ئاماژه: پاككردنه‌وه‌ی نه‌فس یه‌كێك له ئه‌ركه گرینگه‌كانی پێغه‌مبه‌ران(سه‌لامی خوایان له‌سه‌ر بێ) و ئامانجی سه‌ره‌كی پارێزكاران و خولگه‌ی ڕزگاری و تیاچوون، لای خوای گه‌وره‌یه. ته‌زكیه به واتای جۆراوجۆری وه‌ك «تطهیر – پاككردنه‌وه» و «گه‌شه و هه‌ڵدان» هاتووه. زه‌كاتی نه‌فس هه‌مان پاككردنه‌وه‌ی نه‌فسه له هه‌موو جۆره نه‌خۆشی و په‌تایه‌ك و پله‌ی جۆراوجۆری هه‌یه كه جۆرێك هۆگری به هێندێ نێو و پێناسه‌وه هه‌یه. ته‌زكیه له ئاكامدا، پاكبوونه‌وه(تطهر)، وه‌دیهاتن و خۆشخوڵقبوونه كه ئاكام و ئامرازی ڕه‌وا له‌خۆی ده‌گرێ و نیشانه‌كانی له خولقوخوی مرۆڤ و هه‌ڵسوكه‌وتی له‌گه‌ڵ به‌دیهێنه‌ر و به‌دیهێنراوان به كۆنتڕۆڵكردنی ئه‌ندامه‌كانی به‌پێی فه‌رمانی خوا ده‌رده‌كه‌وێ.
ئیسلاحوێب به‌هۆی گرینگی ئه‌و چه‌مكه، چه‌ند پرسیاری بنه‌ڕه‌تی ئاراسته‌ی هێندێ نووسه‌ر و بیرمه‌ند كردووه. عوسمان ئیزه‌دپه‌ناهـ (١٣٤٣ سه‌رده‌شت) نووسه‌ر، وه‌رگێڕ، مامۆستا، حافز و ڕاڤه‌كاری قوڕئانی پیرۆز، وه‌ڵامی ئه‌و پرسیارانه‌ی داوه‌ته‌وه. هیوادارین خوێنه‌رانی ئازیز لێی به‌هره‌مه‌ند و سوودمه‌ند بن.
پرسیار: واتای (تزكیه) پاكبوونه‌وه چییه؟ (وشه‌یی و زاراوه‌یی)
ڕیشه‌ی ته‌زكیه له وشه‌دا له زكو (زكی)ڕا هاتووه و به واتای گه‌شه و نه‌شه و باڵاكردن و پاكبوونه‌وه‌یه. له زاراوه‌دا به واتای پاكژكردنه‌وه و خاوێنكردنه‌وه‌ی مرۆڤه له خه‌سڵه‌ته ناحه‌ز و ناپه‌سه‌نده‌كانی كه ده‌بنه هۆی هه‌ڵدێرانیان. مرۆڤ وه‌ك جێگری خوای گه‌وره له‌سه‌ر زه‌وی، بوونه‌وه‌رێكی سه‌رپشكه و به هه‌ڵبژاردنی یه‌كێك له دوو ڕێگای ڕاستی یا پووچی و خێر یا شه‌ڕ چاره‌نووسی خۆی دیاری ده‌كا. مرۆڤ هه‌م ده‌توانێ گه‌شه و باڵا بكات و هه‌م بكه‌وێته خوار و به‌ره‌و نزمایی ناحه‌زییه‌كان هه‌ڵدێرێ. خوای گه‌وره كه‌ماڵ و گه‌شه‌ی مرۆڤی له ڕه‌وتی به‌رزبوونه‌وه‌یدا له‌سه‌ر ڕێبازی ئیمان و كرده‌وه‌ی چاكه داناوه و جیا له‌وه‌یكه ئامرازی گه‌یشتن به‌و پێشكه‌وتنه‌ی له ده‌روونی ئه‌ودا به ئه‌مانه‌ت داناوه، هێندێ په‌یامهێنه‌ریشی بۆ ڕه‌وانه كردووه تاكوو له‌ڕێگای گه‌شه و باڵاكردن و پاككردنه‌وه‌ی نه‌فسدا ڕێنوێنی بكه‌ن و به به‌ده‌ستهێنانی ڕوانگه‌یه‌كی یه‌كتاپه‌ره‌ستی و خۆشخوڵقبوون به جوانترین پێناسه‌كان و ڕه‌وشته به‌رزه‌كان و ڕزگاری له خه‌سڵه‌ته ناپه‌سه‌نده‌كانی ده‌روونی و ده‌ره‌كی، به ئارامی و ئاسووده‌یی ده‌روونی و ئاوه‌دانی و گه‌شه‌ی سه‌ر زه‌وی بگات و دوای كۆكردنه‌وه‌ی سفره‌ی ژیانی دونیایی، له ڕۆژی دوایی به به‌خته‌وه‌ی و ئاسووده‌یی هه‌تاهه‌تایی بگات كه هه‌مان ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌یه.
پرسیار: پاكبوونه‌وه له‌كوێوه ده‌ست پێ ده‌كا؟
به‌هۆی گرینگی پاكبوونه‌وه و ڕۆڵی ئه‌و له چاره‌نووسی مرۆڤدا، سه‌ره‌تا پێویسته گرینگییه‌كه‌ی ڕوون بكه‌ینه‌وه و پاشان باس له‌وه بكه‌ین كه ئه‌و كاره له‌كوێوه ده‌ست پێ بكه‌ین. خوای گه‌وره له قوڕئانی پیرۆز له سووڕه‌تی شه‌مسدا دوای یازده جار سوێندخواردن باس له‌وه ده‌كا: (قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا) كه‌سێك ڕزگار و سه‌ركه‌وتوو ده‌بێ كه نه‌فسی خۆی (به تاعه‌ت و عیباده‌ت و وازهێنان له تاوان و هه‌ڵه‌ی ناڕه‌وا) خاوێن بكاته‌وه و بڕازێنیته‌وه (و به ده‌رخستنی شوناسی مرۆڤایه‌تی گه‌شه و باڵا بكات). (وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا) بێگومان بێهیوا و ناكام بوو ئه‌و كه‌سه‌ی نه‌فسی خۆی ناپوخت كرد و ئالوده‌ی گوناهـ و تاوان و خراپه‌ی كرد.(شه‌مس/9-10) له هیچ جێیه‌كی قوڕئانی پیرۆز یازده سوێندی په‌یتاپه‌یتا بۆ باسكردن له ڕاستییه‌ك نه‌هاتووه و ئه‌وه‌ش چاره‌نووسبوونی پاككردنه‌وه(ته‌زكیه) ده‌گێنیت؛ چونكه ڕزگاری و سه‌ركه‌وتنی مرۆڤ پێوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌یه و ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕاستییه نه‌یه‌ته دی، تووشی خه‌ساره‌تمه‌ندی هه‌تاهه‌تایی ده‌بێ. به بڕوای من سه‌ره‌تا پێویسته ڕوانگه‌ی مرۆڤ به تێفكرین له نیشانه‌كانی كه‌ون و ده‌روونی مرۆڤ و وردبوونه‌وه له ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆز پێك بێت و مرۆڤ به ناسین و ئاشنایه‌تی خۆی، خوا و كه‌ون ئیمانی به خوای به‌دیهێنه‌ری جیهانی هه‌ستی و نێوه‌كانی و پێناسه‌كانی و دواڕۆژ به‌هێز و پته‌و بكات. به‌بێ سه‌قامگیری ئه‌و بڕوایه، بڕوای مرۆڤ بڕوایه‌كی چاولێكه‌رییانه و بێسوود ده‌بێ. پاشان نۆره‌ی فۆڕمگرتنی خووخده‌یه‌تی كه به شوێنكه‌وتنی په‌یامهێنه‌ری ئازادی و به‌ندایه‌تی، حه‌زه‌رتی موحه‌ممه‌د(دروودی خوای له‌سه‌ر بێ) و سه‌رباشقه‌دانانی ئه‌و دێته دی. واته سه‌ره‌تا فۆڕمگرتنی ئیمانێكی زیندوو و چالاك له‌سه‌رتر ده‌بێ و پاشان ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌و ڕه‌وشت و ئه‌خلاقییه دێته دی. بۆیه ده‌ڵێم ئیمانێكی زیندوو، چونكه ئیمانێك كه كرده‌وه‌ی باشی لێ هه‌ڵنه‌قوڵێ و خاوه‌نه‌كه‌ی ڕۆڵ و به‌رپرسیاره‌تییه‌كی له ژیاندا له‌ئه‌ستۆ نه‌گرێ، ئه‌وه ئیمانێكی مردوویه و ئیقباڵ لاهوری گوته‌نی، ئیمانی زیندوو و هاوڕێ له‌گه‌ڵ كرده‌وه و به‌ئاكام گه‌یشتوو، به‌رده‌وام خۆی به‌رهه‌م دێنیته‌وه و بڕوادار چێژی لێ ده‌با، وه‌ك ده‌فه‌رموێ:
لذت ایمان فزاید در عمل
مرده آن ایمان که ناید در عمل
زۆر كه‌س چێژ له ئیمانه‌كه‌ی نابا و به‌رده‌وام گله‌یی ده‌كه‌ن و هه‌ست به بیرگرساوی و قورسایی ده‌كه‌ن؛ بێ‌خه‌به‌ر له‌وه‌یكه ئیمانكه‌یان مردووه و سوودێكی نییه؛ چونكه ئه‌و ئیمانه ئه‌وان به‌ره‌و كرده‌وه‌ی باش هان نادا و له‌و ڕوویه‌وه هه‌ست به وه‌ستان ده‌كه‌ن.
پرسیار: بۆچی له قوڕئانی پیرۆز له زۆربه‌ی شوێندا پاككردنه‌وه وه‌پێش كتێب و حیكمه‌ت كه‌وتووه؟
به‌پێی ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆز، ئه‌ركی پێغه‌مبه‌ر(دروودی خوای له‌سه‌ر بێ) له سێ شتدا كورد ده‌بێته‌وه: خوێندنه‌وه‌ی ئایه‌ته‌كانی قوڕئان، پاككردنه‌وه و فێركردنی كتێب و حیكمه‌ت. له قۆناغی یه‌كه‌م به خوێندنه‌وه‌ی ئایه‌ته‌كان، ئاوه‌ز و بیری مرۆڤه‌كان ده‌خاته به‌رده‌نگی، تاكوو له ئایه‌ته‌كانی كه‌ون و مرۆڤه‌كان ڕامێنن. به تێفكرین و وردبوونه‌وه له نیشانه‌كانی كتێبی به‌رچاو (كه‌ون) مرۆڤ به نێو و پێناسه‌كانی په‌روه‌ردگاری ده‌گا و به ده‌رخستنی یاساكانی زاڵ به‌سه‌ر جیهاندا، ده‌ستی ویست و ئیڕاده‌ی خوای گه‌وره، بانتر له ته‌واوی كه‌ون و كائینات ده‌بینێ و به ئامانجداربوونی نیزامی بوونه‌وه‌ر ده‌گا و بانگی (رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ) ده‌دا و ده‌ڵێ: ئه‌ی په‌روه‌رێنه‌رم ئه‌و [دام و ده‌زگا سه‌رسووڕهێنه‌ره‌ی كه‌ون]ت به‌بێ ئامانج و بێهووده به‌دی نه‌هێناوه؛ پاكی و بێگه‌ردیی شایسته‌ی تۆیه، ده‌تۆش بمانپارێزه له سزای ئاگری دۆزه‌خ.
