«ئه‌وه ئه‌و خه‌ڵکه‌تان که‌ی کردۆته به‌نده‌ی ئه‌ڵقه له گوێی خۆتان، له کاتێکدا ئه‌وانه ئازاد و سه‌ربه‌ست له دایک بوون؟» له وته به نرخه‌کانی عومه‌ری کوڕی خه‌تاب.
پێشه‌کی
سته‌م: دانانی هه‌ر شتێک له غه‌یری جێگه‌ی تایبه‌ت به‌خۆی ؛ یان : پێشێل کردنی مافی ڕه‌وای تاقم و که‌سانێک بۆ به‌رژه‌وه‌ندی تاقم و که‌سانێکی دی.
هه‌رچه‌ند که مرۆڤ بونه‌وه‌رێکی به ئاوه‌ز و فامیده‌یه‌و هه‌وڵ ئه‌دات بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر شتێک له جێگه‌ی خۆیدا دابنێت، به‌ڵام هه‌موو کات و زه‌مه‌نێک چه‌تری سه‌ربزێوی و یاخیگه‌ری ده‌ستی به‌سه‌ردا گرتووه‌و بۆ به‌رژه‌وه‌ندیه تایبه‌تمه‌ندیه‌کانی خۆی و گه‌لی پێوه‌ندیدار به خۆی هه‌وڵی داوه‌و مافی که‌سانێکی تری پیشێل کردوه.
مرۆڤ هه‌ڵگری هه‌وێنی چاکه و خراپه‌یه [ فألهمها فجورها و تقواها (شمس/ 8)] یانی هه‌م چاکه‌ی له‌ده‌ست دێت و هه‌م خراپه‌ش؛ جا له به‌ر ئه‌وه‌ی دنیا بونه‌وه‌رێکی خۆشه‌ویسته و به خۆشه‌ویستیه‌که‌ی مرۆڤه‌کان فریو ده‌دات، هه‌موو کات لایه‌نی خراپه‌کاری به‌سه‌ر لایه‌نی چاکه‌کاریدا سه‌رکه‌وتوویی به ده‌ست دێنێت و مرۆڤه‌کان به‌ره‌و هه‌ڵه‌ت و هه‌ڵدێر ده‌با و له‌سه‌ر ڕاسته شه‌قام نایانهێڵێته‌وه؛ مرۆڤ بۆ ورووژاندنی لایه‌نی چاکه‌کاری پێویستی به جیابوونه‌وه له زه‌وی هه‌یه‌و ده‌بێ به‌رز بێته‌وه بۆ ئاسمان و په‌یامی ئاسمانی له‌گه‌ڵ لایه‌نی دنیایه‌که‌یدا تێکهه‌ڵکێش بکات و ئۆگره‌تی لایه‌نی دنیایی پێ هاوسه‌نگ بکات.
به درێژایی مێژوو تاقمی زۆردار بۆ به‌رز ڕاگرتنی لایه‌نی به‌رژه‌وه‌ندی خۆی هه‌وڵی داوه تاقمی بێ هێز بچه‌وسێنێته‌وه، خوای باڵا ده‌ستیش هه‌ر به درێژایی مێژوو بۆ خاشه‌بڕ کردنی ده‌ستی زۆردار له سه‌ر بێ ده‌سه‌ڵات و بێ هێزه‌کان پێغه‌مبه‌رانێکی ڕه‌وانه کردوه تاکوو ژیارێکی پڕ له ته‌بایی و خۆشه‌ویستی له نێو کۆمه‌ڵگه‌دا درووست بکه‌ن و ژینی پڕ له مه‌ینه‌ت و په‌ژاره و چه‌وساندنه‌وه بنه‌بڕ بکه‌ن. هه‌ر بۆیه‌ش کاتێک بۆ ژیان و به‌سه‌رهاتی پێغه‌مبه‌ران ده‌ڕوانی ، ده‌بینی ته‌نیا گه‌لی چه‌وساوه و بن ده‌ست پێشوازیان له بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌ران کردوه و ته‌نیا چه‌وسێنه‌ران و سته‌مکارانیش بوون که به‌رهه‌ڵستی بانگه‌وازی پێغه‌مبه‌رانیان داوه‌ته‌وه.
