مامۆستا عه‌بدولڕەحمان پیرانی، ئەمینداری گشتی جەماعەت ڕۆژی پێنج شەممە 4ی ڕەزبەر لەگەڵ بەرپرسی پێوەندییە گشتییەکانی پارێزگاکان کۆبووەوە و جەختی کردە سەر کارامەبوون لە ئیش و کاری جەماعەت دا. دەقی وتارەکەی مامۆستا پیرانی بەم جورەیە: بسم الله الرّحمن الرّحیم الحمد لله ربّ العالمین وصلوات الله وسلامه وبرکاته علی محمّد وعلی آله وعلی صحبه الغرّ المیامين وعلی عباد الله الصالحین وعلیکم أجمعین. خوای گه‌وره له قوڕئان‌دا ده‌فه‌رموێت: «وَ المُومِنُونَ وَ المُومِنَاتُ بَعضُهُم أولیاءُ بَعضٍ یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ وَ یُقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یَؤتُونَ الزَّکَاةَ وَ یُطِیعُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ أُلئِکَ سَیَرحَمُهُمُ اللهُ إِنَّ اللهَ عزِیزٌ حَکِیمٌ» (توبه/71) «ئیمانداران له پیاوان و ئافره‌تان، هه‌ندێكیان خۆشه‌ویست و پشتگیر و هاوكاری یه‌كترن (كه ئه‌مه‌ش سیفه‌تیانه): فه‌رمان به چاكه ده‌ده‌ن و قه‌ده‌غه له خراپه ده‌كه‌ن و نوێژه‌كانیان به چاكی ئه‌نجام ده‌ده‌ن و زه‌كاتی ماڵیشیان ده‌به‌خشن و گوێڕایه‌ڵ و فه‌رمانبه‌رداری خوا و پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی ده‌كه‌ن، ئا ئه‌وانه له داهاتوو‌دا خوا ڕه‌حمیان پێ ده‌كات و سۆزی ده‌بێت بۆیان، به‌ڕاستی خوا باڵاده‌ست و دانایه». ئه‌و ئایه‌ته په‌یامی هاوسه‌نگی و هاوتایی له ژیانی مرۆڤ و یا موسوڵماناندا پێیه و جه‌خت ده‌كاته سه‌ر ئه‌و بابه‌ته بنه‌ڕه‌تییه كه پێشكه‌ش كردنی خێرخوازی و چاكه و لابردنی شه‌ڕ و گه‌نده‌ڵی، پێویستی به دابین كردنی بواری برایه‌تی و هاوكاری و پێكه‌وه بوونی ژنان و پیاوانی بڕوادار له لای یه‌كتر هه‌یه. ئه‌و ئایه‌ته ئه‌و په‌یامه‌ی پێیه كه بڕواداران پێویسته هاوڕێ و پشتیوان و یاریده‌ری یه‌كتر بن: «وَ المُؤمِنُونَ وَ المُؤمِنَاتُ بَعضُهُم أَولِیاءُ بَعضٍ». «یَأمُرُونَ بِالمَعرُوفِ وَ یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ» واته؛ ئه‌و هاوكاری و یارمه‌تیدانه‌ی یه‌كتر، له پێناو هه‌ستی به‌رپرسیاره‌تی له ئاست دیتران، خێرخوازی و تێكۆشان بۆ چاكسازی كاروباره. بڕواداران به پاڵپشتی له یه‌كتر، ده‌بنه