کتاب حاضر از بخش اخلاق نظری قرآن کریم، نظرات فلاسفهی غرب بویژه اخلاق نظری کانت را مورد مقایسه قرار داده و با بررسی و کاوش دقیق، آنها را به نقد کشیده است. همچنین از صدها آیهی شریفه قرآنی به عنوان دستور کامل اخلاقی عملی بهره جسته که بر اهمیت کتاب افزوده است. این کتاب برگردان کتاب: “ La Marale Du Cran”است که روانشاد استاد دکتر محمد عبدالله دراز آن را به زبان فرانسه تالیف گرد؛ و آن رسالهی مهمی بود که بدان وسیله به درجه دکترای دولتی دانشگاه سوربون نایل گشت. نسخهی فرانسوی این کتاب در سال 1950 از طرف هیئت علمی دانشگاه الازهر به چاپ رسید؛ و استاد دکتر عبدالصبور شاهین، برگردان عربی و تحقیق و بررسی و تعلیقات آن را انجام داد واستاد دکتر سید محمد بدوی نیز ویرایش علمی آن را بر عهده گرفت. از امتیازهای مهم این کتاب آن است که در بخش اخلاق نظری قرآن کریم، نظرات فلسفهی غرب بهویژه اخلاق نظری کانت را مورد بررسی قرار داده و با بررسی و کاوش دقیق، آنها را به نقد کشیده است و در نهایت مزایای اخلاق را در دیدگاه قرآن کریم بر شمرده است. و سرانجام یکی دیگر از امتیازهای مهم این کتاب در بخش اخلاق عملی آن است که از صدها آیه شریفه قرآنی به عنوان دستور کامل اخلاق عملی بهره جسته که خود بر وزن کتاب افزوده است . دانشمند و ادیب، شیخ محمد عبدالله دراز در روستای «محله دیای» مصر به دنیا آمد. در دانشگاه دینی اسکندریه تحصیل کرد و گواهینامه دوم الازهر و همچنین گواهینامه جهانی را کسب کرد و برای تدریس در دوره عالی الازهر انتخاب شد. او زبان فرانسه را آموخت و از استادانی چون ماسینیون، لیفی بروفنسال، لوسن، فالون و فوکونیه بهره جست. آن گاه با یک گروه علمی به فرانسه رفت و مدرک دکترای خود را از دانشگاه سوربن گرفت و دوباره به مصر بازگشت و در دانشگاه قاهره، دارالعلوم و نیز دانشکده زبان عربی دانشگاه الازهر به تدریس پرداخت و به عضویت هیئت بزرگان جماعت علما نائل درآمد. وی عضو شورای عالی مشورتی فرهنگی نیز بود. آثار وی در منابع تفسیری و به خصوص تفسیر موضوعی نیز مورد توجه است و درباره دیدگاه های او در این زمینه، بیشتر ارجاعات نویسندگان به کتاب های النبأ العظیم، مدخل الی القرآن الکریم و دستور الاخلاق فی القرآن اوست. به هرحال دراز در شمار نخستین کسانی است که قبل از ورود به تفسیر، دیدگاه قرآن را در زمینه مسائل اجتماعی و اخلاقی بررسی می کند و به تأسیس روش و منهج نیز دست می زند. وی نگارش کتاب «دستور الاخلاق فی القرآن»(همین کتاب) را به عنوان رساله دکتری، از سال 1941م به زبان فرانسه آغاز کرد و بعد از شش سال، سرانجام در تاریخ 15/12/1947م در حضور استادان دانشگاه سوربون و دانشکده دی فرانس موفق به دفاع از رساله خود و دریافت دکترا شد. برخی از دیگر آثار او عبارتند از: النبأ العظیم، الدین (درباره تاریخ ادیان)، تاریخ آداب اللغة العربیه، منهل العرفان فی تقویم البلدان، مدخل الی القرآن الکریم (درباره تاریخ قرآن)، تفسیر آیات الاحکام و کتابی در مبادی علم اخلاق. در این کتاب علاوه بر طرح بخش عمدهای از مبادی اخلاق یا فلسفهی اخلاق با عنوان اخلاق نظری، به جمعآوری، دستهبندی و تبویب آیاتی درباره جنبههای مختلف اخلاق عملی، نیز برخی از مصادیق اخلاق کاربردی؛ مانند اخلاق دولتمردان پرداخته شده است. البته بیش از چهارپنجم کتاب به فلسفهی اخلاق و اخلاق نظری اختصاص دارد، اما در همان یک پنجمِ اخلاق عملی نیز دستهبندی زیبایی از آیات انجام گرفته که قابل تحسین است. بخش اول کتاب شامل فصل های تعهد، اجمالی از فضایل مهم اسلامی، مجازات، نیتها و انگیزه ها و کوشش است. بخش دوم شامل فصل های اخلاق فردی، اخلاق خانواده، اخلاق اجتماعی، اخلاق دولتمردان و اخلاق دینی است.
نظرات