ئه‌و واتایه‌ی که پێویسته لێره‌دا ئاماژه‌ی بۆ بکه‌م ئه‌مه‌یه که نه‌ته‌وه له ڕوانگه‌ی ئیسلامه‌وه جێی ڕێزه و تێکۆشان له پێناو سه‌ربه‌رزی گه‌لدا پیرۆز و موباره‌که.
هه‌ر بۆیه‌ش هه‌موو پێغه‌مبه‌ران زۆر به‌سه‌ر به‌رزیه‌وه ڕویان کردوه‌ته نه‌ته‌وه‌که‌ی خۆیان و وتوویانه (یا قَوْمِی) گه‌لۆ ! ئه‌ی خزمینه!... یان هه‌ر بۆیه‌ش خوا پێغه‌مبه‌رێکی وه‌ک موسا ده‌نێرێت بۆ ئه‌وه‌ی که نه‌ته‌وه‌که‌ی له ده‌ست زوڵم و زۆری فیرعه‌ونه خۆ ویسته‌کانی میسر ڕزگار بکات.
پێویسته ئه‌مه‌ش بزانین که گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهات و وته‌ی پێغه‌مبه‌رانی پێشوو ته‌نیا بۆ په‌ند و ئامۆژگاری لایه‌نگرانی ئایینی ئیسلامه؛ یانی بۆ ئه‌وه‌یه که په‌یڕه‌وانی ئایینی ئیسلام له به‌سه‌رهاتی پێغه‌مبه‌ران که‌ڵک وه‌رگرن و له ڕووداوه جۆراوجۆره‌کانی دنیادا هه‌ڵوێستێکی پێغه‌مبه‌رانه به‌رامبه‌ر به لایه‌نی ڕووبه‌ڕوویان بگرن و به‌رهه‌ڵستی هه‌موو چه‌شنه خراپه‌کاریه‌ک بده‌نه‌وه؛ خوای باڵا ده‌ست پاش گێڕانه‌وه‌ی به‌سه‌رهاتی موساو فیرعه‌وه‌ن ده‌فه‌رموێ: إِنَّ فِي ذَلِكَ لَعِبْرَةً لِّمَن يَخْشَى ﴿ نازعات / 26﴾ به ڕاستی ئا له‌و به‌سه‌رهاته‌دا په‌ندو ئامۆژگاری هه‌یه بۆ هه‌ر که‌سێک له خوا بترسێت.
به‌م بۆنه‌وه تێکۆشان بۆ ڕزگاری گه‌ل له ده‌ست زوڵم و زۆر به کارێکی پێغه‌مبه‌رانه دێته ئه‌ژمار و هه‌ر موسوڵمانێک له به‌رپه‌رچ دانه‌وه‌ی سته‌مدا به‌رپرسیاره‌و ده‌بێ به‌رهه‌ڵستی زۆری زۆرداران بکات و گیانی له پێناودا به‌خته‌وه‌ر بکات.
قوڕئان دژی سته‌مه:
کاتێک که لاپه‌ڕه‌کانی قوڕئانی پیرۆز و فه‌رمووده‌کانی پێغه‌مبه‌ری ئازیز هه‌ڵده‌ده‌یته‌وه بۆت ڕوون ده‌بێته‌وه که له بنه‌ڕه‌تدا په‌یامی ئایینی ئیسلام ڕزگاری مرۆڤایه‌تییه له چه‌وساندنه‌وه و سۆزو عیشق و ره‌حم و به‌زیىیه سه‌باره‌ت به مرۆڤ، وه نه ته‌نیا به مرۆڤ به‌ڵکوو بگره سه‌باره‌ت به ته‌واوی گیان له به‌ران ره‌حم و به‌زیی هه‌یه.
