بسم الله الرحمن الرحیم «تَعالَوْا إلى كَلِمةٍٍ سَواءٍ بَينَنَا وَبَينَكُم» (ئالی عیمڕان/٦٤)، وەرن بەدەم پرەنسیپە مرۆیی و ڕەوشتییە هاوبەشەكانەوە، وەرن بۆ گفتوگۆ و ڕەتكردنەوەی دەمارگیریی و ڕقلێبوونەوە و سوكایەتیكردن بە هەر كەسێكی تر.
سەرۆكی فەڕەنسا ماكرۆن و گەلی شارستانیی وڵاتی فەڕەنسا، سەرۆكانی جیهان، سیاسەتەمەدار و بیرمەندان و ڕاگەیەندكاران، سڵاوێكی جوان و چاك و پڕ لە ئاشتیتان لەسەر بێت...
پێمخۆشە بە ناوی خۆم و بەناوی یەكێتی جیهانیی زانایانی موسوڵمان ئەم (١٠) دە ڕاستییە بخەمە بەرچاوتان:
١- سەرجەم تاوانەكان –لەنێویشیاندا تیرۆر- هیچ ئایینێكیان نییە، ڕەوا نییە و نابێت بدرێنە پاڵ ئایینە ئاسمانییەكان، چونكە ئایینەكان بۆ ئەوە هاتوون ئاسایش و ئارامیی گشتگیر دەستەبەر بكەن.
۲- نابێت هەڵسوكەوتی كەسانێكی تاوانبار كە لە هەندێ لە خەڵكانی دیندارەوە دەردەچن گشتاندنیان بۆ بكرێ، بدرێن بەسەر هەموو پەیڕەوانی ئەو ئایینەدا، چونكە یەكێك لە ڕێسا ئایینی و سروشتییەكان ئەوەیە كە «لا تَزِرُ وازِرەٌ وِزرَ أُخْری» (ئه‌نعام/١٦٤)، ئەم ئایەتە بەم مانایە پێنج جار لە قوڕئاندا دووبارە بووەتەوە.
٣- بەڵگەنەویستە ئیسلام پێش چواردە سەدە ڕایگەیاندووە كە مرۆڤ لە ئایین و لە بیروباوەڕیدا ئازادە، ئەم ڕاستییە لە چەندین ئایەتی قوڕئانی پیرۆزدا هاتووە، لەوانە خوای گەورە دەفەرموێ: «فَمَنْ شَاءَ فَلْيؤمِنْ وَمنْ شَاءَ فَليَكفُر» (که‌هف/۲۹)، هەروەها دەفەرموێ «لا إكْرَاه فی الدِّیِن» (به‌قه‌ڕه/٢٥٦)، تەنانەت ئازادیی ناوبردووە بە ڕووناكیی، خەفەكردن و سەركوتكردنی ناوبردووە بە تاریكی و كۆت و بەندكردن، خوای گەورە وەسفی پێغەمبەرەكەی "صلى الله عليه وسلم" دەكات بە «وَيَضَعُ عَنْهم إصْرَهُم والأغلالَ التي كَانت عَليْهم» (ئه‌عڕاف/١٥٧) واتە: هەرجۆرە ئەركێكی زەحمەت و قورسی لەسەرشانیان هەڵگرتووە، هەر كۆت و بەندێ كە بەسەریاندا سەپێنراوە نەیهێشتووە، چونكە ئایینی ئیسلام بەدڵنیایی ئایینی كەرامەت و ڕێز و پارێزەری مافەكانی مرۆڤە، ئیسلام یەكەمینە لە دانانی دەستووری مافەكانی هاوڵاتیبوونی جولەكە و كەسانیتریش لە دانیشتوانی مەدینە، كە ئەویش بەناوی (دەستووری مەدینە)یە.