دوای ئه‌و به وه‌ڵامدانه‌وه‌ی بانگی بانگه‌شه‌ی خوا به‌ره‌و ئیمان، ڕێگای ڕاست هه‌ڵده‌بژێرێت: «رَبَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنَّا ۚ رَبَّنَا فَاغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَارِ» واته: په‌روه‌ردگارا! به‌ڕاستی ئێمه گوێمان له بانگخوازێك بوو، بانگی كردین بۆ ئیمان و (ده‌یفه‌رموو): ئیمان بهێنن به په‌روه‌ردگارتان جا ئێمه‌ش (بێ دوودڵی) خێرا باوه‌ڕمان هێنا و (وتمان): په‌روه‌ردگارا؛ ده‌تۆش له گوناهـ و هه‌ڵه‌كانمان خۆش ببه، چاوپۆشی بكه له كرداره ناپه‌سه‌نده‌كانمان و (له‌سه‌ر ڕێبازی) چاكان و (به‌خته‌وه‌ران) بمانمرێنه و له‌گه‌ڵ ئه‌واندا كۆمان بكه‌ره‌وه.
كه‌واته خوێندنه‌وه‌ی ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆز و وردبوونه‌وه له‌وان، ڕۆحی مرۆڤ له ناپاكییه‌كانی هاوه‌ڵدانان و كۆنه‌په‌ره‌ستی و دوودڵی و گومان خاوێن ده‌كاته‌وه و یه‌كه‌م قۆناغی پاكبوونه‌وه دێته دی. به‌ڵام به مانه‌وه له‌و قۆناغه‌دا ناكرێ به پاكبوونه‌وه‌ی ڕاسته‌قینه بگه‌ین. بۆیه ئه‌و بڕوایه ده‌بێ به هاتنه نێو گۆڕه‌پانی فێربوونی كتێب و حیكمه‌ت و شوێنكه‌وتنی كرداره‌كانی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) له ژیانی بڕواداردا خۆی بنوێنێت. زانایانی ڕاڤه‌كار سه‌باره‌ت به پێشكه‌وتنی پاكبوونه‌وه له فێركاری له سێ ئایه‌ت له قوڕئانی پیرۆزدا و پێشكه‌وتنی فێربوون به‌ر له پاكبوونه‌وه له ئایه‌تی ١٢٩ی سوڕه‌تی به‌قه‌ڕه‌دا هێندێ هۆكاری وه‌ك شێوازی كه‌لام، گرینگی پاكبوونه‌وه و...یان هێناوه. هه‌رچه‌ند فێربوونی كتێب (فێربوونی یاساكانی گشتیی كرده‌وه چاكه‌كان) و فێربوونی حیكمه‌ت (نیشاندانی ڕێبازی دروستی كرده‌وه‌ی چاكه) بۆ به‌دێهاتنی پاكبوونه‌وه‌یه؛ به‌ڵام به‌شێكی به‌رچاوی پاكبوونه‌وه دوای خوێندنه‌وه‌ی ئایه‌ته‌كانی قوڕئان و تێفكرین له‌واندا دێته دی. كه‌واته قۆناغی یه‌كه‌می پاكبوونه‌وه، پاكبوونه‌وه‌ی بیر و باوه‌ڕه ناڕاسته‌كان و سه‌قامگیری بڕوای دروسته و بنه‌مای قۆناغی ته‌واوكه‌ریی (فێربوونی كتێب و حیكمه‌ت)، واته كرداریكردنی چه‌مكه‌كان و ڕازاندنه‌وه به ڕه‌وشته جوانه‌كان هه‌ژمار ده‌كرێ. هه‌ر بۆیه پاكبوونه له‌پێش فێربووندا هاتووه.
پرسیار: قوڕئانی پیرۆز و سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) سه‌باره‌ت به پاكبوونه‌وه چ ڕێكارێكیان پێشنیار داوه؟ ئامراز و كه‌ره‌سه‌ی پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فس چین؟
قوڕئانی پیرۆز و سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) پڕیه‌تی له ڕێچاره‌ی كرداریی بۆ پاككردنه‌وه‌ی نه‌فس. ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆز و سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ر هه‌ر كامیان به‌شێوازێك ڕێنموویی مرۆڤ ده‌كا بۆ پاككردنه‌وه‌ی نه‌فسی. بۆ نموونه به‌جێهێنانی ڕێوشوێنه‌كان: نوێژ، ڕۆژوو، زه‌كات و حه‌ج، ڕازانه‌وه به پێناسه‌كانی ئیمانی، تێكۆشان، لێپرسینه‌وه‌ی نه‌فس، ڕه‌چاوكردنی یه‌كه‌مینه‌كان له په‌رستشه‌كاندا، ڕاوه‌ستاوی له‌سه‌ر نه‌گۆڕه‌كان، ژینگه‌پارێزی و... هه‌موویان ڕێچاره‌ن بۆ پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فس. لێره‌دا ئاماژه به چوار ئامراز و كه‌ره‌سه ده‌كه‌ین كه ڕۆڵێكی سه‌ره‌كیان له پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فسدا هه‌یه:
١- وردبوونه‌وه له قوڕئانی پیرۆز: یه‌كه‌م هه‌نگاو له بواری پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فسدا، وردبوونه‌وه له ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆزه. ئایه‌ته‌كانی قوڕئان باس له شێوازه‌كانی نه‌فسی مرۆڤ (مطمئنه، لوامه و اماره)، نهێنییه‌كانی نه‌فس و نه‌خۆشییه‌كانی ده‌كا. تێفكرین له ئایه‌ته‌كانی قوڕئانی پیرۆز نوور و دڵخوازییه‌كی هه‌یه كه زانایی و ئاوه‌زی تایبه‌ت به مرۆڤ ده‌به‌خشێ و تاریكایی گومان و دڕدونگی و هه‌وه‌سه‌كان ده‌سڕێته‌وه و وه‌ها په‌ره به ئاسۆی ڕوانینی مرۆڤ ده‌دا كه به‌رده‌وام هه‌ست به به‌رزبوونه‌وه به‌ره‌و په‌روه‌رێنه‌ری ده‌كا. گه‌یشتن به‌و دۆخه به خوێندنه‌وه‌ی ساده و به‌بێ تێگه‌یشتن له واتاكه‌ی نایه‌ته دی و هه‌ر كه‌سیش ده‌بێ خۆی ئه‌زموونی بكات. ته‌نیا كه‌سانێك به‌و ڕاستییه حاشاهه‌ڵنه‌گره ده‌گه‌ن كه خۆیان له‌ژێر سێبه‌ری قوڕئاندا ژیانیان به‌سه‌ر بردبێ.