قوڕئانی پیرۆز دژی هه‌ر چه‌شنه سته‌م و زوڵم و زۆرێکه و دان به هیچ جۆره سته‌مێک دا نانێت؛ وه بۆ سڕینه‌وی زوڵم و زۆری زۆرداران ته‌واوی تواناکانی خۆی ده‌خاته گه‌ڕ و بڕواداران هان ده‌دا بۆ ئه‌وه‌ی که ده‌سته‌مۆی هیچ زوڵم و زۆرێک نه‌بن وه به هیچ مه‌رجێک له ئاست سته‌می سته‌مکاران به قڕو قه‌پی نه‌مێننه‌وه. خوای باڵا ده‌ست ده‌فه‌رموێ: وَمَا لَكُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا ﴿ نساء/ 75﴾ «ئه‌ی ئیمانداران! ئه‌وه چیتانه‌و بۆچی ناجه‌نگن له پێناوی ڕه‌زامه‌ندی خوادا و ڕزگارکردنی لاوازکراو و چه‌وساوه‌کان، له‌و پیاوان و ئافره‌تان و منداڵانه‌ی که ده‌ڵێن: په‌روه‌ردگارا تۆ ڕزگارمان بکه له‌م شاره‌ی که خه‌ڵکه‌که‌ی سته‌مکارن و له لایه‌ن خۆته‌وه پشتیوان و یارمه‌تی ده‌رێکمان بۆ بنێره.»
ده‌بێ ئه‌وه‌ش بزانین که به‌رپه‌رچ دانه‌وه‌ی سته‌م له روانگه‌ی ئایینی ئیسلامه‌وه ته‌نیا بۆ ڕزگاری گه‌لی موسڵمان نییه ، به‌ڵکوو بۆ ته‌واوی مرۆڤه‌کانه به هه‌ر بیرو بڕوایه‌که‌وه که هه‌یانه ؛ وه‌ک خوا ده‌فه‌رموێ: وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِيَعٌ وَ صَلَوَاتٌ وَ مَسَاجِدُ يُذْكَرُ فِيهَا اسْمُ اللَّهِ كَثِيرًا ﴿حج /40﴾
خۆ ئه‌گه‌ر خوا خه‌ڵکی نه‌دا به یه‌کداو حه‌ق دژی به‌تاڵ نه‌وه‌ستێت، هه‌رچی شوێنی خواپه‌ره‌ستی جووله‌که و گاور هه‌یه له خه‌ڵوه‌تگه‌و کڵێساو که‌نیسه، هه‌روه‌ها مزگه‌وتانیش که ناوی خوای زۆر تێدا ده‌برێت، هه‌مووی کاول ده‌کرێت.
که دیاره لێره‌دا فه‌رمان به موسڵمان ده‌درێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌رهه‌ڵستی هه‌موو چه‌شنه کاول کردنێک بدنه‌وه و دژی ڕابوه‌ستن.
له ئا‌یه‌تێکی تردا قوڕئانی پیرۆز چه‌وسێنه‌ران به سزاو ئازاری پاشه ڕۆژ ده‌ترسێنێت و حه‌ق ستێنی چه‌وسێنراوان به کارێکی باش پێناسه ده‌کات : وَالَّذِينَ إِذَا أَصَابَهُمُ الْبَغْيُ هُمْ يَنتَصِرُونَ ﴿ شوری/ 39﴾ هه‌روه‌ها ئه‌وانه‌ی که ده‌ست درێژیان کرایه سه‌ر، ده‌سه‌وسان ناوه‌ستن و به‌رگری له خۆیان ده‌که‌ن.
یان : وَلَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُوْلَئِكَ مَا عَلَيْهِم مِّن سَبِيلٍ * إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي الْأَرْضِ بِغَيْرِ الْحَقِّ أُوْلَئِكَ لَهُم عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿ شوری /41- 42﴾ «له ڕاستیدا ئه‌وه‌ی حه‌قی خۆی دسێنێت دوای ئه‌وه‌ی که سته‌می لێکراوه، ئه‌وانه لێپرسراو نابن ، ئه‌گه‌ر له سنوور لانه‌ده‌ن... * بێگومان ته‌نیا ئه‌وانه به‌رپرس ده‌بن که سته‌م له خه‌ڵکی ده‌که‌ن و ده‌ستدرێژی ده‌که‌ن به ناحه‌ق له زه‌ویدا، ئا ئه‌وانه سزاو ئازاری به ئێشیان بۆ هه‌یه.»
