مودریک عەلى عارف ئیسلامخوازانى کوردستان چ بۆشاییەکى گرنگیان لە کوردستان پڕ کردووەتەوە؟ ئەگەر ئەوان وجود و حزووریان نەبێ چى ڕوو دەدات و ڕووبەرووى چ جۆرە هەڕەشە و مەترسییەک دەبینەوە؟ ئەمانە و چەند پرسیارێکى دیکە، بە شێوەیەکى کورت و سادە لەم نووسینەدا وەڵام دراونەتەوە. سوپاستان دەکەم ئەگەر دەرفەتى خوێندنەوەى پێ ببەخشن و سەرنجى خۆتانى بۆ ئیزافە بکەن: ………………………………………… ئیسلامخوازانى کوردستان و زەرورەتى بوونیان هەر تەوژم و لایەن و ڕەوتێک کە سەر هەڵدەدات و لافیتەیەک بەرز دەکاتەوە و ناوێک لەخۆى دەنێ، پێویستە زەرورەتێکى بۆ وجود و بوونى هەبێت و خاڵى تایبەتمەند و جیاکەرەوەى لەوانیترى هەبێت، پێویستە تەنیا زیادکردنى ژمارە و ناوێک نەبێت بۆ گۆڕەپان و ژینگە سیاسى و کۆمەڵایەتییەکە، لە هەرێمى کوردستانیشدا چەندین هێز و تەوژم و لایەنى جیاواز بوونیان هەیە و لافیتەى تایبەت بە خۆیان ڕاگەیاندووە، بەشێکى بەرچاو لە هێز و لایەن و تەوژمە کاریگەرەکەى گۆڕەپانى سیاسى و کۆمەڵایەتى و فەرهەنگى هەرێمى کوردستان تەوژم و حاڵەت و لایەنە ئیسلامییەکەیە. بە بڕواى ئێمە هۆکارى زەرورەتى بوون و تەواجدى تێکڕاى ڕەوت و تەوژمە ئیسلامییەکە بەگشتى و لایەنە سەرەکییە ئیسلامییەکانى کوردستان بەتایبەتى، زەرورەتێکى حاشاهەڵنەگرى واقیعى کۆمەڵایەتى و ئایینى و تەنانەت سیاسى کوردستانە، چونکە بیرکردنەوە و ڕوئیاى جیاواز و ڕۆڵ و کاریگەرى و تایبەتمەندى جیاوازى خۆیان هەیە و گۆڕەپانە سیاسى و کۆمەڵایەتى و ئیسلامییەکەش خوازیار و نیازمەندى وجود و بوون و ڕۆڵ بینینیانە، بەتایبەت کە لەناو ئەواندا ژماریەکى ئێجگار خاوەن بڕوانامە و توانا و سەرمایەى زانستى و فیکرى و ئایینى بووونیان هەیە. یەکێک لە دیارترین و گرنگترین هۆکارەکانى پێویستى هەبوون و تەواجودى تەوژمى ئیسلامى بەگشتى و لایەنە ئیسلامییەکان بۆ هەرێمى کوردستان بەتایبەتى، بریتییە لە پارێزگارى کردن و برەودان بە پرسى شوناسى ئەم میللەتە، کە وەک باخەوان و پەرژین و خزمەتکارێکن بۆ ئەو شوناسە، کە ئێمە لێرەدا تەنیا ئاماژە بە چەند ڕەهەندێکى ئەو پرسى شوناسە دەکەین، کە ئیسلامییەکانى کوردستان بە درێژایى خەبات و خزمەتى چەند ساڵەیان ڕۆڵى دیار و کاریگەرییان هەبووە تیایدا: 1ـ شوناسى نیشتیمانى و نەتەوەیى: بەو حوکمەى کە گەلى کورد و هاونیشتیمانییانى کوردستان یەکێک لە گەورەترین کێشە و ئاریشەکانیان بریتییە لە مافە نەتەوەیى و نیشتیمانییەکانیان، بۆیە ئەم پرسە پێویستى بە داکۆکى و خەباتى بەرەدەوام هەیە بۆ گەیشتن بە مافە ڕەواکان، هەموو تەوژم و لایەنەکانى کوردستان هەر یەکە و بە چەشنێک ئەم پرسەى کردووەتە بەشێک لە ئەجێنداى کار و خەباتى خۆیى و بە زمان و ئەدەبیات و