خوێندنه‌وه‌یه‌كی دیكه‌ی ڕووداوه‌كانی میسر و هه‌ڵوێستی وڵاتانی جیهان و ناوچه‌كه و هه‌رێمه‌كان و كوردستانیش وه‌ك خۆی، كه ڕه‌نگه هاسان نه‌بێت به‌كورتی ئه‌و ڕووداو و گۆڕانكاریانه شرۆڤه بكرێت، ئێمه هه‌وڵده‌ده‌ین زۆر به گوشراوی تیشكی خێرا و پر به‌پێستی خۆی قسه‌ی له‌باره‌وه بكه‌ین، كه به‌لامانه‌وه گرنگه و ئه‌م ڕووداوانه‌ی كه هه‌ن و كه دێن به ڕێژه‌یه‌كی باش په‌یوه‌ندی به ئێمه‌شه‌وه هه‌یه، بۆیه به پێویستمان زانی بیروڕای خۆمانی له‌باره‌وه بده‌ین و بۆ هه‌موو لایه‌كی ڕوونبكه‌ینه‌وه كه ناكرێت ڕووداوه‌كان و كێشه‌ی ناوچه‌كه وه‌ك خۆی ته‌واشا نه‌كه‌ین، له‌به‌رامبه‌ریشدا بڕیاری دادگه‌رانه و بوێرانه‌ی لێ نه‌ده‌ین!.
هه‌ڵسه‌نگاندنی ڕووداوه‌كانی سێ ساڵی ڕابردوو، ئازادی گه‌لانی عه‌ره‌بنشین و وڵاتانی عه‌ره‌بی و به‌هاره عه‌ره‌بییه‌كه‌ی و بێدارییه ئیسلامییه‌كه‌ی تا ئه‌مڕۆ زۆرشتی بۆ ڕوونكردینه‌وه:
یه‌كه‌م: دووباره ناسینه‌وه‌ی كه‌لتووری عه‌ره‌بیی!
به گه‌ڕانه‌وه بۆ مێژووی عه‌ره‌بی و گه‌ره‌منشینی و بیابانشنیی و یه‌ك كه‌ش و هه‌وایی سیاسیی و كۆمه‌ڵاتیی و ئاینی ناوچه‌كه، ئه‌وه‌ی بۆ ڕوونكردینه‌وه كه هێشتا سه‌رده‌مێكی ناحه‌زاریی و بادییه‌تی هه‌یه له هه‌ناوی ناوچه‌كه‌دا و كێشه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تیی و ئاینیی قوڵپ ده‌دات و تێگه‌یشتن له یه‌كتریی و یه‌ك ئوممه‌تی هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه كه ئیسلام بۆی پێكهێنان و ڕێكیخستن، له‌گه‌ڵ گۆڕانه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و سه‌قفی ئابووری ناوچه‌كه و په‌یوه‌ندییه جوگرافیاییه‌كه‌ی به جیهانه‌وه نه‌یتوانییه‌وه خۆی بناسێنێت، بۆیه ئه‌مڕۆ كه ده‌بینین پاش گۆڕانه‌كانیش هێشتا كێشه‌كان له زیاد بووندان و جوداخوازیی عه‌ره‌بی و ئیسلامی فره‌كێشه‌تربوون.
كۆكبوون و یه‌كبوون و یه‌كێتی گه‌لان و یه‌كێتی بوون و وجودی ئینسانی له ناوچه‌كه هه‌ناسه نادات، تێكچڕژاوی تێكدراو له نما و ئه‌وجی سه‌ركه‌شی و هه‌ڕه‌تی گه‌نجێتی خۆیدایه!، وه‌ك ئاوێنه‌ی مێژوو وێنه‌كانی ڕابردوو به به‌رچاوماند دێن و ده‌چن، ئاستی بژێوی تاك و كۆ و په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌سه‌رو ڕژێمی چینایه‌تی و ڕۆبۆتگه‌رایی تێپه‌ڕی كردووه و ئه‌گه‌ر هه‌موو شت پێوه‌ر بێت، ئه‌وا ئه‌خلاق پێوه‌ر نییه و مرۆڤ بۆ خۆیشی كاڵایه‌كی نانسقه‌ی ته‌سفییه حساباته‌كانی یاری و گه‌مه‌سیاسیی و ئابوورییه‌كانه!.
دووه‌م: عه‌ره‌بی به ڕووكه‌ش ئیسلامیی و عه‌لمانییه‌كه‌ی فه‌رقێكی وه‌هاینه‌یان نییه!