٢- زیكر و بیركردنه‌وه: له ئایه‌تێكی زۆر له قوڕئانی پیرۆزدا به‌رده‌وام ڕاسپارده كراوین به‌یادی خوا (ذكر كثیر). چۆن ببینه خاوه‌نی (ذكر كثیر)؟ هێندێ كه‌س له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌یه كه به دووپاتكردنه‌وه‌ی زیكره‌كانی ته‌سبیح و سپاس و ستایش و ته‌لیله، مرۆڤ به‌رده‌وام به یادی خوا ده‌بێ. بێگومان ئه‌و زیكرانه گه‌وره‌ترینی زیكره‌كانن و له فه‌رمووده‌كانی سه‌حیحیشدا جه‌خت كراوه‌ته سه‌ر دووپاتكردنه‌وه‌ی به‌رده‌وامیان. به‌ڵام باشترین ڕێگای زیكر و یادی زۆر، بیركردنه‌وه و تێفكرینه و مرۆڤ به ڕامان و بیركردنه‌وه له به‌دیهێنراوه‌كانی په‌روه‌ردگار كه دیارگه‌ی نێو و پێناسه‌كانی خوای گه‌وره‌ن، یادی خوای به‌رده‌وام له بیر و دڵیدا ئاماده‌یه و هه‌ر ده‌م هه‌ست ده‌كا له‌ژێر دووربین و تیشكاوێژی خوا ته‌واوی شێوه و دۆخه‌كانی ده‌ره‌وه و ناخی ئه‌و تۆمار ده‌كرێ. ئه‌و به‌و بیركردنه‌وانه هه‌رده‌م زیاتر هه‌ست به نیعمه‌ته‌كانی خوای په‌روه‌رێنه‌ری ده‌كا و گوێڕایه‌ڵ و سوپاسگوزاری ئه‌و ده‌بێ. ئه‌گه‌ر ئه‌و دۆخه بۆ بڕوادار ببێته مه‌له‌كه، ده‌گاته پله‌ی پاكبوونه‌وه و چاكه: «أَنْ تَعْبُدَ اَللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ» و به‌جۆرێك ڕێبازی پاكبوونه‌وه ده‌گرێته پێش وه‌ك ئه‌وه‌یكه له‌به‌رده‌م باره‌گای خوای مه‌زن دایه.
٣- هاونشینی له‌گه‌ڵ چاكه‌كاران: هاونشینی له‌گه‌ڵ چاكه‌كاران كه بڕوای ڕاسته‌قینه و ڕاوه‌ستاو له كردار و ڕه‌فتاریاندا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه، یه‌كێك له ڕێگاكانی گه‌یشتن به پاكبوونه‌وه‌یه. ئه‌وان به ڕازانه‌وه به پێناسه‌كانی ئیمانی و هه‌ست به به‌رپرسیاره‌تیكردن یاوه‌ری كه‌سانی ترن و بۆ سه‌ركه‌وتن به‌سه‌ر دژوارییه‌كانی ڕێگای پاكبوونه‌وه، كه‌سانی تریش به‌ره‌و خۆڕاگری و ڕاوه‌ستاوی بانگه‌شه ده‌كه‌ن. له سه‌رده‌می ئێستادا به‌شداری و چالاكی له ڕێكخراوه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و بنكه خێرخوازییه‌كان و... هۆكارێكی باشه بۆ هاونشینی له‌گه‌ڵ چاكه‌كاران و هه‌ستی به‌رپرسیاره‌تیی كه خزمه‌ت به خه‌ڵك و خه‌مخۆربوونیان بۆته به‌شێكی گرینگ له ژیانیان. هاونشینی له‌گه‌ڵ چاكه‌كاران و ئیمانداران كه ده‌ره‌وه و ناخیان وه‌ك یه‌كه، ئاكامی زۆر به‌نرخی هه‌یه. ئه‌وان زۆرتر به كردار و هه‌ڵسوكه‌وتی خۆیان كاریگه‌ری له‌سه‌ر خه‌ڵك داده‌نێن نه‌ك ته‌نیا وته‌ی ڕازاوه و جوان كه مافێكیان به ئیمان و دڵسۆزییه‌وه نییه.
٤- نزاكردن: مرۆڤ هه‌رچه‌ند هه‌وڵ و تێكۆشانی هه‌بێ و به ده‌ستگیری له كه‌ره‌سه‌ی پێویست ئه‌ركه‌كانی به‌جێ بێنیت، پێویسته داوای یارمه‌تی له په‌روه‌ردگاری بكا تاكوو كاروباری به ئاكامێكی باش بگات. نزا و پاڕانه‌وه له خوا یه‌كێك له ڕێچاره‌كانه كه بڕوادار له‌ڕێی ئه‌و ده‌توانێ هه‌نگاوی باش له‌بواری پاكبوونه‌وه‌یدا هه‌ڵێنیته‌وه. نزاكانی قوڕئانی و سوننه‌ت ته‌واوترین شێوه‌ی نزا و پاڕانه‌وه‌ن و خوێندنیان به تێڕامانه‌وه، ڕۆڵێكی سه‌ره‌كی له پاككردنه‌وه‌ی ڕوح و ده‌روونی مرۆڤ هه‌یه. چه‌ند دانه له‌و نزایانه:
الف: اللَّهُمَّ آتِ نَفْسِي تَقْوَاهَا وَزَكِّهَا أنتَ خَيْرُ مَنْ زَكَّاهَا أنتَ وَلِيُّهَا وَمَوْلاها.
ب- «اللّهُمَّ لا تَکلنی إلی نَفسی طَرفَةَ عَینٍ أبَداً»
ج- اللَّهُمَّ أَلْهِمْنِي رُشْدِي، وَأَعِذْنِي مِنْ شَرِّ نَفْسِی.