هۆی ئهوهیكه یه‌كتر له‌سه‌ر چاكه‌كاری ڕاوه‌ستاو بكه‌ن و یه‌كتر له كاری خراپه بپارێزن. ئه‌و ئایه‌ته هه‌روه‌ها ئاماژه به‌وه ده‌كات كه په‌یامی خێرخوازی و ئه‌ركی چاكسازی له كۆمه‌ڵگادا، ته‌نیا تایبه‌ت به پیاوان نییه؛ ژنان و پیاوانی بڕوادار پێویسته هه‌ردووكیان پێكه‌وه و له‌گه‌ڵ یه‌كتر بن. پێویسته هاوسه‌نگی له كۆمه‌ڵگادا دابین بكرێت. ئه‌گه‌ر نیوه‌ی تاكی كۆمه‌ڵگا دیار نه‌بێت، هه‌ست به به‌رپرسیاره‌تی نه‌كات و یا ئیزنی به‌شداری و ڕۆڵگێڕانیان پێ نه‌درێت، هاوسه‌نگی و گه‌یاندنی په‌یامی ئایین، نایه‌ته دی. ژن و پیاو، هه‌ردووك له یه‌ك ڕیز دان تاكوو بتوانن ئه‌و په‌یامه بگه‌یه‌نه ئامانجی خۆی. خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت: «وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤتُونَ الزَّکاةَ» كه جه‌خت ده‌كاته سه‌ر نوێژ خوێندن، واته پاراستنی پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ خوای به‌ده‌هێنه‌ر. ئیمانداران بۆوه‌یكه بتوانن چاكساز بن، پێویسته پێوه‌ندیان له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره بپارێزن. ئه‌و خاوێن كردنه‌وه‌ی نه‌فس كه قوڕئان جه‌ختی له‌سه‌ر ده‌كات، به په‌رستش و به‌ندایه‌تی خوای گه‌وره دێته دی. كۆڵه‌كه و بنه‌مای خاوێن كردنه‌وه‌ی نه‌فس، په‌رستش و عیباده‌ته. به‌و هۆكاره‌یه كه قوڕئان ده‌فه‌رموێت: «یُقِیموُنَ الصَّلاةَ». پاشان ئاماژه ده‌كات به ئه‌ركی زه‌كات دان: «وَ یُؤتُونَ الزَّکاةَ». ئه‌وه‌ش په‌یوه‌ست به كاری كۆمه‌ڵایه‌تی، خزمه‌ت به كۆمه‌ڵگا و به‌نده‌كانی خوایه. ته‌واوی ئه‌وانه له ژێر پڕشنگی گوێڕایه‌ڵی و فه‌رمانبه‌رداری له خوای گه‌وره و پێغه‌مبه‌ر(سه‌لامی خوای له‌سه‌ر بێت) و له چوارچێوه‌ی یاساكانی ئایین‌دا، پێك دێت: «وَ یُطِیعُونَ اللهَ وَ رَسُولَهُ». ئه‌گه‌ر ئه‌و پێناسه‌یه به‌دی هات، ئه‌وه وه‌به‌ر ڕه‌حمه‌تی خوای گه‌وره ده‌كه‌وێت و ڕه‌زامه‌ندی خوای دڵۆڤان بۆ خۆی مسۆگه‌ر ده‌كات: «سَیَرحَمُهُمُ اللهُ». گه‌یشتن به سه‌ركه‌وتن و سه‌ربه‌رزی دواڕۆژ، پێویستی به دابین كردنی چوار پێناسه هه‌یه كه قوڕئان جه‌ختیان له‌سه‌ر ده‌كات: ١- ئیمان ٢- كرده‌وه ٣- چاكسازی ٤- پابه‌ند بوون به چوارچێوه‌ی