بەردەوام هەموو ڕۆژێك سەلماندنی زانستیی نوێ و بەهێز لەسەر هەنگوین و توانای هەنگوین لە چارەسەری نەخۆشیدا دەدۆزرێتەوە، كۆتا دۆزینەوەش بریتییە لەوەی كە هەنگوین دژەزیندەی زۆر بەهێز (ئەنتی بایەتیك)... لەخۆی دەگرێت. لە لێكۆڵینەوەیەكی نوێدا كە زانكۆی (سیدنی ئوستوڕالی) ئەنجامی داوە، ڕوونی كردەوە كە هەنگوین توانایەكی سەرسوڕهێنەری بۆ لەناوبردنی ئه‌و ڤایرۆس و بەكتریا دڕندانه هه‌یه، كە بەرگرییان به‌رامبه‌ر دژە زیندەكان (ئەنتی بایەتیك) هه‌یه.
خاتوو (دی كارتر)ی لێكۆڵەر، مامۆستا لە كۆلێژی زانسته بایەلۆجی و ڤایرۆسییه‌كان، لە زانكۆی سیدنی، دەڵێت: ئەو لێكۆڵینه‌وەیه‌یی ئەنجاممانداوە، ئەوەمان بۆ ڕوون دەكاتەوە كە هەنگوین دەتوانێ جێگەی زۆرێك لەو دژە زیندانە (ئەنتی بایەتیك)... بگرێتەوە كە بۆ چارەسەركردنی برینەكان وەكوو مەرهەم و كرێمی جیاواز بەكارهاتوون، هەروەها هەنگوین وەكوو هۆكارێكی یارمەتیدەر بۆ چارەسەركردن بەكار دەهێنرێت، كار دەكا بۆ زیادكردنی تەمەنی دژەزیندەكان (ئەنتی بایەتیك).
هەنگوین باشترین خۆراكە بۆ منداڵ و لاو و گەورەكان، لە سەدان ماددەی سوودبەخش پێك هاتووە، ڤیتامیناتی زۆر پێویستی تێدایە بۆ گەشەكردن، هەروەها جۆرەها كانزا و خوێ و ماددەی دژەڤایرۆس و دژەمیكرۆبی تێدایە، هەموو لێكۆڵینەوە زانستییەكان جەخت لەوە دەكەنەوە كە هەنگوین لە باشترین خۆراكە چارەسەرەكانە.
زۆربەی جۆرەكانی بەكتریا كە دەبنه هۆكاری هەوكردن لە نەخۆشخانەكاندا، لانیكه‌م توانای مانەوەیان لەسەر بەرگری له به‌رامبه‌ر جۆرێك لە دژەزیندەكان هه‌یه، ئەمەش پێویستی به بەرهەمهێنانی جۆرەها دژەزیندەی نوێ (ئەنتی بایەتیك) هه‌یه... تا توانای مانەوەی هەبێ بۆ لەناوبردنی ئەو بەكتریایەی هۆكارە بۆ تووشبوون بە نەخۆشییەكان.
هەروەها خاتوو (دی كارتر) دەڵێت: تا ئێستا زانایان ئەو ڕێگایە نازانن كە هەنگوین كاری پێ دەكات، لەسەر بەرگریكردنی بەكتریا، بەڵام بەزۆری پێكهاتەی ناوەكی هەنگوین ناوی (methylglyoxal) لەگەڵ پێكهاتەكانی تر كارلێكدەكات كە تائێستا نەمانزانیون، تا توانای هەبێ لەسەر لەكارخستنی توانای بەكتریا بۆ به‌رهه‌مهێنانی وه‌چه‌ی نوێ، كه ئه‌م وه‌چانه توانای بەرگری دژە زیندەكانیان هەیە.