پرسیار: پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فس چ پێوه‌ندییه‌كی له‌گه‌ڵ بانگه‌شه به‌ره‌و خوا هه‌یه؟
هه‌روه‌ك گوتمان پاكبوونه‌وه ڕێگای گه‌یشتن به ڕزگاری و سه‌ركه‌وتن و گه‌یشتن به ڕه‌زامه‌ندی خوای گه‌وره‌یه. پێغه‌مبه‌ران له‌سه‌رووی ته‌واوی كه‌سانێكن كه له‌سه‌ر ڕێبازی ڕێنمایی مرۆڤه‌كانن؛ چونكه به‌بێ پاداش و داواكارییه‌ك، ته‌واوی هه‌وڵی خۆیان داوه كه مرۆڤه‌كان بخه‌نه سه‌ر ڕێگای پاكبوونه‌وه. دوای پێغه‌مبه‌ران، بانگخوازانی دڵپاك كه له‌ڕووی دڵسۆزییه‌وه قۆڵی هیممه‌تیان هه‌ڵماڵیوه و درێژه‌ده‌ری كاروانی به‌ره‌و خوان و ئه‌و ئه‌ركه قورسه له‌ئه‌ستۆ ده‌گرن و خه‌ڵك به‌ره‌و سه‌ربه‌ستی، به‌ندایه‌تی، دادپه‌روه‌ری و پابه‌ندی به به‌هاكانی مرۆڤایه‌تی و خۆپاراستن له ناحه‌زی و دژه‌به‌هاكان بانگه‌شه ده‌كه‌ن. بۆیه بانگه‌شه‌ی به‌ره‌و خوا هه‌م بۆ بانگخوازان و هه‌م به‌رده‌نگان زۆر گرینگ و چاره‌نووسسازه و هه‌ر بۆیه خوای گه‌وره چالاكوانانی ئه‌و بواره له ڕیزی كه‌سانێك هه‌ژمار ده‌كا كه به ڕزگاری و سه‌ربه‌رزی هه‌تاهه‌تایی ده‌گه‌ن؛ وه‌ك ده‌فه‌رموێ: «وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ». پێویسته له‌نێوان ئێوه‌دا كه‌سانێك هه‌بن كه (وه‌ك پێویست په‌روه‌رده بكرێن و فێری قوڕئان و سوننه‌ت و چه‌مكه‌كانی شه‌ریعه‌ت بن و خه‌ڵك به‌ره‌و) چاكه بانگ بكه‌ن و فه‌رمان به چاكه بكه‌ن و له خراپه وه‌گێڕن و ئه‌وانه خۆیان له ڕزگاربوانن. (ئالی عیمڕان/104).
لوتكه‌ی دڵسۆزی و خه‌مخۆری له‌وه دایه كه مرۆڤ بۆ به‌خته‌وه‌ری كه‌سانی تر خه‌رج بكا و هیچ چاوه‌ڕوانییه‌كیشی نه‌بێ. ئه‌و هه‌نگاوه نیشانه‌ی دڵپاكی و خوایی‌بوونی بانگخوازانه و لای خوای گه‌وره نرخ و بایه‌خێكی زۆری هه‌یه. بانگه‌شه‌ی به‌ره‌و خوا واته بانگهێشتن به‌ره‌و به‌رنامه‌یه‌ك كه سه‌رتاسه‌ری نوور و ڕه‌حمه‌ت و ئاشتی له‌گه‌ڵ خۆی، خوا و خه‌ڵكه و ڕاوه‌ستاوترین ڕێگای هیدایه‌ته. «إِنَّ هَٰذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَيُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا» ئه‌و قوڕئانه (خه‌ڵك) به‌ره‌و ڕێگایه‌ك ڕێنمایی ده‌كا كه ڕاستترینی ڕێگاكان (بۆ گه‌یشتن به به‌خته‌وه‌ری دونیا و دواڕۆژ)ه و بۆ بڕوادارانێك كه (به‌رامبه‌ر فه‌رمانه‌كانی) كاری شایسته و په‌سه‌ند ده‌كه‌ن، موژده ده‌دا كه بۆ ئه‌وان (له ڕۆژی دوایی) پاداشی گه‌وره هه‌یه. (ئیسڕا/9)
پرسیار: نموونه‌ی كرداری چ ڕۆڵێكی له پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فسدا هه‌یه؟
هه‌ر له سه‌ره‌تای مناڵی، مرۆڤ لاسایی پێشه‌نگانێك ده‌كاته‌وه كه پێوه‌ندی له‌گه‌ڵیان هه‌یه. ئه‌و چاولێكه‌رییه بۆته هۆی ئه‌وه‌یكه ڕه‌وشته جوان و ناحه‌زه‌كانی به‌دی بێن. یه‌كێك له گه‌وره‌كان ده‌ڵێ: خه‌ڵكی ته‌واوی كۆمه‌ڵگاكان به سێ تاقمه دابه‌ش ده‌بن: كه‌مینه‌یه‌كی چاكساز، كه‌مینه‌یه‌كی گه‌نده‌ڵكار و زۆرینه‌یه‌كی چاولێكه‌ر. كه‌واته له بابه‌تی پاكبوونه‌وه‌دا پێویسته كه‌سانی چاكساز و نموونه‌ی كرداری هه‌بن تاكوو خه‌ڵك بیانكه‌نه سه‌رباشقه‌ی خۆیان. تاكاتێك كه مرۆڤ به سه‌قامگیری ده‌گا، پێویسته شوێنكه‌وته‌ی كه‌سانێكی تر بێ. هاونشینی له‌گه‌ڵ كه‌سانێك كه له ژیان دان و ده‌كرێ هاوڕێیه‌تییان له‌گه‌ڵ بكرێ، كاریگه‌رییه‌كی به‌هێزی له پاكبوونه‌وه‌دا هه‌یه. به‌ڵام كه‌سانێكیش هه‌ن كه به‌ره‌و په‌روه‌ردگاریان ڕۆیشتوونه‌وه، به‌ڵام به‌رهه‌مه به‌نرخه‌كانیان له‌نێوماندا ماونه‌ته‌وه و ده‌توانین كه‌ڵكیان لێ وه‌رگرین. هه‌ڵبه‌ت خوای گه‌وره پێغه‌مبه‌ری(د.