ئایین. به‌دی هاتنی ئه‌و پێناسانه جگه له به‌خته‌وه‌ری دواڕۆژ، له ژیانی ئیمانداران‌دا، هاوسه‌نگی پێك دێنیت. ئه‌ركی سه‌ر شانی گشتی و یاسایی فه‌رمان به چاكه و گه‌ڕاندنه‌وه له خراپه، له بنه‌مای هه‌شتوومی یاسای بنه‌ڕه‌تی كۆماری ئیسلامی ئێران‌دا هاتووه، له كۆماری ئیسلامی ئێران‌دا بانگه‌شه بۆ خێر، فه‌رمان به چاكه و قه‌ده‌غه له خراپه به ئه‌ركێكی گشتی و به‌رامبه‌رانه له‌سه‌ر هه‌موو خه‌ڵك، له ئاست یه‌كتر هه‌ژمار ده‌كرێت. واته حكومه‌ت له ئاست خه‌ڵك و خه‌ڵك له ئاست حكومه‌ت. ئه‌وه بنه‌مایه‌كی زۆر پێشكه‌وتووانه‌یه كه فه‌رمان به چاكه و قه‌ده‌غه له خراپه ئه‌ركێكی گشتی و هه‌مه‌لایه‌ن بێت، هه‌م ئه‌ركی نه‌ته‌وه بێت و هه‌م ئه‌ركی حكومه‌ت. له ڕاستی‌دا هه‌موو ئه‌و كارانه‌ی ئێمه وه‌ك جه‌ماعه‌ت ئه‌نجامی ده‌ده‌ین، له ژێر دروشمی فه‌رمان به چاكه و گه‌ڕاندنه‌وه له خراپه جێی ده‌كرێته‌وه. له ڕووی ئایه‌تی 71ی سوڕه‌تی تۆبه كه له سه‌ره‌تادا ئاماژه‌ی پێ كرا و هه‌روه‌ها بنه‌مای هه‌شتوومی یاسای بنه‌ڕه‌تی ئێران؛ چالاكییه‌كانی جه‌ماعه‌تی ده‌عوه‌ت و ئیسلاح، هه‌م واجبێكی ئایینییه و هه‌م ئه‌ركێكی یاسایی. له ئه‌سڵی هه‌شتوومی یاسای بنه‌ڕه‌تی‌دا ئاماژه كراوه كه ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه له‌و بواره‌دا كه‌مترخه‌می بكات، ئه‌وه حكومه‌ت پێویسته ئاگاداریان بكاته‌وه و هه‌روه‌ها به پێچه‌وانه‌وه. بێ‌گومان ته‌واوی وڵاته ئیسلامییه‌كان، كه زۆربه‌یان ڕۆژگارێك له ژێر ده‌سه‌ڵاتی داگیركه‌ران‌دا بوون و دواتر سه‌ربه‌خۆیی‌یان به‌ده‌ست هێناوه‌ته‌وه، تا ئێستا له كرده‌وه‌دا نه‌یانتوانیوه ته‌واوی گرفت و كۆسپ و له‌مپه‌ری به‌رده‌میان له بواره‌كانی سیاسی، ئابووری، كولتووری، كۆمه‌ڵایه‌تی، ڕاهێنان، تێكنۆلۆژی و... لابه‌رن، ته‌واوی كه‌م وكورتییه‌كان چاره‌سه‌ر بكه‌ن و ته‌واوی گه‌نده‌ڵییه‌كان هه‌ڵگرنه‌وه و له ده‌ره‌نجام‌دا، ئارامی و ئاسووده‌یی پێویست بۆ خه‌ڵكه‌كه‌ی دابین بكه‌ن. هه‌ر بۆیه پێویسته ناوه‌نده كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان و لایه‌نه‌كان و جه‌ماوه‌ر، هه‌ر كامیان به پێی توانا و كارامه‌یی خۆی، پێداگیرانه ڕۆڵی خۆیان بگێڕن و له‌سه‌ر بنه‌مای هاوكاری سازێنه‌ر