میکانیزمەکانى خۆى خەباتى بۆ کردووە و دەکات، بەڵام ڕاشکاوانە دەتوانین بڵێین کە هیچ لایەنێک هێندەى لایەنە ئیسلامییەکان نەیتوانیوە پرسى شوناسى نەتەوەیى و نیشتیمانى گەلى کورد بگەیەنێتە دەوڵەت و حیزب و لایەن و کۆنگرە و کۆنفرانسە ئیسلامییەکانى جیهان و ناوچەکە و داکۆکى لێبکات، بە زمانێک کە ئەوان لێى تێدەگەن و هەر بەو زمانەش کە ئەوان ماف و پرسى نەتەوەیى و نیشتیمانى بۆ خۆیان بە ڕەوا دەزانن، لایەنە ئیسلامییەکانى کوردستانیش بەم زمان و ئەدەبیاتە تایبەتەى خۆیان داکۆکیکارێکى جددى و پەرۆش و دڵسۆز بوون بۆ پرسى نەتەوە و نیشتیمانەکەیان، کە زمانى دین و بەکارهێنانى گوتارێکە بە باکگراوندێکى ئیسلامى و هەڵقوڵاو لە ڕۆحى دین و قورئان و سوننەتى پێغەمبەرەوەh. ۲ـ شوناسى ئایینى و موسڵمانییەتى: ئەم گەلەى ئێمە گەلێکى موسڵمانى خواویست و خەباتگێڕە، یەکێکە لە لەپێشترین گەلە موسڵمان بووەکان و بە ویست و ئیختیارى خۆى پێشوازى لە ئایینى ئیسلام کردووە و زۆرینەى زۆرى موسڵمانییەتى هەڵبژاردووە و پابەندە بە بنەما و پایە و دروشم و شەعائیرەکانییەوە، هەر ئەم گەلە موسڵمانە وەک گەلانى موسڵمانى دیکەى جیهان، خاوەنى دونیایەک خزمەت و سەروەرى و کەسایەتى و ڕەمزى ئیسلامى و زانستى و فیکرى و تەریقەتەکانى خواپەرستى و تەسەووف و عیرفانە، کە تێکڕا خزمەتى بەرچاویان کردووە بە گەیاندن و بڵاوکردنەوەى ئایینى ئیسلام و زانستە ئیسلامییەکان، ئەمە جیا لەوەى کە گەلێکى ستەملێکراو و بەشخوراوە. ۳ـ شوناسى کلتوورى و ئەخلاقى: ئەم ڕەهەندە زۆر گرنگ و بە بایەخە، تەوژمى ئیسلامى کوردستان بەگشتى و سێ لایەنە سەرەکییەکەى ئیسلامییەکانى کوردستان بەتایبەتى، بە درێژایى خەباتى چەند ساڵەیان یەکێک لە گرنگترین کار و خزمەتەکانیان بریتى بووە لە پاراستن و گەشەپێدانى کلتوور و ئەخلاقى چاک و جوانى کوردەوارى و کۆمەڵگەى کوردستانى، کە کلتوورێکە بەهاباڵاکان تیایدا سەنتەر و خاوەنى بایەخ و حورمەتێکى تایبەتن، ئەم ئەخلاقە جوان و بەها باڵایانە لە گەورەترین سەرمایەکان و تایبەتمەندییەکانى ئەم گەلەمانن، کە زۆرترینى ئەم کلتوورە جوان و بەها باڵا ئەخلاقییانەش تەبا و هاوتەریبن لەگەڵ بەها ئایینی و ئەخلاقییە ئیسلامییەکاندا، یان دەتوانین بڵێین بەشێکى زۆریان هەڵقوڵاوى ڕێنومایى و ئاراستە ئیسلامى و قورئانییەکانن و لە ڕۆحى دین و دیندارى ئەم گەلەوە سەرچاوەیان گرتووە. مەخابن ئێستە لەم کوردستانەدا -کە لانکەى دیندارى و موسڵمانییەتى و بەهاباڵا جوانەکانە- لێرەو لەوێ بە ئاشکرا و ڕوو قایمانە دەبینین کە هەڵمەتێکى چڕ و پڕ و پلان و پیلان بۆ داڕێژراو هەیە بۆ کەمکردنەوە و کاڵکردنەوە و نەهێشتنى بەها باڵاکان و ئاکار و ڕەفتارە جوانەکان، لە چەندین ڕێگە و