٤- تكاتان لێ دەكەین وەرن لێمان تێبگەن، لە ئایینەكەمان تێبگەن، شارەزا و ئاشنا ببن و جیاوازی بخەن لە نێوان ئەو ئازادییانەدا كە مافی هەمووانە، لەوانەش مافی ڕه‌خنەگرتن و ئاراستەكردنی ڕەخنە و نێوان بێڕێزی و سوكایەتیكردن و لاقرتیكردن بە پیرۆزییە ئایینییەكان. كەواتە بڵاوكردنەوەی وێنەی بێڕێزیی خودی سوكایەتیكردن و بێڕێزییە چونكە ڕاستەقینە نین، دەست هەڵبەستن، ڕەخنەی زانستی نین. ناچنە ڕیزی ئازادییەكانەوە.
٥- قوڕئانی پیرۆز پڕە لەو باس و خواسانە كە بێباوەڕان و هاوەڵگەران دەربارەی خوای باڵادەست و پێغەمبەران وتوویانە و كردوویانە. بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەر باسەكەیانی هێناوە و لە گفتوگۆیەكی هێمنانە و ئامانجداردا مشتومڕی لەسەر كردوون، ئەمەش بە ئاستێكە كە فەرمانی بە پێغەمبەر "صلى الله عليه وسلم" كردووە بەوانە بڵێ كە ڕاجیاواز و ناكۆكن لەگەڵیدا، پێیان بفەرموێ: «وإنَّا أوْ إياكم لعلى هُدىً أوفي ضلالٍ مُبين * قُلْ لا تُسألونَ عمَّا أجرمنا ولا نُسأل عمَّا تَعملوُن» (سه‌باء/٢٤-٢٥)، ئا بەمشێوازە مەزنە گفتوگۆی لەگەڵ بێباوەڕاندا كردووە، حوكمی نەداون كە لەسەر ناڕەوان، بەڵكوو بانگی كردوون تا بگەنە ڕاستی و حەقیقەت، ئینجا با لایەنی بەرانبەریش بە چاوی تاوانبار سەیری موسوڵمانان بكات هەر داوای گفتوگۆیان لێ دەكات، وێڕای هەموو ئەو هەڵوێستەی ئەوان هەر لایەنی بەرانبەری بە شتێك وەسف نەكردووە كە ڕێز و كەرامەتیان زامدار بكات.
٦- گومانی تێدا نییە كێشەی ئەمڕۆ لەوەدا نییە كە ئێمە ململانێمان لەگەڵ بەهاكانی ئازادیی كۆماریدا هەبێت، كێشەمان لەگەڵ هاندانی بێڕێزیی و لاقرتیكردن و بەكەم سەیركردنە دژ بە پیرۆزێكی زۆر زۆر مەزنی موسوڵمانان.
٧- لەڕاستیدا كێشە هزرییەكان بە هزرێكی قووڵ و تێگەیشتنێكی ورد و شێوازێكی پێشكەوتوو، بە كرداری ئامانجداری هێمن و لە كەش و هەوایەكی ئارامدا چارەسەر دەبن، بەدڵنیایی كە بە وروژانی هەستەكان و گوتاریی جەماوەریی چارەسەر نابن، چونكە ئەوەندەی تر گڕ بەردەدەنە سۆزی و هەستی مرۆڤەكان، ئەوكات خزمەت بە تیرۆری ڕاستڕەو دەكەن، هەروەها خزمەت بەو تیرۆرە دەكات كە بە ناڕەوا و بە بێبنەما دەدرێتە پاڵ ئیسلام.
٨- هەمووان باش دەزانن ئەو ژمارەیە لە موسوڵمانان كە بە دەستی قاعیدە و داعش كوژراون و لێیشیان سوتاندوون، چەندین ئەوەندە زۆرترن لەو غەیرە موسوڵمانانە كە بوونەتە قوربانی، بەڵكوو زۆر كەس گومان دەبەن كە چەندین دەزگای هەواڵگریی و بیانی و هەرێمیی بەشدارن لە دروستكردنیاندا، تەواوی دامەزراوە و یەكێتییە فەرمی و نافەرمییەكان لە زانایان و موسوڵمانان، لە ناو جیهانی ئیسلامیی و لەناو ئەورووپا و وڵاتانی تریشدا ناڕەزایەتی خۆیان دەربڕیوە بە تاوانەكانیان، بە جەنگی هزریی و كرداریی بەرەنگاریان بوونەتەوە، كەواتە بۆ دەبێ ئیسلام و سەراپای موسوڵمانان تۆمەتبار بكرێن بە تیرۆر؟!!