و متمانه خوڵقاندن و تێگه‌یشتنی دروست و به‌رامبه‌رانه له یه‌كتر و پێشبڕكێی شارستانییانه، خزمه‌ت به كۆمه‌ڵگا بكه‌ن. به جێی ڕه‌چاوكردنی سیاسه‌تی وه‌لانان و یا له په‌راوێز هاویشتن و یا به كار هێنانی وێژه‌ی بێ حوڕمه‌تی پێ‌كردن و سووكایه‌تی‌كردن و یا چاندنی تۆوی رك و قین و دوژمنایه‌تی و دووبه‌ره‌كی، بانتر له به‌نده‌واری نه‌ته‌وه‌یی و ئایینزایی، له چوارچێوه‌ی ئایینی پیرۆزی ئیسلامی و نیشتمانی خۆشه‌ویستمان ئێران و به لۆژیكی برایه‌تی ئیسلامی و مرۆڤایه‌تی، خۆشه‌ویستی، به‌ڕه‌وا زانین، دڵسۆزی و ڕكه‌به‌ركێی شیاو له گۆڕه‌پاندا ئاماده بن. له قوڕئانی پیرۆزدا یاسایه‌ك به نێو «تدافع» هاتووه. سوننه‌ت و یاسای «تدافع» گه‌ره‌كییه‌تی كه وڵاتانی موسوڵمان و به تایبه‌ت له دۆخی ئێستادا كه هێرشه‌كانی كولتووری و پیلانه جۆراوجۆره‌كانی دژ به موسوڵمانان له ئارادا هه‌ن، بۆ به‌رگری له ئایین و نیشتمان و كولتووری خۆیان تێبكۆشن. وه‌دی هێنانی یاسای تدافع، پێویستی به‌وه‌یه كه وڵاتانی ئیسلامی، ڕێگا بۆ كردنه‌وه‌ی ناوه‌نده مه‌ده‌نییه‌كان و جه‌ماعه‌ت و ئه‌و ڕێكخراوانه‌ی كه ئامانجیان خزمه‌ته و له چوارچێوه‌ی یاسادا كار ده‌كه‌ن، خۆش بكه‌ن. تێڕوانینی دروست بۆ بابه‌تی جیاوازی و فره‌چه‌شنه‌یی پێویسته به گشتی و به تایبه‌ت ڕێكخراوه‌كان و لایه‌نه‌كان سه‌باره‌ت به دۆزییه‌ی فره‌چه‌شنی و جیاوازی، تێڕوانینێكی دروست و ژیرانه‌یان هه‌بێت. نیشانه‌ی بێ‌كه‌ل‌وكوته‌ری ته‌یار و ڕێكخراوه‌یه‌ك ئه‌وه‌یه كه فره‌چه‌شنی وه‌ك یه‌ك بایه‌خ قه‌بوڵ بكات. خوای گه‌وره گه‌ردوونی جیاواز و جۆراوجۆر به‌دی هێناوه: «وَ جَعَلنَاکُم شُعُوباً وَ قَبَائِلَ» جیاوازی و جۆراوجۆری، یاسای خوای گه‌وره‌یه و له سوننه‌ته‌كانی حاشا هه‌ڵنه‌گری ئه‌وه. نابێ له ڕاستای فه‌وتاندنی ئه‌و جیاوازییانه حه‌ول بدرێت. حه‌ول دان له‌و بواره‌دا له ڕاستی‌دا به‌ره‌نگار بوونه‌وه له‌گه‌ڵ سوننه‌ت و یاسای خوای گه‌وره‌یه. ئه‌گه‌ر بتوانین به‌و جیاوازی و ناكۆكییانه، واتای ئینسانی و خوایی‌یان پێ ببه‌خشین و بیكه‌ینه بنه‌مایه‌ك بۆ گه‌شه و به‌رز بوونه‌وه، ئه‌و ده‌م ده‌توانین هه‌ر كام له ئێمه، له هه‌ر بوارێك‌دا كه توانا و لێهاتوویی‌مان هه‌یه، ئه‌ركی به‌رپرسیاره‌تی