کەناڵ و بوارى جیاوازەوە ئەوە دەبینرێ و هەستى پێ دەکرێ، ویژدان و دڵ و شعورى موسڵمانانى پێ هەزار دەدەن، بەناوى ئازادى و دروشمى بریقەدار و فریودەرانەوە خەریکە شیرازەى کۆمەڵایەتى و ئەخلاقى ئەم میللەتە موسڵمان و ئەخلاق پاکە ڕەوشت جوانە تێک دەدرێ و دەشێوێنرێ و بەرەو هەڵدێر دەبرێ، بە دەستبردن بۆ بابەتە هەستیارە بزوێنەرەکان حورمەت و بەهاى خێزان و ئەخلاق و تەنانەت دین کەم دەکەنەوە، سەر لە گەنج و لاوەکان و کچان و ئافرەتان دەشێوێنن، پێگە و ڕۆڵى مزگەوت و کەسایەتییە ئیسلامییەکان و حوجرە و قوتابخانە ئیسلامییەکان کەم دەکرێتەوە و تەنانەت دەشێونرێ و کەسێتى ڕەمزە ئیسلامییەکان تیرۆرى مەعنەوى دەکرێ. پێویستە بە ویژدانەوە و ڕاشکاوانە ئەو حەقیقەتە بڵێین کە: تەوژمى ئیسلامى بە هەموو ڕەوتەکانیەوە بەگشتى و لایەنە ئیسلامییەکان بەتایبەتى، وەک پەرژین و شورایەکى قاییم و پۆڵایین بوون و دەبن بۆ پارێزگارى کردن لە ئەخلاق و ڕەوشت و بەها باڵاکانى ئەم گەلە موسڵمانە، کە کاریگەرى و جێکەوتى بەرهەم و دەرەنجامى باش و ئەرێنى ئەم خزمەتانە، نەک تەنیا بۆ لایەنە ئیسلامییەکان و تەنانەت بۆ موسڵمانەکان بێت، بەڵکو بۆ کۆى هاوڵاتیانى ئەم هەرێمەیە و هەمووان لێى سودمەند دەبن و بەرهەمى ئەم ڕەنج و دڵسۆزى و پەرۆشییەیان چنیوەتەوە و دەچننەوە. بۆیە پێویستە نەک تەنیا ئەندام و هەوادارانى تەوژمى ئیسلامى و لایەنە ئیسلامییەکان و خەڵکە پابەندەکە بە دروشم و بابەتە بنچیینەییەکانى ئیسلام پشتگیر و پشتیوانى لایەنە ئیسلامییەکان بن، بەڵکو پێویستە هەمووان -بەجیاوازى بۆچوون و ئایدۆلۆژیا و تەنانەت مەزهەب و ئایینیشیانەوە- لەمە بەدوا زۆر بە جددى پشتیوان و دەستبارى لایەنە ئیسلامییەکان بن و داکۆکى بکەن لە زەرورەتى بوون و کاریگەربوونى زیاتریان لە کۆمەڵگە و جومگەکانى دەسەڵاتدا، بۆ ئەوەى ئەو بەهێزى پێگەیەیان لە جومگەکانى دەسەڵاتدا ببێتە پاسەوان و بەرگریکارى دین و ئەخلاقى ئەم میللەتە، چونکە نەبوونى ئیسلامییەکان و لاوازى پێگە و ڕۆڵیان لەناو کۆمەڵگە و جومگەکانى دەسەڵاتەکانى (یاسادانان، جێبەجێکردن، دادوەرى)دا، کاریگەرى و جێکەوتى زۆر خراپ و نەرێنى دەبێت بۆ کۆى ژیانى هاوڵاتییان، چونکە ئەوان لانى کەمى کاریان برتییە لە دەم و دەست و ئەخلاق و ڕەوشت و دەستپاکى، گەندەڵ نەبوون و دزى نەکردن لە سەروەت و سامانى خەڵک و نیشتیمان، خیانەت نەکردن لە خاک و خەڵک و نەفرۆشتنى خاک و سامانى نیشتیمان و هەڕاج فرۆش نەکردنى، ئەوان بە دڵسۆزى و خەمخۆرى نواندن بۆ پاراستنى دین و ئەخلاق و بەها باڵاکانى کۆمەڵگە، حورمەت و کەرامەت و شکۆ بۆ ئەم گەلە دەگێڕنەوە و کۆمەڵگە و خێزانەکان لە لێکهەڵوەشانەوە و تێکچوونى شیرازەى کۆمەڵایەتى دەپارێزن.