درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن
کتاب درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن تألیف دکتر جعفر نکونام، به بررسی یکی از مسائل مهم و پیچیده علوم قرآنی، یعنی تاریخ قرآن و ترتیب نزول آیات، می‌پردازد. در این کتاب، تاریخ ثبت و ضبط آیات قرآن کریم طی شش فصل بیان شده است. منظور از تاریخ‌گذاری قرآن عبارت است از: "تعیین تاریخ نزول وحی‌هایی که بر پیامبر اکرم (ص) در طول دوره بیست‌وسه‌ساله نبوتش فرود می‌آمده است؛ چه این وحی‌ها یک سوره تمام یا بخشی از یک سوره بوده باشد."
فهرست مطالب
- معرفی کتاب
- ویژگی‌ها
- فصل دوم
- فصل سوم
- مبانی تاریخ‌گذاری قرآن
- فصل چهارم
- ساختار کتاب
- نسخه‌شناسی
- پانویس
- منبع
1. معرفی کتاب
این کتاب به یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز علوم قرآنی، یعنی تاریخ‌گذاری قرآن و ترتیب نزول آیات، می‌پردازد. مؤلف که از پژوهشگران معاصر قرآن است، این موضوع را با رویکردی نوین بررسی کرده است. وی در فصل اول و دوم، پس از ارائه کلیات و پیشینه تاریخی موضوع، در فصل سوم مبانی تاریخ‌گذاری قرآن را مطرح می‌کند. برخی از این مبانی شامل تدریجی بودن نزول قرآن، گفتاری بودن سبک قرآن و وحدت نزول واحدهای قرآن است. فصل چهارم به منابع تاریخ‌گذاری پرداخته و فصل پنجم دشواری‌های این موضوع را بررسی می‌کند. در نهایت، فصل ششم به تاریخ‌گذاری نخستین سوره‌های قرآن، به‌ویژه سوره‌های حمد و علق، اختصاص دارد. نویسنده نتیجه می‌گیرد که نخستین سوره نازل شده، سوره حمد بوده و نه آیات اولیه سوره علق، زیرا این آیات یک واحد مستقل به شمار نمی‌آیند. این کتاب با ارائه مباحث دقیق و مستند، می‌تواند راهی نوین برای تاریخ‌گذاری قرآن کریم ارائه دهد.
2. ویژگی‌ها
2.1 فصل دوم
در این فصل، تاریخچه بحث تاریخ‌گذاری قرآن بررسی شده و پژوهش‌هایی که از سوی خاورشناسان و دانشمندان اسلامی در این زمینه انجام شده‌اند، تشریح می‌شود.
2.2 فصل سوم
2.2.1 مبانی تاریخ‌گذاری قرآن
این فصل به بررسی مبانی تاریخ‌گذاری قرآن می‌پردازد که شامل:
- تدریجی بودن نزول قرآن
- گفتاری بودن سبک قرآن
- عرفی بودن زبان قرآن
پس از توضیح هر یک، نویسنده با استفاده از آیات و روایات، تأثیر هرکدام را در تاریخ‌گذاری قرآن بررسی می‌کند.
2.3 فصل چهارم
این فصل به بررسی منابع تاریخ‌گذاری قرآن اختصاص دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- آیات
- روایات ترتیب نزول
- روایات اسباب نزول
- روایات مکی و مدنی
نویسنده ضمن بررسی دقیق هر یک از این منابع، میزان اعتبار آن‌ها را نیز تحلیل می‌کند.
3. ساختار کتاب
این کتاب دارای ۶ فصل است:
- تعریف و اهمیت تاریخ‌گذاری قرآن
- پیشینه تاریخ‌گذاری قرآن (پژوهش‌های خاورشناسان و دانشمندان اسلامی)
- مبانی تاریخ‌گذاری قرآن:
- تدریجی بودن نزول قرآن
- عرفی بودن زبان قرآن
- گفتاری بودن سبک قرآن
- انصراف الفاظ قرآن به موارد عصر نزول
- وحدت نزول واحدهای قرآن
- توقیفی بودن ترتیب نزول
- منابع تاریخ‌گذاری قرآن
- دشواری‌های تاریخ‌گذاری قرآن:
- اختلاف درباره سن پیامبر (ص)
- اختلاف درباره زمان بعثت پیامبر (ص)
- اختلاف درباره زمان نزول قرآن
- اختلاف درباره مدت نزول قرآن در مکه
- اختلاف درباره فترت وحی
- ابهام در فواصل وحی‌ها
- تاریخ‌گذاری نخستین سوره‌های قرآن:
- تاریخ‌گذاری سوره حمد
- تاریخ‌گذاری سوره علق
4. نسخه‌شناسی
این کتاب در یک جلد و به زبان فارسی منتشر شده و دارای ۳۲۰ صفحه است. مشخصات آن عبارتند از:
- نوع کاغذ: اعلاء
- جلد: شومیز
- نوبت چاپ: اول
- سال انتشار: ۱۳۸۰
- ناشر: نشر هستی‌نما
- تیراژ: ۲۷۵۰ نسخه
- فهرست:
- منابع و مآخذ
- موضوعات کتاب
- نویسنده: جعفر نکونام
- عنوان: درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن
5. پانویس
- نکونام، جعفر. درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، ص۹.
- نکونام، جعفر. درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، ص۵۳.
- نکونام، جعفر. درآمدی بر تاریخ‌گذاری قرآن، ص۱۰۵.
6. منبع
این اطلاعات از نرم‌افزار مشکاة الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، استخراج شده است.
نظرات