خۆمان به جێ بێنین و ڕۆڵێكی كاریگه‌رمان هه‌بێت. زۆرێك له خه‌ڵكان و ته‌یاره‌كان به هۆی سه‌رنج نه‌دان به یاسای فره‌چه‌شنی و جیاوازی، تووشی خه‌ساری زۆر بوون و كۆمه‌ڵگای خۆیان تووشی خه‌رجی و زه‌ره‌ره‌ی زۆر كردووه. بێ‌ئاگایی له سوننه‌تی خوای گه‌وره و حه‌ول دان بۆ ڕه‌چاو نه‌گرتن و یا وه‌لانانی دیتران، خه‌ساری زۆر جددی به‌دوا دایه. ئێمه وه‌ك جه‌ماعه‌تی ده‌عوه‌ت و ئیسلاح؛ وێڕای بڕوا به سروشتی بوونی جیاوازی و فره‌چه‌شنی، له درێژه‌ی چالاكییه‌كانمان‌دا، ڕێزمان بۆ فره‌چه‌شنی كۆمه‌ڵگای ئێران داناوه و حه‌ولمان داوه كه له‌و فره‌چه‌شنه‌ییانه، پردێك به‌ره‌و هاوكاری و ئاریكاری و یه‌كترپه‌زێری بڕه‌خسێنین. هه‌رچی بواری به‌شداری كۆمه‌ڵگا و ڕێكخراوه‌كان و ناوه‌نده مه‌ده‌نییه‌كان له چالاكی كۆمه‌ڵگادا زۆتر دابین بكرێت، گه‌شه و پێشكه‌وتنی زۆرتر دێته دی، چونكه له پاڵ یه‌كتر باشتر ده‌كرێ به ڕێژه‌ی سه‌ركه‌وتن و كه‌مایه‌سی یه‌كتر ئاگادار بن. له گۆڕه‌پانی كرده‌وه دایه كه تواناییه‌كان و كه‌مایه‌سییه‌كان دیار ده‌كه‌ون و تاك و ته‌یاره‌كان به تێگه‌یشتنێكی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان ده‌گه‌ن. پێویست بوونی یه‌كێتی تێگه‌یشتنی ئه‌ندامانی جه‌ماعه‌ت له واتاكانی بنه‌ڕه‌تی: ئێمه جه‌خت ده‌كه‌ینه سه‌ر ئهوهیكه ئه‌ندامانی جه‌ماعه‌ت له واتاكانی بنه‌مایی‌دا وه‌ك: پێویست بوونی دیترپه‌زێری و ڕێز له فره‌چه‌شنه‌یی، به تێگه‌یشتنێكی تاك و یه‌كێتی بگه‌ن. ئێمه ئه‌گه‌ر له واتاكانی بنه‌مایی‌دا، بۆچوون و بیری لێك نزیكمان نه‌بێت، تووشی گرفتی زۆر ده‌بین. ئێمه بنه‌مای جه‌ماعه‌تمان له‌سه‌ر دیترپه‌زێری، به‌ڕه‌وا زانین و ڕێز گرتن له جیاوازییه‌كان داناوه و به‌رده‌وام جه‌خت ده‌كه‌ینه سه‌ر پێویست بوونی پارێز له گشتیخوازی. په‌یامی ئێمه چاكسازییه ئێمه بۆ تێگه‌یشتن له پێداویستییه‌كانی كۆمه‌ڵگا و ڕۆڵ گێڕانێكی هه‌رچه‌ند كه‌م، پێویستیمان به تێگه‌یشتنی ورد و دروست، ئیمانی قوڵ و پته‌و، ژیری، گشت بینی، داهاتوو نواڕی، ڕاست‌بینی و هه‌ستی هاوبه‌ش و ته‌كووز له ژێر سێبه‌ری ئامۆزه‌كانی ئایین و له‌سه‌ر بنه‌مای ڕوانگه و سیاسه‌ته‌كانی جه‌ماعه‌ت هه‌یه. پێویسته مرۆڤ به شوێنێك بگات كه ئامانج و