خ) وه‌ك باشترین نموونه و سه‌رمه‌شق هێناوه‌ته‌وه: «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا» به‌ڕاستی له پێغه‌مبه‌ری خوادا چاكترین نموونه‌ی ته‌واو و ڕێكوپێك هه‌یه تا چوی لێ بكه‌ن و شوێنی بكه‌ون، به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی ڕه‌زامه‌ندی خوایان مه‌به‌سته، سه‌رفرازی قیامه‌ت ئاواتیانه، هه‌میشه و به‌رده‌وام یادی خوا به زۆری ده‌كه‌ن و زمانیان پاراوه به‌یادی ئه‌و. (ئه‌حزاب/21). شوێن هه‌نگاوه‌كانی پێغه‌مبه‌ر كه‌وتن له‌و بواره‌وه گرینگه كه ئه‌و قوڕئانێكی زیندوو بوو كه له‌نێو خه‌ڵكدا به‌ڕێگادا ده‌ڕۆیشت. بۆیه ئه‌گه‌ر كه‌سێك ده‌یهه‌وێ كه‌سایه‌تییه‌كی قوڕئانی و پاكی هه‌بێ، پێویسته شوێنكه‌وته‌ی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) بێ و ئه‌و بكاته سه‌رمه‌شقی خۆی. سه‌عدی –ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێ- ده‌ڵێ:
کسانی کز این راه برگشته‌اند
برفتند بسیار و سرگشته‌اند
خلاف پیمبر کسی ره گزید
که هرگز به منزل نخواهد رسید
محال است سعدی که راه صفا
توان رفت جز بر پی مصطفی
پرسیار: ڕۆڵێ ته‌سه‌ووف و ئیحسان له پاكبوونه‌وه‌ی نه‌فسدا چیه؟ ئایا به‌بێ ڕێنما و مامۆستا و یا ڕاهێنه‌ر ده‌كرێ به پاكبوونه‌وه بگه‌ین؟ ڕاهێنه‌ر و ڕێنیشانده‌ر ده‌بێ چ تایبه‌تمه‌ندییه‌كی هه‌بێ؟
مه‌كته‌به‌كانی عیڕفان و ته‌سه‌ووفی ڕه‌سه‌ن ڕۆڵێكی تایبه‌تیان له بڵاوكردنه‌وه‌ی په‌یامی ئایین و ڕێنوێنی خه‌ڵك هه‌بووه. گه‌وره‌كانی ئه‌و مه‌كته‌بانه، به‌رهه‌می هه‌رمانیان له‌خۆیان به‌جێ هێشتووه كه ئێستاش مه‌كۆی زۆرێك له زانایان و ڕاهێنه‌رانه. ڕۆڵ و كاریگه‌ریی ئه‌و به‌رهه‌مانه حاشاهه‌ڵنه‌گره. كاریگه‌ریی كتێب‌گه‌لێكی وه‌ك «احیاءالعلوم» پێشه‌وا موحه‌ممه‌د غه‌زاڵی و مه‌داریجوسالكین پێشه‌وا ئیبنی قه‌ییم و كتێب‌گه‌لێكی تری له‌و بواره‌وه، هه‌ر هه‌ن تاكوو ئه‌وه‌یكه وتوویانه: «من لم یقرا الاحیاء فلیس من الاحیاء» كه‌سێك كه «احیاء العلوم» نه‌خوێنێته‌وه، له زیندووان هه‌ژمار ناكرێ! هه‌ڵبه‌ت من هاوڕای هێندێ له ڕوانگه‌كانی ئه‌و مه‌كته‌بانه نیم كه ده‌بێته دووره‌په‌رێزی خوێندكاران له گۆڕه‌پانی ژیان. ڕێبازی پاكبوونه‌وه زۆر پێچاوپێێچه و وه‌ك هه‌ر كارێكی تر پێویستی به ڕاهێنه‌ر و لێهاتووانی خۆی هه‌یه كه خۆیان به‌شێكی زۆریان له‌و ڕێبازه تێپه‌ڕ كردبێ. له بواری دونیایی و ماددییه‌وه هه‌موومان پێویستیمان به پسپۆڕانی بواره جۆراوجۆره‌كانی ژیانه. ئێستا كه پاككردنه‌وه‌ی نه‌فس پێوه‌ندی به ڕوح و ده‌روونی مرۆڤه‌وه هه‌یه، چۆن ده‌كرێ به‌بێ ڕێنما و مامۆستایه‌كی لێهاتوو و وردبین له‌و بواره‌وه سه‌ركه‌وتوو بین؟
به بڕوای من ڕاهێنه‌ر و پاككه‌ره‌وه پێویسته ئه‌و تایبه‌تمه‌ندیانه‌ی هه‌بێ: ڕوانگه و كرداری قوڕئانی بێ، بتوانێ ڕۆڵی نموونه و پێشه‌نگی هه‌بێ بۆ قوتابیانی، له ته‌واوی زانسته‌كانی بواری مرۆڤناسی وه‌ك ده‌روونناسی و كۆمه‌ڵناسی و... به ڕاده‌ی پێویست زانیاری هه‌بێ، به‌پێی پێویستیی قوتابیانی قسه بكات، تێگه‌یشتنێكی دروستی له ڕۆژگاری خۆی هه‌بێ، كرده‌خوازی له‌سه‌رووی ئاڕمانخوازی دانێت، به شاره‌زایی له زانستی ئایینی و ئه‌زموون –به‌پێی پێویست- وه‌ڵامی ته‌واو به پرسیاری قوتابیانی بداته‌وه و به دڵسۆزی و سۆز و ئه‌وینه‌وه ڕێگای چوونه نێو دڵه‌كان بدۆزێته‌وه.