به پێوه‌ری گه‌ڕانه‌وه بۆ مێژووی بادییه‌نشینه‌كانی عه‌ره‌ب و نیوه‌دوورگه‌كه‌ی، هه‌ر له سه‌رده‌می توبه‌ع و ده‌وڵه‌تی ڕاهیبی سۆمه‌ره‌وه، تا شۆڕشه‌كانی مۆدێرنه‌ی نوێ و ئان و ساتی ئێستای عه‌ره‌بی و كێشه‌ی گه‌لانی بنده‌ستی وه‌كو كورد و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌ی تێكه‌ڵ به دنیای عه‌ره‌ب، هێنده‌ی تر ڕاستینه‌كه‌ی سه‌ره‌وه تۆختر ده‌كاته‌وه، كه كێشه‌ی عه‌ره‌ب به ئیسلامێكی ڕووكه‌ش و عه‌لمانییه‌تی عه‌یاره بیست و چوار چاره نابێت، بۆچی چاره نابێت!؟، وه‌ڵامی كورت و پوخت ئه‌وه‌یه كه عه‌ره‌ب له‌به‌رنامه‌ی ئیسلام لایانداوه و بوون به ئاردی بن دڕك و داڵ و هه‌ر خه‌ریكی خۆخۆرین و زه‌لیلییان پێخۆشه تا سه‌ربه‌رزیی!، ئه‌مه‌ش له پێناو ئه‌وه‌ی هیچ گه‌لێكی وه‌ك گه‌لی كورد و هاوشێوه‌كانی كورد، نه‌بنه خاوه‌نی قه‌واره و كیانی سیاسیی و سرشتی خۆیان، وه‌ك كه‌ری دێز حه‌زیان به تۆپینی خۆشیانه!،
كێشه‌ی عه‌ره‌ب له‌گه‌ڵ ئیسلام ئه‌وه‌یه ئه‌وان نایانه‌وێ وه‌ك خۆی ئیسلام قه‌بووڵ بكه‌ن و ده‌یانه‌وێ فێڵی لێ بكه‌ن و چه‌وسانه‌وه‌ی ڕابردوویان به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌دا هه‌ر بمێنێت و ئیسلامیش ئه‌مه قه‌بووڵ ناكات و له دواجاردا هه‌موو لایه‌ك گیرۆده‌ی ئه‌م ڕه‌وشه‌ی ئێستا ده‌بێت كه نه‌یارانی ئیسلام و عه‌ره‌ب و نه‌ته‌وه‌كانی دیكه‌شی وه‌ك كوردی پێوه ده‌ستوتێنێت و تێوه ده‌گلێت!.
كێشه‌ی عه‌ره‌ب له‌گه‌ڵ عه‌لمانییه‌ت له‌سه‌ر پێوه‌ریی خوێندنه‌وه و ڕاڤه‌ی ده‌رئه‌نجامه‌كانی كار و كرداری عه‌لمانی نییه، بۆیه له یه‌كه‌م هه‌نگاوه‌وه ده‌رگیر ده‌بێت له‌گه‌ل عه‌لمانیدا، یان به بڕیاری قه‌تعی ڕه‌فزی ده‌كاته‌وه، یان زۆر به ئاسانی قه‌بوڵی ده‌كات به هه‌موو نه‌خۆشیی و نوقسانییه‌كانییه‌وه!؟.
به كورتی عه‌ره‌ب له شه‌رواڵی ئیسلامه‌وه ناڕوانێته كێشه‌كانی و له بازنه‌ی عه‌لمانییه‌تیش جگه له دژبوون و ڕه‌فزكردنه‌وه‌ی ئیسلام و پێوه‌ره‌كانی هیچی دیكه فێر نه‌بووه، بۆ خۆیشی خاوه‌نی پاشخانێكی باشی جه‌هاله‌تی مرۆییه له ناوه‌ڕۆكدا.
سێیه‌م: كێشه‌كانی ئێستا دنیای عه‌ره‌ب ڕه‌گ و ڕیشه‌ی هه‌یه!
كێشه‌ی ناوچه‌ی عه‌ره‌ب و ئێمه‌شی له‌گه‌ڵدا بێت ڕه‌گ و ڕیشه‌ی مێژوویی هه‌یه و ئه‌م كێشانه‌ش پێش ئیسلام و له‌سه‌رده‌می ئیسلام و پاش ئیسلامیش هه‌ر هه‌یانه و كه‌متازۆر له باروزرووفی جیاجیادا سه‌ر هه‌ڵده‌داته‌وه، بگره هه‌ندێجار كێشه مرۆییه‌كانی وه‌ك كێشه‌ی تێگه‌یشت و عه‌قڵییه‌ت و ساده‌یی و گرژیی له‌یه‌كجاردا، تێكه‌ڵ ده‌بن و كێشه‌ی شارێك بۆ هه‌زاران ساڵ درێژه‌ی هه‌یه.