مه‌به‌ستی ، ته‌نیا چاكسازی بێت و چاكسازی بكاته په‌یامی ڕاگه‌یاندنی خۆی: «إن أُرِیدُ الا الإصلاح مَا استَطَعتُ». من هیوادارم كه جه‌ماعه‌ت زۆرتر له جاران بتوانێت به دڵسۆزی و پشوودرێژی له سه‌ر ڕێبازی چاكسازی، هه‌نگاوی كاریگه‌ر هه‌ڵێنیته‌وه. پێویسته تێبكۆشین له لایه‌ك له ناهومێدی و بێ‌هیوایی و خۆبه‌كه‌م‌زانین و له لایه‌كی تره‌وه له ڕه‌ش‌بینی و خۆبه‌زل‌زانین، خۆمان بپارێزین و به تێگه‌یشتنێكی دروست له یه‌كه‌مینه‌كانی ڕۆژگار، به شێوازێكی وریا و به‌نه‌شه له سه‌رده‌م و دۆخی خۆمان‌دا بڕۆینه پێش. تێگه‌یشتن له په‌یامی نوێی ئایین قوڕئان جه‌خت ده‌كات كه به‌رده‌وام پێویسته نوێ بینه‌وه و به‌ره‌و پێش بڕۆین: «لِمَن شآءَ مِنکُم أَن یَتَقَدَّمَ أَو یَتَأَخَّر». ڕێگای سێهه‌م نییه، یا ده‌بێت به‌ره‌و پێش بچین یا وه‌دوا كه‌وین. ئێمه له ڕۆژگارێك دا ده‌ژین كه ڕووداوه‌كان هه‌م زۆر و هه‌م خێرا و هه‌م كاریگه‌رن. ئێمه پێویسته نوێ وه‌بین و په‌یامی نوێی دین وه‌رگرین و ئه‌گه‌ر پێویست بێت، ئاڵوگۆڕی به‌سه‌ر شێواز و ستراتێژییه‌كانمان دابێنین. به‌ره‌و كارامه‌یی چوون به جێی ئیددیعای گشتگیری گه‌ره‌كمه جه‌خت بكه‌مه سه‌ر بابه‌تێك و ئه‌ویش ئهوهیكه ئێمه به‌جێی ئیددیعای گشتگیری بۆ جه‌ماعه‌ت، به بیری كارامه‌خوازی بین. گرینگیدان و جه‌خت له‌سه‌ر شاره‌زایی، له جێگای گشتیخوازی دانێین. ڕاسته كه تایبه‌تمه‌ندی ئایین، گشت‌گیرییه، به‌ڵام ئێمه كه ته‌واوی ئایین نین. ئه‌وه هه‌ڵه‌یه كه وا بیر بكه‌ینه‌وه كه به ته‌نیایی ده‌توانین ته‌واوی په‌یامه‌كانی ئایین تێبگه‌ین و بیانهێنینه دی. دین هه‌رچه‌ند داگریه‌تی هه‌مه‌لایه‌نی هه‌یه، به‌ڵام بزووتنه‌وه‌كانی ئیسلامی گشتگیری و داگریه‌تییان نییه و پێویسته به‌ره‌و كارامه‌یی هه‌نگاو بنێنه‌وه. دكتۆر جاسم سوڵتان كه یه‌كێك له بیرمه‌ندانی موسوڵمانی سه‌رده‌مه، له كتێبی «أزمة التنظیمات الاسلامیه»دا ئاماژه به هێندێك كێشه‌وبه‌ره‌ی بزووتنه‌وه‌كانی ئیسلامی ده‌كات. ئه‌و له‌و كتێبه‌‌دا ئاماژه به سێ بابه‌ت ده‌كات: ١- ئیددیعای گشتگیری؛ ٢- پاوانخوازی و حه‌ول بۆ خێوه‌ندی و داگیركردنی ته‌واوی بواره‌كان؛ ٣- لاوازی زانیاری له ڕاستییه‌كانی سیاسی، ئابووری، ناوچه‌یی و جیهانی.
بۆچوونه‌کان