یان:
وَلاَ تَحْسَبَنَّ اللّهَ غَافِلاً عَمَّا يَعْمَلُ الظَّالِمُونَ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمْ لِيَوْمٍ تَشْخَصُ فِيهِ الأَبْصَارُ ﴿ابراهیم/ 42 ﴾ واگومان مه‌به که خوا بێ ئاگایه له‌و کارو کرده‌وه‌یه‌ی سته‌مکاران ده‌یکه‌ن، به‌ڕاستی خوا سزاکه‌یان دوا ئه‌خات بۆ ڕۆژێک که چاوه‌کانیان تیایدا ئه‌بڵه‌ق ده‌بن.
پێغه‌مبه‌ر و یارانی دژی سته‌من:
به‌م پێیه کاتێک بۆ ژیان و به‌سه‌رهاتی پێغه‌مبه‌ر و یارانی ده‌ڕوانین ، ده‌بینین که بۆ سڕینه‌وه‌ی سته‌م له سه‌ر گۆی زه‌وی هه‌وڵ و ته‌قه‌للایه‌کی به‌رفراوانیان گێڕاوه و له ئاست هیچ زاڵمێک سه‌ری به‌رزیان دانه‌نه‌واندوه.
ئه‌گه‌ر بمانهه‌وێ بۆ ئه‌م به‌شه ئاماژه به ژیانی پێغه‌مبه‌ر بکه‌ین ده‌بێ بڵێین هه‌موو ژیانی پێغه‌مبه‌ر بۆ ڕزگاری چه‌وساوه‌کان و لێقه‌وماوه‌کان - ژن، کۆیله، هه‌ژارو نه‌داره‌کان – له ده‌ست زل هێزه خۆ ویسته‌کان بوو !!
په‌یمانی (حلف الفضول) له ژیانی پێغه‌مبه‌ردا باشترین به‌ڵگه‌یه له سه‌ر دژایه‌تی کردنی بۆ سته‌مکاران و چه‌وسێنه‌ران! ئه‌م په‌یمانه له سه‌ر ئه‌وه دامه‌زرا که : دادپه‌روه‌ری بڵاو بکه‌نه‌وه و نه‌یه‌ڵن زوڵم و سته‌م له وڵاتیانا بکرێ، وه یارمه‌تی سته‌م لێکراو بده‌ن و هه‌قی بۆ بسێننه‌وه‌و ده‌ستی زاڵم ببه‌ستن. مۆحه‌ممه‌د (د.خ) له‌م په‌یمان به‌ستنه‌دا هاوبه‌ش بوو، وه کاتێک له مه‌دینه ده‌وڵه‌تی دامه‌زراندو هێزو توانایی به ده‌ست هێنا ئاوهای ده‌فه‌رموو: له‌گه‌ڵ مامه‌کانما له ماڵی عه‌بدووڵڵای کوڕی جودعان حازری (حلف الفضول) بووم، وه ئه‌و په‌یمانه به سامانی جیهان ناگۆڕمه‌وه! وه ئه‌گه‌ر ئێسته‌ش بانگ بکرێم بۆ په‌یمانی وه‌ها ئامه‌ده‌م بۆ هاوبه‌شی تیایا.
ئه‌م فه‌رمووده‌ی پێغه‌مبه‌ر یانی: ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تانی دنیا په‌یمانم له‌گه‌ڵدا ببه‌ستن بۆ ڕووخاندنی کۆشک و قه‌ڵای هه‌رچی زاڵمه ئه‌وا من ئاماده‌م هاوبه‌شییان له‌گه‌ڵدا بکه‌م.