پرسیار: هه‌روه‌ك له قوڕئانی پیرۆزه‌وه ده‌رده‌كه‌وێ، ئامانجی سه‌ره‌كی بانگه‌شه‌ی به‌ره‌و خوا، گه‌یشتن به پاكبوونه‌وه‌یه كه گه‌یشتن به‌و، مه‌رجی سه‌ركه‌وتنه، ئایا پاكبوونه‌وه‌ی مرۆڤه‌كان و په‌وروه‌رده‌یان، ئامانجی سه‌ره‌كی بانگه‌وازی ئیسلامییه؟ ئه‌گه‌ر وه‌هایه ئه‌و لایه‌نه ئیسلامیانه و به‌تایبه‌ت ڕاپه‌ڕینی ئیسلامی و قوتابخانه‌ی میانه‌ڕه‌وی تا چ ڕاده‌یه‌ك له‌و بواره‌وه سه‌ركه‌وتوو بوون؟
ئه‌ركی ته‌واوی پێغه‌مبه‌ران له بانگه‌شه‌ی خه‌ڵك به‌ره‌و ناسینی «ربوبیت» و «الوهیت»ی خوای گه‌وره و گوێڕایه‌ڵی بێ‌ئه‌ملاولا له فه‌رمانه‌كانی خوای (به‌ندایه‌تی)دا كورت ده‌كرێته‌وه. به‌ڵام به‌ندایه‌تی ئامانجێكی ناوه‌ندییه؛ چونكه كرداره ده‌ره‌كی و ده‌روونییه‌كانی مرۆڤ له‌و دونیایه شكڵ ده‌گرێ و ئاكامی كۆتایی له دونیاكه‌ی تر ده‌بینێته‌وه. كه‌واته ناكرێ پاكبوونه‌وه كۆتا ئامانجی بانگه‌وازی به‌ره‌و خوا بێ. «كۆتا ئامانج» گه‌یشتن به به‌خته‌وه‌ری هه‌تایی و ڕه‌زامه‌ندی و دیداری په‌روه‌ردگاری كه‌ونه كه له ڕێی پاكبوونه‌وه و به‌ندایه‌تی دێته دی. به ڕای من لایه‌نه ئیسلامییه‌كان له‌و بواره‌وه له‌گه‌ڵ هه‌موو گوشار و گرفتی به‌ره‌وڕووی جیهانی ئیسلام، ڕۆڵێكی ئه‌رێنییان هه‌بووه. له‌و نێوانه‌دا قوتابخانه‌ی ناوه‌ندی ڕۆڵێكی به‌رچاوتری هه‌بووه و به ڕوانینێكی دادپه‌روه‌رانه بۆ چالاكییه‌كانی ئه‌وان له وڵاتانی جۆراوجۆردا، بۆمان ده‌رده‌كه‌وێ كه تا چ ڕاده‌یه‌ك له په‌روه‌رده‌ی كۆمه‌ڵگا كاریگه‌ری هه‌بووه. هه‌ڵبه‌ت به‌بێ ئامار و ژماره‌ی ڕوون و دروست ناكرێ ئاماژه به ڕێژه‌ی سه‌ركه‌وتنی بكرێ، به‌ڵام له كۆمه‌ڵگایه‌ك كه داگیركه‌ری بیانی، نه‌بوونی سه‌ربه‌ستی كۆمه‌ڵایه‌تی و نه‌فامی و هه‌ژاری باڵی كێشاوه به‌سه‌ریدا و چالاكی لایه‌نه‌كان به‌ربه‌ستی زۆریان له‌پێشه و چالاكوانانی بانگخواز گیرۆده‌ی نه‌بوونی ئامراز و پێداویستی و گرفتی زۆرن، ناكرێ له‌و دۆخه ناله‌باره‌دا چاوه‌ڕێی سه‌ركه‌وتنی زۆرتر بكرێ. به‌ڵام له‌گه‌ڵ ته‌واوی گرفته‌كانی ئاماژه‌مان پێ كرد، له ژێر سێبه‌ری بانگه‌وازی ئیسلامی، ئافره‌تان و پیاوانی هه‌ڵكه‌وته پێیان خستۆته گۆڕه‌پانی ژیانه‌وه كه له زانكۆكان، قوتابخانه‌كان، ڕێكخراوه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و... كه‌سانێكی چاكه‌كار و شیاو هه‌ژمار ده‌كرێن له ئه‌مانه‌ت، خزمه‌ت به خه‌ڵك و پابه‌ندی به به‌ها ئیمانی و مرۆییه‌كان و لای هه‌موو كه‌س ناسراون و به لێبوورده‌یی و حاوانه‌وه له‌گه‌ڵ نه‌یارانی خۆیان هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كه‌ن و ئه‌گه‌ر به‌ستێنی به‌ڕۆژ و سه‌رهه‌ڵدانی چالاكی زۆرتریان بۆ ته‌یار بكرێ، له ته‌واوی بواره‌كاندا ئاماده‌ی خزمه‌تن.
