مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە پیاوە مەزن و بلیمەتانەی کوردە، کە نووسەر و زانایەکی گەورەی سەدەی بیستەمە و زیاتر لە ٦٠ پەرتووکی زێدە بەنرخی ئایینی و وێژەیی و کۆمەڵایەتی بڵاو کردۆتەوە، ھەر ھەمووشیان دەچنە خانەی لێکۆڵینەوەی زانستی ھەمەلایەنی و خودایی و دونیاییەوە، کە بریتین لە تەفسیری قورئان بەشێوەیەکی ئێجگار فراوان و بەزمانی کوردی و عەرەبی، ھەروەھا ساغکردنەوە و شیکردنەوەی چەندین شاکاری شیعری مەزنی کلاسیکی کوردی، نموونەی مەولەوی، نالی، مەحوی، فەقێ قادری ھەمەوەندی و چەند شاعیرێکی دیکەش. مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە بەھاری ساڵی ١٩٠١دا لە گوندی تەکیەی سەر بەشارۆچکەی خورماڵ ھاتووەتە دنیاوە و ناوی تەواویشی عەبدولکەریم محەمەد فەتاح ە و سەرەتا خوێندنیشی بە قورئان و پەرتوکە ئایینییەکان دەستپێکردووە و ساڵی ١٩١٣ یش سەرەتاکانی نەحو و سەرفی خوێندووە، لەسەرەتای ھەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیھانیشدا لەمزگەوتی مەڵکەندی شاری سلێمانی نیشتەجێ بووەو دەستی بەخوێندنی پەرتووکی شەرحی جامی کردووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری و لە ساڵی ١٩٢٤ یشدا لە ئاھەنگێکی فراواندا لە شاری سلێمانی مۆڵەتی مەلایەتی وەرگرتووە. کاروانی ژیانی مامۆستا عەبدولکەریمی مودەریس لەساڵی ١٩٦٠ لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە بەغدا بەناونیشانی ” مودەریس” دامەزراوە، زیاتر لە ٥٠ فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووە، ھەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.
مەلا عەبدولکەریمی مودەریس چەندین پەرتووک و بەرھەمی وەک نووسینەوەی ژیان و بەسەرھات و شیعری چەندین شاعیری وەک مەولانا خالید و “شێخ عوسمان و سەراجەدین”ی بڵاوکردووتەوە، ھەروەھا چەندین شیعریشی لەژێر نازناوی ” نامی” دا بڵاوکردۆ‌تەوە، ھەروەھا ڕۆڵێکی گرنگی ھەبووە لە بەکوردی کردنی فیقھی ئیسلامی و تەفیسری قورئانی پیرۆز و تەجویدەکەیدا. نموونەی ژمارەیەک لە پەرتووکە بەنرخەکانی مامۆستاش بەزمانی کوردی ئەمانەن: یادی مەردان لە دووبەرگدا، بنەماڵەی زانیاران، ژمارەیەک پەرتووک لە بارەی شەریعەت و ئیسلامەوە، کۆمەڵە شیعری فەقێ قادری ھەمەوەند، تەفسیری نامی حەوت بەرگ، مەکتوباتی کاک ئەحمەدی شێخ چوار بەرگ، عەقیدەی مەرزیەی مەولەوی، دیوانی نالی، دیوانی مەولەوی، دیوانی مەحوی و چەندین پەرتووکی دیکەشی بەزمانی کوردی و عەرەبی و فارسی نووسیوە و بڵاوی کردۆتەوە.
خەمڵاندن مامۆستا مەلا عەبدولکەریمی مودەریس، لەبەر ئەوەی لەسەر ئاستی عێراقیشدا بە زانایەکی گەورە ناسرابووە و خاوەنی توانای فتوای ئایینی بووە، بۆیە چەندین ساڵ پۆستی سەرۆکایەتی “رابگە علما‌و العراق” ی بەدەستەوە گرتبوو، لەوەش گرنگتر لەم ساڵانەی دوایی ٣ ھەزار زانای ئایینی سوننی ڕێڕە و کە لە ھەموو پارێزگا‌کانی عێراق ھاتبوون و لە بەغدا کۆبوونەوە، بەبێ بەشداریکردن و ئاگاداری خۆی جەنابی مەلا عەبدولکەریمی مودەریس بە سەرۆکی (الامانە العلیا للافتا‌و و التدریس و البحوپ و التصوف) ھەڵبژێردرا، بەڵام لەبەر ئەوەی باری تەندروستی نالەباربووە ئەو پۆستەی ڕەتیکردبۆوە.