مۆته‌كه‌ی تێگه‌یشتن و تێنه‌گه‌یشتنی عه‌قڵی عه‌ره‌بی به‌وه‌شه‌وه نه‌وه‌ستاوه، تا ئه‌م كێشانه‌ی ناوخۆیی بن، یان نه‌ڕۆنه ده‌ره‌وه‌ی بازنه‌ی عه‌ره‌بیبوون و كه‌لتوورییه‌كه‌یه‌وه، بگره زۆر جار ئیسلام و په‌یامه‌كه‌شی تێده‌په‌ڕێنێت و سه‌ر بۆ زۆر شتی دیكه‌ی غه‌یره ئیسلامیی ده‌كێشێ و تا وای لێدێ ناوچه‌یه‌كی فراوانی سه‌ر زه‌مین گیرۆده‌ی كێشه‌كانی خۆی ده‌كات.
نموونه‌ی كێشه‌ی گه‌لانی پاش خه‌لافه‌تی ئیسلامی، كه هێنده فه‌رامۆشیی و دووره‌په‌رێزیی و لێدانی تێدایه بۆ سه‌ر كه‌مه‌نه‌ته‌وه و میلله‌تانی غه‌یره عه‌ره‌ب، هیچی دیكه‌ی تێدا نییه، ئه‌م لێدان و په‌راوێزخستن و پێچه‌وانه كاركردنه‌ی ئیسلام و په‌یامه‌كه‌ی، وه‌ك پێویستی ئاو و هاوای لێهاتووه بۆ عه‌ره‌ب و تا ئه‌مڕۆش به‌رده‌وامه، ئه‌گه‌ر وانییه بۆ زیاد له هه‌زار ساڵه كه‌س له سایه‌ی عه‌ره‌بدا به ئاسوده‌یی نه‌ژیاوه!.
ئه‌م كلتوور و تێگه‌یشتنه‌ی عه‌ره‌ب و دراوسێیه‌تی له‌گه‌ڵ ئێمه‌ی كوردیش، وای كردووه، زۆرجار، به هه‌مان چه‌شنی ئه‌وان له ئیسلام و په‌یوه‌ندییه‌كانی تێبگه‌ین، هه‌ڵه‌ش بكه‌ین و بكه‌وینه ئه‌و هه‌ڵه تێگه‌یشتنه‌وه كه عه‌ره‌ب هه‌یه‌تی بۆ ئیسلام و دنیا و په‌یوه‌ندیییه مرۆییه‌كانی ناوچه‌كه و جیهان.
هه‌ر وه‌ك چۆن كلتووری عه‌ره‌ب كه‌لتوورێكی فراوانی جوگرافیایی و میژووییه، به‌و چه‌شنه‌ش خاوه‌نی كاریگه‌رییه‌كی زۆر و زه‌وه‌ند و پڕ كاریگه‌رییه له ناوچه‌كه‌یدا و بگره به بۆنه‌ی هه‌ڵه به‌كارهێنان و هه‌ڵه تێگه‌یتنی ئیسلامیشه‌وه ئه‌م كێشه و گرفت و نه‌خۆشییه كه‌لتووریی و مرۆیی و عه‌قڵییه‌تی عه‌ره‌بییه گواستراوه‌ته‌وه بۆ جیهان به ناوی ئیسلامه‌وه، خه‌ته‌ری و خراپی و كێشه‌كه لێره‌وه ده‌ست پێده‌كات و ئیسلامه‌كه‌ش ناشیرین و په‌راوێز و دژایه‌تی ده‌كرێت و موسڵمانانیش ناتوانن وه‌ڵامێكی درووست بده‌نه‌وه.
لێره‌دا دوو شتی جیاواز تێكه‌ڵ ده‌كرێن، كه ئه‌ویش تێكه‌ڵكردنی ئیسلام و مێژووی ئیسلامییه، كه ناكرێت ئێمه به وردی ئه‌م هه‌ڵه‌یه هه‌ڵنه‌سه‌نگێنین و نه‌توانین به ئاسانی ئه‌و هه‌ڵه‌یه نه‌بینین، بۆیه پێویسته ئێمه بزانین مێژووی ئیسلام و مێژووی موسڵمانان شتێك لێكیان جیاده‌كاته‌وه، هه‌ڵه و په‌ڵه‌ی موسڵمانان تێكه‌ڵ به ئیسلام ناكرێت و ئیسلام دووره له هه‌ر هه‌ڵه و په‌ڵه‌یه‌ك.