٩- بەدڵنیایی پێغەمبەری مەزن موحەممەد "صلى الله عليه وسلم" كە هەندێ كەس دەیانەوێت بێڕێزی بەرانبەری بكەن، هەندێكیتریش هانی ئەو بێڕێزییە دەدەن، ئەوا بە هەموو واتایەكی ڕاستگۆیانە ئەو مەزنە پێغەمبەری زانستە، فەرماندانیش بە خوێندنەوەیەكی گشتگیرانە بۆ گەردوون و مرۆڤ و پەڕاوەكان لە یەكەم ئایەتی قوڕئاندا هاتووە كە دەفەرموێ «اِقرَأ بِاسْمِ ربِّكَ الذَّي خَلَقَ» (عه‌له‌ق/۱)، بەڕاستی ئەو مەزنە پێغەمبەری بەزەییە بۆ جیهانیان، خاوەنی ڕەوشتێكی مەزنە، تەنانەت بە دانپێدانانی زۆرێك لە كەسە بەویژدانە فەرنسییەكان و هیتریش، ئەوەتا مایكل هارت ناوی (موحەممەد)ی لە سەری سەرەوەی لیستی سەد مەزنەكەی جیهاندا داناوە) ئەو پێغەمبەرە "صلى الله عليه وسلم" كە نزیكەی دوو ملیار كەس لە جیهاندا باوەڕیان پێی هەیە، كەواتە چ بەرژەوەندییەك لە بڵاوكردنەوەی وێنەی بێڕێزیی و سوك سەیركردن و بێشەرمیدا هەیە؟؟!!! چ بەرژەوەندییەك هەیە لە وروژاندنی سۆز و هەستی گەنجان و خەڵكی گشتی لە جیهاندا دژ بە فەڕەنسا؟؟ ئەی بۆ رێز لە یاسای ساڵی ١٩٠٥ز ناگیرێ كە دەڵێ: نابێت سیاسەت دەست بكێشێتە ناو ئایین؟ ئەی بۆچی لەنێو بەهاكانی كۆماری فەڕەنسادا گومان لەسەر ڕووداوی هۆڵۆكۆست دروست نابێت؟ لە كاتێكدا كە ئێمە دژ بە سوتاندنی هەر كەسێكین؟ بۆچی بێڕێزیكردن دژ بە ڕه‌نگ و بە ڕەگەز تاوانە، بەڵام بێڕێزیی بەرانبەر بە ئایین و هێما كاریزماكانی بە تاوان دانانرێ، یان بۆ ئەو دووفاقییە قەدەغە ناكرێ؟ گومانی تێدانییە كە ڕەواجدان بە ڕقلێبوونەوە و دەمارگیریی و زیندووكردنەوە و فووپێداكردنی كە دووبەرەكی و لێكدووركەوتنەوە دەنێتەوە ناچێتە بازنەی ئازادی كەسێتییەوە، چونكە ئاسەواری مەترسیداری لەسەر هەمووان هەیە، كەواتە كاتێك ئازادی دەگاتە سنوورێك كە ئازادیی و مافی كەسانیتر پێشێل دەكات، ئیتر دەبێ لەو سنوورەدا بوەستێنرێ، كەرامەت و هەستەكانی زامدار دەكا و مافی بەرانبەر زەوت دەكا، لە ئیسلامیشدا هەستێك نییە بەڕادەی هەستی خۆشویستنی موسوڵمانان بۆ پێغەمبەرەكەیان موحەممەد "صلى الله عليه وسلم" بەهێز بێت، بەڵكوو بەرانبەر بە هەموو پێغەمبەران، موسوڵمانان پێغەمبەریان لە خودی خۆیان خۆشتر دەوێت، بەهەمان شێوە موسوڵمانان هەموو پێغەمبەرانیان خۆش دەوێ لەسەرووی هەمووشیانەوە ئیبڕاهیم و موسا و عیسا -سڵاوی خوای گەورەیان لەسەر بێت- هیچ جیاوازییەك لەنێوانیاندا ناكەن، خوای گەورە دەفەرموێ: «آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إليهِ مِن ربِّه والمؤمنون كُلٌ آمنَ باللهِ وَملائكِتَهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بينَ أحدٍ مِنْ رُسُلِهِ» (به‌قه‌ڕه/٢٨٥).