پرسیار: هێندێ له لایه‌نه ئیسلامییه‌كان له‌سه‌ر ئه‌و بڕوایه‌ن كه له قۆناغی مه‌ككی یا كۆمه‌ڵگای وێنه‌ی نه‌فامی-ئیسلامی پێویسته به‌بێ چوونه ناو چالاكی كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕامیاری، به‌س سه‌رقاڵی بانگه‌وازی تاكی و پاككردنه‌وه بین، ئایا وه‌ها داوایه‌ك ده‌توانێ ڕاستبینانه بێ و ئایا پاكبوونه‌وه ڕاده‌یه‌كی دیاریكراوی هه‌یه و ده‌كرێ بڵێین كه له كاتێكی تایبه‌تدا به پاكبوونه‌وه گه‌یشتووه و شیاوی ئه‌وه‌یه كه بچێته نێو كۆمه‌ڵگا؟
به‌ڕای من به‌كاربردنی وشه‌ی وێنه‌ی نه‌فامی-ئیسلامی دروست نییه. له‌ڕاستیدا بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ری ئیسلامیش به‌و شێوه نه‌بوو. له سه‌رده‌می مه‌ككی، ئایه‌ته‌كانی قوڕئان زۆرتر جه‌ختی ده‌كرده سه‌ر پاككردنه‌وه‌ی بیر و باوه‌ڕی خه‌ڵك؛ به‌ڵام له زۆرێك له سووڕه‌ته‌كان و بۆ نموونه سووڕه‌تی به‌له‌د، قه‌له‌م، مه‌عاریج، ماعوون، ئینسان، فوڕقان و... كه هه‌موویان سووڕه‌تی مه‌ككین، خه‌ڵك به‌ره‌و چالاكی كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕامیاری بانگه‌شه ده‌كه‌ن. بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) بانگه‌وازییه‌كی دابڕگه‌یی نه‌بوو و بۆیه ناكرێ به هه‌ڵه لێی تێبگه‌ین.
ئه‌گه‌ر فه‌رمان به پێغه‌مبه‌ر و بڕوادارن كراوه كه شه‌ونوێژ بخوێنن: «يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ. قُمِ اللَّيْلَ إِلَّا قَلِيلًا. نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلًا . أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلًا» ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی خۆت داپۆشیوه، شه‌و هه‌سته نوێژ بكه مه‌گه‌ر كه‌مێكی نه‌بێت، نیوه‌ی یان كه‌متر له نیوه‌ی لێ كه‌م بكه‌ره‌وه، یاخود زیاتری بكه و ده‌وری قوڕئان بكه‌ره‌وه و به وردی و له‌سه‌رخۆ. (موززه‌ممیل/1-4)
له‌گه‌ڵ ئه‌و بانگه‌شه بۆ «قیام النهار» و به‌شداری و چالاكی له‌نێو كۆمه‌ڵگادا ده‌كا: «يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ .قُمْ فَأَنْذِرْ . وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ. وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ. وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ. وَلَا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُ. وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ» ئه‌ی ئه‌و كه‌سه‌ی خۆت پێچاوه‌ته‌وه، هه‌سته و خه‌ڵكی بێدار بكه‌وه (ڕاستییه‌كان ڕوون بكه‌ره‌وه) په‌روه‌ردگارت به گه‌وره ناو ببه (الله اكبر با دروشمت بێ، مه‌زنی ئه‌و زاته ڕوون بكه‌ره‌وه) پۆشاكت (دڵ و ده‌روونت، ڕه‌فتارت، هه‌ر هه‌مووی) خاوێن بكه (خۆت و شوێنكه‌وتوانت) به‌رده‌وام به له‌سه‌ر وازهێنان له تاوان، منه‌تیش مه‌كه (به‌سه‌ر كه‌سدا) چاكه و به‌خشینه‌كانت به زۆر مه‌زانه له كاتێكدا به‌ته‌مای زیاتر بیت، هه‌وڵ بده له‌به‌ر خاتر و ڕێزی په‌روه‌ردگارت خۆگر و ئارامگر به. (مودده‌سسیر/1-7)
له هه‌ر قۆناغێك له بانگخوازیدا پێویسته چالاكی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌شێك له بانگه‌وازی به‌ره‌و خوا بێ و به‌بێ ئه‌و هیچ كه‌سێك له بۆشایی و دۆخێكی دابڕگه‌ییدا په‌روه‌رده ناكرێ. بۆیه پاككردنه‌وه سنوورێكی كۆتایی نییه كه به گه‌یشتن به‌و ئاسته، بخرێته نێو كۆمه‌ڵگاوه. هه‌ڵبه‌ت بۆ سه‌قامگیری هێندێ له خو و خده و خه‌سڵه‌ته په‌سه‌نده‌كان له مرۆڤدا ناتوانین حاشا له كاریگه‌ری خوله‌كانی په‌روه‌رده‌یی و قۆناغه‌كانی خۆئاماده‌كردن بكه‌ین. ئه‌و خولانه له به‌هێزكردن و گه‌شه‌ی كه‌سایه‌تی مرۆڤ زۆر كاریگه‌رن؛ به‌ڵام ئه‌وه‌ی كه ساڵانێكی زۆر به بیانووی خۆئاماده‌كردن و پاككردنه‌وه، له چالاكی كۆمه‌ڵایه‌تی و ڕامیاری خۆبپارێزین، ئه‌وه پێچه‌وانه‌ی بانگه‌شه‌ی پێغه‌مبه‌ر(د.خ)ه و جیا له گۆشه‌گیری و دواكه‌وتووی ئاكامێكی تری نییه.
له كۆتاییدا ئه‌وه‌تان بیر ده‌خه‌مه‌وه كه به‌رزترین سه‌رمه‌شقی ئێمه له ته‌واوی بواره‌كان و بۆ هه‌موو كات و شوێنه‌كان، پێغه‌مبه‌ره(د.خ) كه له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵانی گیانفیدای هه‌ر له‌سه‌ره‌تای سه‌رهه‌ڵدانی خۆری ئیسلام، وێڕای دژایه‌تیكردنی ده‌ورووبه‌ریان و تاقه‌تهێنان له ئاست ئاسته‌نگییه‌كانی ڕێیازی بانگخوازی، وازیان نه‌هێنا و له به‌جێگه‌یاندنی ئه‌ركی سه‌رشان و بانگه‌شه‌ی خه‌ڵك به‌ره‌و پاكی و دادپه‌روه‌ری و چاكه‌كاری و ڕازاندنه‌وه‌ی به جوانییه‌كان و به‌ره‌نگاربوونه‌وه له‌گه‌ڵ شێوازه‌كانی هه‌واڵدانان و ڕه‌وشته ناپه‌سه‌نده‌كان كه‌مته‌رخه‌میان نه‌كرد. كه‌واته پاكبوونه‌وه پله‌پله تا گه‌یشتن به خوا درێژه‌ی هه‌یه.
بۆچوونه‌کان