ڕووداوه‌كانی ئه‌مڕۆش له هه‌ر كوێیه‌كی دنیادا به ناوی ئیسلامه‌وه ڕووده‌ده‌ن، كه ئه‌گه‌ر دوور بێت له بینه‌ماكانی ئیسلامه‌وه، ئه‌وه پێچه‌وانه‌ی ئیسلامه و كاری نه‌كرده‌ی موسڵمانێكی گیل و گه‌مژه‌یه، ئه‌وانه‌شی وا ده‌زانن و واتێده‌گه‌ن كه هه‌ر كارێكی ناشیاو و ناشایسته‌ی نائیسلامیی له‌سه‌ر ئیسلام حسابه و ئه‌وه به كاری ئیسلام و بنه‌ماكانی ده‌زانن، ئه‌وانه‌ش له‌و موسڵمانه گێله گه‌مژه‌ترن!.
چواره‌م: هه‌ڵسه‌نگاندنی ئاژاوه‌كه‌ی میسر و ناوچه‌كه و چی په‌یوه‌نده به كوردستانه‌وه!؟
هه‌ر نزیك به پێوه‌ره‌كه‌ی سه‌ره‌وه‌مان، كه كاریگه‌ریی و گه‌وره‌یی جوگرافیای ناوچه‌ی عه‌ره‌ب و فره‌یی كێشه‌كانی وای كردووه كه ئێمه‌ش بكه‌وینه سه‌ر ئه‌وه‌ی زۆر به وردی ئه‌و ڕووداوه گه‌ورانه‌ی مێژووی ناوچه‌كه و درێژبوونه‌وه‌ی بۆ ئێستامان، وه‌ك خۆی بخوێنینه‌وه و خۆمانی بۆ ماندوو بكه‌ین، چونكه ناكرێت ئه‌و هه‌موو پێوه‌ر و په‌یوه‌ندییه مێژوویی و كه‌لتووریی و ئاینیانه‌ی ناوچه‌كه ناده‌یده بگرین و خوێندنه‌وه‌ی جدیان بۆ نه‌كه‌ین.
هه‌ر بۆیه ئێمه وای ده‌بینین كێشه‌ی ئه‌مڕۆی میسر و ته‌واوی ناوچه‌ی نزیك به ئێمه‌وه، هه‌ر له هه‌ناوی خۆمانه‌وه‌یه و وه‌رگرتنی ئه‌و ئه‌نجامگیرییه تا قوڵایی ڕه‌گ و ڕیشه‌ی مێژوویی، ئاریشه‌ی ناوچه‌ی عه‌ره‌ب و به‌شداری ئێمه‌ش، وه‌ك مێژوو، ئاین، كه‌لتوور، ڕه‌گه‌زی تێكه‌ڵ، دراوسێییه‌تی دێرین، هه‌موو ئه‌و كاریگه‌ریانه‌ی هه‌ر دوولا، كه هه‌مانه له‌سه‌ر یه‌ك، وای كردووه حه‌قی شه‌رعیی و مێژوویمان به‌سه‌ر یه‌كه‌وه هه‌بێت، چ جای حه‌قیی ئیسلامیی كه له‌سه‌رو هه‌موو شتێك و هه‌موو جۆره په‌یوه‌ندییه‌كه‌وه‌یه، كه ناكرێت موسڵمانی ڕاسته‌قینه هیچ كێشه‌یه‌كی برا موسڵمانه‌كه‌ی فه‌رامۆش بكات، ناكرێت دراوسێ حه‌قی به‌سه‌ر دراوسێوه نه‌بێت، نابێت دین و دیانه‌ت و ئیسلامه‌تی ڕاسته‌قینه دابه‌ش بكه‌ین به نادادگه‌ریی و نایه‌كسانی له نێوانه‌كاندا!، ئه‌وه‌ی هه‌یه ده‌بێت وه‌ك خۆی بیبینین، وه‌ك خۆی بیخوێنینه‌وه، وه‌ك خۆی ته‌واشای بكه‌ین.