١٠- ئێمە داوای گفتوگۆ دەكەین، پاشان داوای گفتوگۆیەكی بونیاتنەر دەكەین، ئینجا داوای گفتوگۆی ژیرمەندان و دانایان دەكەین، ئەویش بە گوتەی حەكیمانە و دانایانە و بە باشترین شێوە، ئەمەش تاكە ڕێگاچارەیە بۆ چارەسەركردنی هەموو كێشە ئایینی و هزریی و مرۆییەكان. ئەگەرنا ئەوا ئەوەی لە بەرانبەر گفتوگۆوەیە، وێرانكاریی و كاولكاریی و ململانێ و دووبەرەكیی دێتەگۆڕێ، شەڕیش خۆی مەڵاسداوە كە دەرەنجام وادەكا هەر هەمووان زیانمەند و دۆڕاوبن تیایدا، هەموومان لەبەرچاوماندایە كە ئەورووپا لە ماوەی نیوەی یەكەمی سەدەی بیستەمدا خۆی خستە ناو دوو جەنگی جیهانییەوە، دەیان ملیۆن لە مرۆڤەكان بوونە قوربانی، ئەورووپا وێران بوو، هەموویشی بەهۆی ستەم و شۆفینیزم و نازیزم و ململانێ ماددییەكانەوە. دڵنیابن كە ئیسلام ئایینی بەزەییە بۆ جیهانیان، ئایینی ئارامی و ئاسایشە، هەرگیز ڕەوا نییە وەسف بكرێ بە شۆفینیزم و تیرۆر، چونكە ئەوە گوتەیەكی ناڕەوا و دەمهەڵبەستە، هەركەس كەمێك شارەزا بێت بە قوڕئان، دەزانێت كە ئەو تۆمەتە لەڕووی زانستییەوە ڕیسوایە و بێبنەمایە، ئیسلام ئایینی سروشتی پاكە «التي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا» (ڕووم/٣٠). لەبەرئەوە وێڕای ئەو هەموو هەڕەشانە كە بەرۆكیان گرتووە هەر بەردەوام لە بڵاوبوونەوە دایە.
لە كۆتاییدا پێمخۆشە جەخت بكەم لەسەر ئەم چەند خاڵەی خوارەوە:
- ئێمەی موسوڵمان ناتوانین مەسیحییەت و عەلمانییەت بەوە دابنێین كە هۆكاری پشتەوەی توندڕەویی ئەو دوو ئافرەتە بن كە دوو ئافرەتی موسوڵمانیان لەژێر بورجی ئیڤڵدا زامدار كرد، هاوكات دەیانقیڕاند و جنێویان بە عەڕەب دەدا، بەهەمان شێوەش ڕەتی دەكەینەوە ئیسلام بەوە دابنرێ كە لە پشتەوەی ئەو تاوانەوە بێت ئەو گەنجە هەرزەكارە دژ بە مامۆستاكەی Jean-Michel Blanqu ئەنجامی دا.