هەنگوین لەڕووی پێكهاتەكەیەوە بە ماددەیەكی زۆر ئاڵۆز دادەنرێ، كە نزیكەی ٨٠٠ پێكهاتەی تێدایە، ئەم ئاڵۆزییەش كاری زانایانی قورس كردووە، كە بە تەواوی ئەو ڕێگایانە بزانن كە چۆن بەرگری لە دژی بەكتریا دەكات و لەناویاندەبات، خوای گەورە زۆر بەوردی تایبەتمەندییەكانی چارەسەری ئەم ماددە خۆراكییە سەرسوڕهێنەرەمان بۆ باس دەكا كە پێویستە لەسەرمان سوودی لێ ببینین. قوڕئانی پیرۆز هەواڵمان پێ دەدا سەبارەت بە تایبەتمەندییەكانی چارەسەر لە هەنگویندا، خوای گەورە دەفەرمووێت:
«يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» [نه‌حل:٦٩] واتە: لەناو سكی ئەو هەنگانەوە شیلەیەیك ڕەنگ جیاواز دێتە دەرەوە كە شیفای تێدایە بۆ (زۆر نەخۆشی) خەڵكی، (سەرەڕای تامی شیرین و خۆشی)، بەڕاستی ئا لەمەشدا بەڵگە و نیشانەی بەهێز هەیە بۆ كەسانێك كە بیر بكەنەوە. (سەرنج بدە لە هەنگ و شانەكانی، لە فڕین و هاتووچۆی، لە هەنگوین و تام و بۆن و ڕەنگی...)
ئەو كەسەی بیر لە هەنگ دەكاته‌وە، كە چۆن هەنگ بە هەنگوین دروستكردن هەڵدەستێت؟ سەرسام دەبیت لەو ئاڵۆزییەی لە كرداری بەرهەمهێنانی هەنگویندا هەیە. هەنگ دەیان كیلۆمەتر دەبڕێت، دەورەی هەزاران گوڵ دەدا، تەنها لە پێناوی دروستكردنی یەك كەوچك هەنگوین.
لەبەرئەوە خۆشەویستانم ئامۆژگاریتان دەكەم سوور بن لەسەر ئەوەی هەموو ڕۆژێك هەنگوین بخۆن، ئەگەرچی ڕێژەیەكی كەمیش بێت، بەتایبەت لەكاتی نانخواردنی بەیانیاندا، كە زانایان دەڵێن: گرنگترین ژەمە خۆراكی ڕۆژانەیە، زانستی پزیشكیش سەلماندوویەتی كە خواردنی هەنگوین بەپێی پلان و بەرنامەیەكی خۆراكی ڕێكوپێك، دەبێتە چارەسەری زۆرێك لە نەخۆشییەكان، لەوانە هەوكردنی دەمارەكان، ئازارەكانی بڕبڕەی پشت، بەرگری لاشە زیاد دەكات لە دژی نەخۆشییەكان.
هەروەها ئامۆژگاریتان دەكەم كە پشت بە هەموو جۆرەكانی هەنگوین ببەستن و بەكارهێنانی دژەزیندە كیمیاوییەكان كەم بكەنەوە، كاریگەری هەنگوین هێواشە، لەبەرئەوە پێویستە ئەم چارەسەرە بۆ ماوەی چەندین هەفتە، یان چەند مانگێك بەكار بهێنرێت، بەڵام چارەسەرێكی یەكجاری و سەد لە سەدە بە پشتیوانی خوای گەورە، سوپاس و ستایش بۆ خوای گەورە لەسەر ئەم هەموو ناز و نیعمەتانەی كە ناژمێردرێن: «وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ» (نه‌حل/۱۸)
واتە: «خۆ ئەگەر بێن و بتانەوێ ناز و نیعمەتەكانی خوا بژمێرن، بۆتان ناژمێردرێت، (لە ئەندامەكانی دەرەوەو ناوەوەی خۆتان و ئەو ڕزق و ڕۆزییەی دەیخۆن و ئەو پۆشاك و ڕایەخ و ناوماڵەی بەكاری دەهێنن، سەرەڕای هەزاران دروستكراوانی تری دیار و نادیار لە جیهانی ماددە و ڕووەك و گیاندار... هتد) (سەرەڕای كەم سوپاسیتان لەو هەموو ناز و نیعمەتە بێ شومارە)، بەڕاستی خوای گەورە هەر لێخۆشبوو و میهرەبانە)».
نووسینی: عه‌بدودداییم ئه‌لکوحه‌یل
بۆچوونه‌کان