پێغه‌مبه‌ر (د.خ) نه ته‌نیا بۆ خۆی دژی زاڵم ڕاده‌وه‌ستاو یارمه‌تی مه‌زڵوومی ده‌دا به‌ڵکوو یارانی تێکۆشه‌ریشی بۆ ته‌مبێ کردنی زاڵم هه‌موو سنوورێکیان ده‌به‌زاندو ده‌ستی یارمه‌تیان بۆ هه‌موو مه‌زڵوومێک ڕاده‌کێشا.
شایه‌تی و به‌ڵگه له ژیانی یارانی پێغه‌مبه‌ر (د.خ) سه‌باره‌ت به دژایه‌تی کردنی زوڵم و سته‌م زۆر له‌وه زیاتره که من بم هه‌وێ له‌م چه‌ند بڕگه‌دا کوورتی بکه‌مه‌وه، به‌ڵام وه‌ک فارس ده‌ڵێن- مشت نمونه‌ی خروار است- ئاماژه به ڕووداوێک له ژیانی خه‌لیفه‌ی دووهه‌م عومه‌ری کوڕی خه‌تتاب ده‌که‌م:
عه‌مری کوڕی عاس ناوی ئه‌و فه‌رمانده به هێزه‌یه که توانی وڵاتی فه‌له‌ستین و میسر و لیبیا بێنێته ژێر ڕکێفی ده‌وڵه‌تی ئیسلامی‌یه‌وه، وه له هێز و زوڵم و زۆری ڕۆمه‌کان پاکیان بکاته‌وه، ئه‌م فه‌رمانده تێکۆشه‌ره به فه‌رمانی ئه‌میری موسوڵمانان ده‌بێته والی و کاربه‌ده‌ستی وڵاتی میسر که دانیشتوانی هه‌ندێکیان موسڵمان بووبوون و هه‌ندێکیش له سه‌ر ئایینی (قبط) مابوونه‌وه.
ڕۆژێک مۆ‌حه‌ممه‌دی کوڕی عه‌مر له‌گه‌ڵ دانه‌یه‌ک له قیبتیه‌کان به ئه‌سپ پێشبڕكێ ده‌که‌ن، قیبتیه‌که پێشی کوڕه‌که‌ی عه‌مری دایه‌وه، ئه‌ویش چونکه خۆی به کوڕی والی ده‌زانی پێی ناخۆش بوو پێشی بدرێته‌وه، له‌به‌ر ئه‌وه به قامچی کابرای داگرت و ده‌یگوت : ها بیگره له کوڕی گه‌وره‌ماڵان .
قیبتیه‌که که ناوبانگی عه‌داڵه‌تی خه‌لیفه‌ی بیستبوو هاواری برده به‌ر عومه‌رو وتی: ئه‌ی ئه‌میری ئیمانداران! په‌نام پێهێناوی له ده‌ست زوڵم؛ پاشان به وردی به‌سه‌رهاته‌که‌ی بۆ گێڕایه‌وه ؛ عومه‌ر فه‌رمانی دا په‌یکێک بۆ عه‌مر بنێرن که له‌گه‌ڵ مۆ‌حه‌ممه‌دی کوڕیدا خێرا خۆیان بگه‌یه‌ننه مه‌دینه.
کاتێک که عه‌مرو کوڕه‌که‌ی گه‌یشتنه لای عومه‌ر، عومه‌ر قامچیه‌که‌ی دایه ده‌ست قیبتیه‌که‌و فه‌رمووی کوڕی گه‌وره ماڵانی پێ دابگره و تۆڵه‌ی خۆتی لێ بکه‌وه! پاش ئه‌وه‌ی به ته‌واوه‌تی تۆڵه‌ی خۆی له مه‌حه‌ممه‌دی کوڕی عه‌مر کرده‌وه، عومه‌ر ڕووی کرده قیبتیه‌که‌و فه‌رمووی:
قامچیه‌که‌ت ئاراسته‌ی سه‌ره ڕووتاوه‌که‌ی عه‌مریش بکه، چوونکه کوڕکه‌ی به پشتیوانی باوکی توانیوه‌تی ده‌ست درێژی بکاته سه‌ر تۆ؛ قیبتیه‌که وتی : ئه‌ی ئه‌میری ئیمانداران! کوره‌که‌ی لێمی داوه وا تۆڵه‌ی خۆشم لێکرده‌وه.