- هەرچەندە ئەمە پاساو نییە بۆ تیرۆر، بەڵام پێویستە لێكۆڵینەوە لە هۆكارەكانی بكرێ، چونكە زۆرجار دەوڵەتانی ئەندام لە ڕێكخراوی ئاسایش و هاریكاری لە ئەورووپا ناڕەزاییان دەربڕیوە بەرانبەر بە هەموو شێوەكانی تیرۆر و ڕووكارەكانی، لە دژی وەستاونەتەوە ئەویش لە ڕێگای دامەزراوە و و یاسای نێودەوڵەتی بۆ مافەكانی مرۆڤ و لە بازنەی ڕێزگرتن لە پابەندبوون بە ڕێكخراوەی ئاسایش و هاریكاری ئەورووپا، هەر لە مانگی كانوونی یەكەمی ساڵی ٢٠٠١ز وە دەوڵەتە بەشداربووەكان دانیان بەوە داناوە كە ناكرێ كارەكەی تەنها پشتبەستن بێت بە پڕۆسەی سەربازیی و ئاسایشیی بۆ سنووردانان بەپێی توانا لە هەڕەشەكانی تیرۆر لەسەر مەودایەكی دوور، هەربۆیە بە پشتبەستن بە پلانی بوخارست بۆ ڕێكخراوی ئاسایش و هاریكاری ئەورووپا لەپێناو بەگژداچوونەوەی تیرۆردا، هەموو دەوڵەتان جەختیان لەوە كردەوە كە پێویستە چارەسەر دابنرێ بۆ (سەرجەم فاكتەرە كۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسییەكان، لەنێویشیاندا حەز و مەیلی جیابوونەوە و توندڕەویی)، كە زەمینەی لەبار خۆش دەكەن بۆ ڕێكخراوە تیرۆریستییەكان بۆ مەبەستی جەمسەرگیریی و (بەدەستهێنانی پشتگیریی و هاوكاری).
- جارێكیتر دووپاتی دەكەینەوە ئەو ئاراستە و بۆچوونە كە ئیسلام دەبەستێتەوە بە قەیرانێك لە قەیرانەكانەوە و وەسفكردنی ئایینی ئیسلام یان هەر ئایینێكی ئاسمانی تر بەوەی كە تیرۆریستە، ئەوا ئەم كارە ناشیرینكردنی ئەو ئایینەیە، سیاسەتێكی خراپە و دەبێتە هۆی پشتگیریكردن لە توندڕەوان لەناو كۆمەڵگادا. لەڕاستیدا ترساندنی خەڵكی لە مزگەوتەكان و بەپەلە داخستنیان كێشەكە چارەسەر ناكات... لێپێچینەوە لە پیاوی موسوڵمان لەسەر ڕیش و لە ئافرەتی موسوڵمان لەسەر باڵاپۆشیی، هەروەها لەدەستدانی هاوتایی كۆمەڵایەتی و باڵادەستبوونی پێوەری دوالیزمە و دووفاقی نابنە هۆی چارەسەركردنی كێشەكە...
- ئێمە لەگەڵتاندا بەدوای چارەسەری كێشەكاندا دەگەڕێین، قسەی ڕاشكاو و ڕاست و ڕەوانیشمان لەسەر ئایینەكەمان بونیاتنراوە، كە بانگەشە بۆ خۆشویستنی هەر چاكەیەك بۆ سەراپای مرۆڤایەتی دەكات، ئێمە لە بەرانبەر ڕوودانی هەر تاوانێكەوە كە ڕوودەدات، ئیتر بەرانبەر موسوڵمان بكرێ یان غەیرە موسوڵمان هەر یەك هەڵوێستی نەگۆڕمان هەیە، پێغەمبەرمان "صلى الله عليه وسلم" ژیانی خۆی لە خەباتی بەرگریكردن لەپێناو مافە سەرەكییەكانی مرۆڤایەتی بەسەربرد...، ئەوەی كە ڕاستییە دەبێ هەمووان داكۆكی لەسەر بكەین و لەپێناویدا بكۆشین، ئەوەیە كە دەبێ مرۆڤ ئازاد بێت لە هەڵبژاردنی باوەڕی ئایینی خۆیدا، هیچ مرۆڤێك ناچار نەكرێ لەسەر گۆڕینی ئایینەكەی، هەر مرۆڤێكیش بۆی هەیە باوەڕی ئایینی خۆی بگۆڕێ بۆ هەر باوەڕێكی تر كە خۆی بیەوێ. هەڵوێستمان نەگۆڕە كە هەموو دەستدرێژییە دڕندەییەكان ڕەت دەكەینەوە، هەر جۆرە كردەیەكی كوشتن بە قێزەون دەزانین، ئیتر ئایینی تاوانبار یان قوربانییەكە هەر ئایینێك ببێ.