و‌ڕای ئەوەی ماوەیەک ئەندامی کارای کۆڕی زانیاری عێراق – د‌ەستەی کورد – بووە ، ھەروەھا باو‌ەڕپێکراوی کۆڕی زانیاری وڵاتی ئوردونیش بوو. مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لەتەمەنی ١٠٤ ساڵیداو لە کاژمێر ١٢ی شەوی ٢٩ لەسەر ٢٠٠٥/٠٥/٣٠ لە شاری بەغدا کۆچی داویی کرد. هەندێک لەبەرهەمەکانی ١. باخچەی گوڵان ٢. بارانی ڕەحمەت ٣. بەهارو گوڵزار ٤. بنەماڵەی زانیاران ٥. بهارستان مولانا جامی ٦. تەصریفی زنجانی ٧. تەفسیری نامی (لە چەند بەرگێکدا) ٨. پەناو سکاڵا ٩. حەج نامە ١٠. خوڵاصەی تەفسیری نامی ١١. دانشمندان كرد – در خدمت علم ودین (فارسی) ١٢. دوو رستەی مرواری ١٣. دیوانی فەقێ قادری هەماوەند ١٤. دیوانی مەحوی ١٥. دیوانی مەولەوی ١٦. دیوانی نالی ١٧. ڕۆژگاری ژیانم ١٨. ڕۆژگای بەهەشت ١٩. ڕێگای پێغەمبەر ٢٠. سەرچاوەی ئایین ٢١. سۆسەنی کۆسار ٢٢. شەریعەتی ئیسلام – لە ٤ بەرگدا ٢٣. شەمامەی بۆندار ٢٤. شەوچرا ٢٥. شمشێر کاری ٢٦. عەقیدەی مرچیە ٢٧. فوائد الفوائح ٢٨. كەراماتی حچرە چیا‌و الدین “قدس سره” ٢٩. لەپەنای پێغەمبەر ٣٠. لیمۆی مەزەدار ٣١. مەولودنامە و میعراجنامە ٣٢. نوسراوەکانی كاك احمدی شیخ ٣٣. مناجات (پاڕانەوەکان) ٣٤. نامەی بەختیار ٣٥. نامەی پیرۆز ٣٦. نامەی هۆشیار ٣٧. نامەی بۆدار ٣٨. نووری ئیسلام ٣٩. نووری قورئان ٤٠. هۆنراوە لەپەنای پێغەمبەر و یاوەرانیدا ٤١. وەفات نامە ٤٢. وەنەوەشەی نازدار ٤٣. وتاری ئایینی ٤٤. یادی مەردان (دوو بەرگ) ٤٥. ئەساسی سەعادەت(بناغەی بەختەوەری) ٤٦. ئیمان وئیسلام هەزار هەزار درود لەگیانی پاكی تاجی سەری مەلاكانی كوردستان و مفتی عێراق ماموستا ملا عبدالكریمی مدرس، زانای ربانی و موجاهید، كه شافعی، اشعری، صوفی، بوو.
هو العلاَّمە الشیخ عبد الكریم بن محمد بن فاتح بن سلیمان بن مصگفی بن محمد المدرس المشهور بالشیخ عبد الكریم بیارە. ولادته: ولد فی شهر ربیع اڵاول من سنە الف وپلاپمائە وپلاپ وعشرون هجریە، فی قریە (تكیە) فی شمال العراق. مسیرته العلمیە: بدأ دراسته عندما بلغ سن التمییز فختم القران الكریم وبعچ الكتب الدینیە الصغیرە. تجول فی المدارس ووقع تحت رعایە أحد العلما‌و فقرأ عنده المقدمات فی النحو والصرف. دخل مدرسە (خانقاه دورود) فی إدارە حچرە الشیخ علا‌و الدین بن الشیخ عمر چیا‌و الدین بن الشیخ عپمان سراج الدین، ودرس النحو والمنگق وێ‌داب البحپ والفقه والفلك.
من اساتژته كژلك العالم الملا محمود بالك. أقام فی خانقاه حچرە مولانا خالد حیپ درس علی ید العلاَّمە الشیخ عمر القره داغی علوم البرهان والتشریح والحساب والحكمە والاسگرلاب والبلاغە والفقه. حصل علی الإجازە من العلمیە من العلاَّمە الشیخ عمر القره داغی وژلك فی محفل كبیر حچره كبار العلما‌و سنە 1344هـ. إستلم التدریس فی بیارە لڵاعوام 1347هـ - 1371هـ حیپ خَرَّج فی هژه الفترە مایقارب خمسە وأربعین گالباً. فی سنە 1373هـ تعین مدرسا فی مسجد الحاج حان فی محلە ملكندی، وبعدها إنتقل إلی كركوك حیپ بقی فی تكیە جمیل الگالبان. إنتقل إلی بغداد فی سنە 1379هـ حیپ بقی إماما فی الجامع اڵاحمدی پم تعین مدرسا فی جامع حچرە الشیخ علی. إجتمع علیه كپیر من الگلاب من بلاد كپیرە من جاوە وتركیا والمغرب والجزائر ومن العراق عربها وأكرادها.
إستمر فی التدریس حتی بعد تقاعده فی سنە 1393هـ. تكفله السادە النقبا‌و الشرفا‌و أولاد سیدنا الشیخ عبد القادر الكیلانی بالبقا‌و فی الحچرە القادریە لإفتا‌و المسلمین فی اڵاحكام الشرعیە وإستمر فی إلقا‌و الدروس علی الگلاب. وفاته: إنتقل الی دار البقا‌و رحمه الله فی یوم الاپنین السابع والعشرین من شهر رجب لعام الف واربعمائە وستە وعشرین للهجرە المصادف التاسع والعشرون من شهر ێ‌ب لعام الفین وخمسە میلادیە.
بۆچوونه‌کان