هه‌ڵوێسته مرۆیی و سیاسیی و جۆری په‌یوه‌ندییه‌كانی سه‌باره‌ت به كێشه‌كانی ناوچه‌كه جیاوازیی نییه له نێوان كێشه‌ی مرۆیی و نه‌ته‌واییه‌تی و ئیسلامیی و هه‌موویان هه‌ر كێشه‌ن و ده‌بێت وه‌ك یه‌ك هه‌لوێسته‌یان له‌سه‌ر بكه‌ین.
ناكرێت ئێمه كێشه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و شوناسی نه‌ته‌وه‌یه‌ك فه‌رامۆش بكه‌ین و قسه له‌سه‌ر كێشه ئاینییه‌كه‌ی بكه‌ین، ناكرێت ئێمه ته‌نیا له‌سه‌ر نه‌زمێكی ئابووریی و به‌رژه‌وه‌ندییانه و له ڕوانگه‌یه‌كی له‌و جۆره‌وه بڕوانینیه كێشه‌ی میلله‌تانی ناوچه‌كه و جیهان.
كێشه‌ی هه‌ر میلله‌ت و ناوچه و هه‌رێمێك به‌رپرسیارێتی له‌سه‌ر هه‌موومان به‌جێده‌هێڵێت، ئه‌و به‌رپرسیارێتییه ده‌ڕاواته ناو ڕه‌گی مێژوو، به‌جێده‌مێنێت بۆ داهاتوو، ئێمه پێویسته ئه‌و داهاتووه بسازێنین، وه‌ك ئه‌وه‌ی خۆمان ده‌مانه‌وێت، به‌ڵام چۆن ویستنێك، كه ده‌بێت وه‌ك یاسای خودا بێت و پێوه‌ری سه‌ركی و كۆتایی قورئانی بێت، بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ قورئان و په‌یامه‌كه‌ی!؟، چونكه به‌ڕای ئێمه بایسی هه‌موو ئه‌و كێشه و ناكۆكییه ڕیشه‌دار و هه‌نوكه‌ییانه‌ی كه هه‌ن و ڕووده‌ده‌ن، هه‌مووی په‌یوه‌ندی به‌وه‌وه هه‌یه كه ئێمه شتێكمان فه‌رامۆش كردووه، فه‌رامۆشیش له‌هه‌ر شتێكه‌وه بێت كاریگه‌ری خراپ له دوای خۆیه‌وه به جێده‌هێڵێت.
كۆتایی باس، دێمه سه‌ر هه‌ڵوێستی لایه‌نه و گرووپ و ته‌وژمه جیاجیاكانی هه‌رێمه‌كه‌ی خۆمان و جیهان و قسه‌یه‌كیان له‌باره‌وه ده‌كه‌ین، كه ئه‌ویش هه‌ر لایه‌كیان بگرین هه‌ڵه‌ی زۆریان هه‌یه له‌سه‌ر كۆی ڕووداوه‌كان و كێشه‌كان و هه‌ڵسه‌نگاندنی مێژوویی و كه‌لتووری و سیاسیی و ئاینی ناوچه‌كه و پێشهاته‌كانی، بۆیه ده‌بێت هه‌ر لایه‌ك به خۆیدا بیچێته‌وه و وه‌ك خۆی شته‌كان ببینێت و دووباره بیانهه‌جوێته‌وه!.
ده‌بێت ڕوودانه‌وه‌كانی میسر وا ببینین كه له دوای ڕووخانی موباره‌ك مورسی به هه‌ڵبژاردن هاتووه‌ته سه‌ر ده‌سه‌ڵات و به كودێتا كۆتایی پێهاتووه، له‌گه‌ڵ تێبینی له‌سه‌ر هه‌ڵه‌كانی مورسی له موماره‌سه‌ی ده‌سه‌ڵاتدا و ڕێگه‌شدان تا كاتی هه‌ڵبژاردنی داهاتووی میسر.
كێشه‌ی نزیك و په‌یوه‌ندی ڕاسته‌وخۆی سوریاش به ئێمه‌وه شتێكی هاوبه‌ش و چاره‌نووسسازه و به وردی مامه‌ڵه نه‌كردن و دژایه‌تی ئیسلام، یان پێچه‌وانه‌كه‌ی، دژایه‌تی شوناسی نه‌ته‌وه‌یه‌كی وه‌ك كورد، یه‌كێكه له هه‌ڵه‌كانی ئه‌مڕۆی لایه‌ن و گرووپ و ته‌وژمه باڵاده‌سته‌كانی ناوچه‌كه و جیهان.
بۆچوونه‌کان