من داوا لە موسوڵمانان دەكەم دان بەخۆیاندا بگرن، ژیرانە هەڵسوكەوت لەگەڵ ڕووداوەكاندا بكەن، تاوانی تاوانباران و دەستدرێژیكردن لەسەر ئەو دوو ئافرەتە موسوڵمانە نەبەسترێتەوە بە تانەدان و لەكەداركردنی هیچ ئایینێك، چونكە ئەمە چارەسەر نییە، بەڵكوو زیاتر دەبێتە هۆی دروستبوونی كەش و هەوای گرژی لە نێوان تاكەكانی كۆمەڵگای فەڕەنسیدا، دەبێتە هۆی زیاتركردنی ڕقلێبوونەوە و دەمارگیریی.
سەرۆك ماكرۆن: ئەو قسانەی ئەمڕۆ لە كەناڵی ئەلجەزیرە كردت، ئەگەر لە یەكەم گوتارتدا بتكردایە ئەوا ڕەنگدانەوەی جۆراوجۆری دەبوو، ئێمەش هیواخوازین لێت كە داوای لێبوردن بكەیت و پۆزش بۆ پێغەمبەرەكەمان و بۆ موسوڵمانان بێنیتەوە. ئەمەش هەڵوێستێكی جوامێرانە و ئازایەتییە بۆ بەڕێزتان تۆمار دەكرێ.
لە كۆتاییدا دەڵێین ئێمە لەوپەڕی ئامادەباشیداین بۆ قووڵكردنەوەی گیانی لێبوردەیی و ئاشتەوایی لە نێوان موسوڵمانانی فەڕەنسا و نێوان ئەوانیتردا...خۆشحاڵ دەبین گفتوگۆیەكی بونیاتنەر لە نێوان موسوڵمانان و حكومەتی فەڕەنسادا دەست پێ بكات، بە مەبەستی گەیشتن بە قووڵكردنەوەی ئاشتەوایی خانەوادەیی و كۆمەڵگایی كە بە خۆشی و ئاسودەیی دەگەڕێتەوە سەر گەلی فەڕەنسی. لەڕاستیدا ناكرێ مافە شایستە گەورەكان دوابخرێن، ئێستە ئەركی سەرشانی ژیرمەندانی كۆمەڵگای نێودەوڵەتیی و حەكیمانییەتی لە سیاسەتمەداران و ڕۆشنبیران و ڕاگەیەندكاران و ڕابەرە ئایینییەكان و كەسانی كارا و چالاك لە دامەزراوەكانی كۆمەڵگای مەدەنی، بچنە ژێر بەرپرسێتی و هەوڵ بدەن بۆ داڕشتنی پلانی كردەیی و كارا بۆ بوارەكانی پەروەردە، ڕۆشنبیریی، ئایینیی، سیاسی، كۆمەڵایەتیی، ئابووریی و ئاسایشیی، هاوكات سنوور دابنێن بۆ هەرجۆرە توندڕەوییەك لەهەر لایەنێكەوە ڕووبدات...
پ. د. عەلی محێ الدین قەرەداغی
ئەمینداری گشتی یەكێتی جیهانیی زانایانی موسوڵمان
سەرۆكی ڕابیتەی خێرخوازی
بۆچوونه‌کان