عومه‌ر وتی: به خوا ئه‌گه‌ر ئه‌ویشت به قامچی دابگرتایه‌ته‌وه ده‌ستمان نه‌دهێنایه ڕێگات، هه‌تا خۆت وازت لێ بهێنایه.
پاشان خه‌لیفه ڕووی له عه‌مر کرد و ئه‌و فه‌رمووده شیرینه‌ی به گوێدا دا که ئێستاش هه‌ر ده‌وترێته‌وه و بۆته درووشمی ڕاسته‌قینه‌ی مافی مرۆڤ، که وتی: ئه‌رێ عه‌مر! (مَتَی اسْتَعْبَدْتُمُ النَّاسَ وَ قَدْ وَلَدَتْهُم اُمَّهَاتُهُم أحْراراً) ئه‌وه ئه‌و خه‌ڵکه‌تان که‌ی کردۆته به‌نده‌ی ئه‌ڵقه له گوێی خۆتان، له کاتێکدا ئه‌وانه به ئازاد و سه‌ربه‌ست له دایک بوون؟
خاڵی کۆتایی:
له کۆتاییدا ده‌مهه‌وێ بڵێم : پێویسته هه‌موو ئه‌وه بزانین که هزری جیهاد له ئایینی ئیسلامدا ته‌نیا بۆ ڕزگاری گه‌لی چه‌وسێنراوه له ده‌ست چه‌وسێنه‌ران و سته‌مکاران . وه‌ک خوای باڵا ده‌ست ده‌فه‌رموێ: (أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِيرٌ) ﴿حج / 39﴾ مۆڵه‌ت دراوه به‌و ئیماندارانه‌ی شه‌ڕیان پێ ده‌گێڕن، که بجه‌نگن و به‌رهه‌ڵستی بکه‌ن چونکه به‌ڕاستی سته‌م لێکراون، بێگومان خوا ده‌سه‌ڵاتی هه‌یه که سه‌ریان بخات و سه‌رکه‌وتنیان پێ ببه‌خشێت.
جیهاد یانی له به‌ین بردنی ئه‌و له‌مپه‌ر و کۆسپانه‌ی ده‌خرێنه سه‌ر ڕێگه‌ی پێشکه‌وتووی مرۆڤه‌کان؛ یانی خه‌بات له پێناو دڕاندنی ئه‌و په‌رده و سه‌رپۆشانه‌ی ده‌کێشرێن به سه‌ر مێشک و بیری مرۆڤه‌کان بۆ ئه‌وه‌ی مافی ڕه‌وای خۆیان نه‌ناسن و له پێناویدا تێنه‌کۆشن.
جا بۆیه ڕوو ده‌که‌م سیکۆلاره‌کانی گه‌له‌که‌م و ده‌ڵێم بێ ئاگایانه دژایه‌تی ئایینی ئیسلام مه‌که‌ن و بۆ سڕینه‌وه‌ی تێمه‌کۆشن چوون :
ئایینی ئیسلام ده‌سته‌به‌ری نه‌ته‌وه‌یه
هه‌وڵ و ته‌قه‌للایه‌کی بێ که‌ڵک و بێ ئاکامه
به‌شێکی زۆر له توانایه‌کان له شتی بێ که‌ڵک دا ده‌فه‌وتێنرێن
بێ حوڕمه‌تی کردنه به مێژووی چه‌ندین سه‌ده‌ی گه‌لی کورد.
بۆچوونه‌کان
موحه ممه د 30وچ
06 شهریور 1391 - 08:04ماموستا گيان د ستت نه هيشي خواي گه ور ه باداشت بداته وه سه ركه وتووبيت انشاالله