاده از داده‌های متون تاریخی و روایی اسلامی در این کتاب، نشان‌دهنده آشنایی گسترده مؤلف با جهان اسلام، تاریخ و عقاید مسلمانان است.
در این کتاب اطلاعات بسیاری در خصوص تحوّلات القاعده و داعش بیان شده است که اغلب این اطلاعات برای اولین بار به صورت مکتوب، ارائه شده و پی‌نوشت‌های کتاب نیز غالباً مخاطب را به منابع دست اول گروه‌های تکفیری مسلح ارجاع می‌دهد.
همان طور که به جرأت می‌توان مقاله ویلیام مک کانتز با عنوان «the believer» را غنی‌ترین متن مکتوب در خصوص شخصیت‌شناسی ابوبکر بغدادی دانست، کتاب رستاخیز داعش را نیز می‌توان منبعی بسیار مفید و کتابی منحصر به فرد در خصوص آشنایی با مبانی فکری داعش و جنبه موعودگرایی آن قلمداد کرد.
در بخشی از این کتاب آمده است:
هرچند نظامیان شیعه و سنّی‌‌ای که وارد معرکه عراق و سوریه شده‌اند سرسختانه با هم می‌جنگند، هر دو از این باور مشترک و آخرالزمانی انگیزه می‌گیرند که در رکاب مهدی می‌جنگند. عباس، جوان بیست و چهار ساله و شیعه عراقی، می‌گفت: «منتظر روزی بودم که در سوریه بجنگم. شکر خدا من را انتخاب کرد تا یکی از سربازان امام زمان باشم» مانند بقیه شیعیان او هم معتقد است. از آن سو، مصعب، جنگ‌جویی سنّی که زیر پرچم جبهه‌النصره می‌جنگد، می‌گفت: «هر روز که می‌گذرد مطمئن می‌شویم که در روزگاری زندگی می‌کنیم که رسول الله –صلّی‌الله علیه و سلّم– از آن سخن گفته بود»
خواندن این کتاب علاوه بر رمزگشایی از نگاه موعودگرایانه بسیاری از سلفیان تکفیری و سوءاستفاده سران این گروه‌ها از روایات آخرالزمانی جهت جذب جوانان مسلمان به میدان نبرد، اطلاعات بسیار جالب و خواندنی را نیز در خصوص گروه‌های سلفی مسلح از افغانستان تا شاخ آفریقا به مخاطب ارائه می‌کند به اضافه نکات دقیقی از تعاملات میان سران گروه‌های سلفی تکفیری که در میان مطالب کتاب گنجانده شده است.
اما مک کانتس در این کتاب، تنها به بیان و تحلیل داده‌های موجود نپرداخته، بلکه در بخشی از کتاب در مقام ارائه راهکار برآمده و راه‌های ممکن جهت حل بحران تروریسم در خاورمیانه را مورد بررسی قرار داده که در نهایت نیز تنها راه حل موجود به عقیده خویش را بیان کرده است.
این کتاب دارای پنج پیوست متنوع است که هرکدام از پیوست‌های کتاب نیز حاوی مطالبی مفید و راهگشا برای علاقه‌مندان و پژوهشگران این عرصه است. مقاله مک کانتس با موضوع زندگینامه ابوبکر بغدادی نیز به عنوان پیوست پنجم کتاب در این اثر گنجانده شده است.
نظرات