بسم الله الرحمن الرحيم « الذين امنو وتطمئن قلوبهم بذکرالله الابذکرالله تطمئن القلوب» واتا: ئه‌وانه‌ی که‌ئيماندارن به‌‌زيکرو يادی خوای گه‌وره دڵيان پاراو هێمن وئارام ده‌بێته‌وه، ئايه‌به‌ڕاستی دڵ به‌يادی خوا ئارامده‌بێته‌وه يان نا ؟ ئه‌مه‌پرسيارکردنێکه ،« ئێمه‌ش ده‌ڵێين و ووڵامی پرسياره‌که‌ی خوای گه‌وره ده‌ده ينه‌وو ده‌ڵێين به‌ڵێ والله دڵ به يادی خوا هێمن ده‌بێته‌وه‌و ئارام ده‌بێ ». قال تعالی: « الم يآني للذين آمنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الله » ،اتا: ئايه کاتی ئه‌وه‌نه‌هاتوه که ئه‌وانه‌ی که‌ئيماندارن دڵه‌کانيان ملکه‌چ و به‌ئاگاو هێوه‌ربێته‌وه بۆزکرو يادکردنه‌وه‌ی خوا.؟ والله اعلم. له‌ابوهريره‌وه که ئه‌ڵێت:پياوی واهه‌يه که له‌ناو ئيسلامدا پيرده‌بێ وته‌من ده‌باته‌سه‌رنوێژێکی لێوه‌رناگيرێت، پرسيارين لێکرد ووتيان چۆن ؟ ووتی:چونکه به‌ته‌واوه‌تی نه کڕنۆشی به‌ته‌واوه‌تی ده‌کات،و نه‌سوجودی به‌تواوه‌تی ده‌کات،و نه دڵ به‌ئاگای نوێژه‌که‌ی ده‌بێت . عمریکوڕیخطاب ده‌فه‌رموێت:پياوی واهه‌يه که‌له ئيسلامدا پيرده‌بێ وڕکاتێک نوێژته‌واوناکات،ووتيان چۆن؟ ووتی:ڕوکوع وسوجودی به‌ته‌واوی و به‌باشی ناکات. ئيمام احمد دەڵێت : زه‌مانێک دێتبه‌سه‌رخه‌ڵکيدا، نوێژئه‌که‌ن به‌ڵام نێژيان نه‌کردوه، وه‌من زۆرئه‌ترسم ئه‌مزه‌مانه‌بێت! جاقوڕبه‌سه‌رئێمه ئه‌وپێش هه‌زهارساڵ زياتر له‌مه‌وپێش ووتويه‌تی، ئه‌گه‌ر له‌زه‌مان ئێمه‌دابژيايه ده‌بوايه چی بووتايه ؟ . وه ئيمام غزالی ئه‌ڵێ: پياوی واهه‌يه‌که سوجده‌ده‌بات بۆخوا واده‌زانێت خۆی له‌خوانزيککردۆته‌وه به‌ڵام ئه‌گه‌ر گوناهی ئه‌و سوجده‌يه به‌سه‌ر خه‌ڵکی شاره‌که‌يدا ببه‌خشێننه‌وه به‌سه‌رياندا به‌هيلاکيان ده‌بات ده‌يانسوتێنێت، ووتيا چۆن؟ ووتی:سوجده‌ده‌بات له‌به‌رده‌ستی خوای گه‌وره‌داو بيروهۆشی لای هه‌واوئاره‌زو گاڵته‌و خۆشی دونيايه، جا ئه‌وه که‌ی سوجده‌بردنه ؟ جاتوخوا باکه‌مێک کاروکرده‌وه‌ی خۆمان له‌گه‌ڵ ووته‌ی ئه‌وپياوچاکانه‌دا به‌راوردبکه‌ين بزانين نوێژو عيباده‌ته‌کانی ئێمه خۆمان چۆنن تاوه‌کو هه‌رنه‌بێت تۆزێک خۆمان باره‌و چاکه به‌رين و به‌ڵکو خوای گه‌وره نوێژوکرده‌وه‌کانمان ليقبوڵبکات انشاء الله . باته‌ماشای پێغه‌رمبه‌ری خوابکه‌ين کاتێک دايکی ئيمانداران عليه السلام که پرسياری له پێغه‌مبه‌رکرد ووتی : ئه‌ی پێگه‌مبه‌ری خوا تۆ به‌شه‌وتابه‌ين نوێژده‌که‌يتو ڕۆژيش هه‌رده‌م به‌دوعای که‌مێک ناخه‌وی ئيسراحه‌ت فکه‌يت؟ « فه‌رموی وه‌ختی خه‌وتن به‌سه‌رچوو » . له‌فه‌رموده‌يه‌کیتردا هه‌ر که عائيشه ڕه‌زاوڕه‌حمه‌تی خوای له‌سه‌ربێت ده‌فه‌رموێت: له شه‌ونوێژدا ئه‌وه‌نده ئه‌وستا تاوه‌کو پايه‌کانی ده‌ئاوساو ده‌په‌نما، ووتم ئه‌ی پێغه‌مبه‌ری خوا تۆ خوای گه‌وره له گهوناهی پێش و دوايشت خۆشبوه بۆ ئه‌وه‌نده خۆت هيلاک ده‌که‌يت ؟ ئه‌ويش فه‌رموی:« جا نابێت به‌نده‌يه‌کی شوکرانه بژێربم بۆ خوا» . هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌کانيشی ده‌گێڕنه‌وه که کاتێک پێغه‌مبه‌ری خوا صلی الله عليه وسلم نوێژی ده‌کرد گوێمان له ده‌نگێک ده‌بو له هه‌ناويه‌وه وه‌کو ده‌نگی ئاو له‌ناومه‌نجه‌ڵدا که‌ده‌کوڵێت . له ترس وخشوع و دڵ به‌ئاگای نويژه‌که‌یبو. له سوفيانی ثه‌وريشه‌وه ده‌گێڕنه‌وه کاتێک که‌نوێژی ده‌کرد بتبينيايه ده‌توت ئێستا ئه‌مرێت! له به‌ر خشوع بوونی له نوێژه‌کانيدا. باگوێبيستی ئه‌م به‌سه‌رهاته سه‌يرو بێهاوتايه‌بين چی ده‌گێڕنه‌وه بۆمان : عوروه‌ی کوڕی زوبه‌ير که‌کوڕی ئه‌سمای خوشکی دايکی ئيمانداران عائيشه‌يه رضی الله‌عنهم اجمعين، کاتێک که قاچی تووشی شێرپه‌نجه «السرطان» بوو، پێيان ووت مه‌شروب بخۆ تاوه‌کو ئاگات له‌خۆت نامێنێت و بتوانين قاچت ببڕينه‌وه، ووتی چۆن په‌ناده‌به‌م بۆشتی حه‌رام دڵ و هۆشم بێئاگابکات له‌يادی بخوا؟ والله نايکام. ووتيان باشه ماده‌ی بێهۆشکه‌رت پێده‌ده‌ين تاوه‌کو سڕت بکات . ووتی نا والله نايکه‌م به‌ڵکو خۆم يارماتيتان ده‌ده‌م که بتوانن بيبڕنه‌وه، ووتی: کاتێک که نوێژ ده‌که‌م که چومه سوجده‌وه و جوڵه‌م لێبڕا ئه‌وکاته ئاگام له‌خۆم نی يه ئه‌توانن بيبڕنه‌وه! کاتێک که نوێژی کردو چوه سوجده‌بردن ته‌واو جوڵه‌ی لێبڕا ئه‌يوت «رضيت بالله ربا و بالاسلام دينا و امحمد نبيا و رسولا »، مشاريان له پای گيرکردو بڕيانه‌وه‌و بورايه‌وه‌و بێهۆشکه‌وت و هاوارو ده‌نگی لێوه‌نه‌هات، کاتێک که هاته‌وه‌سه‌رخۆی پايه‌که‌يان بۆ هيناو ووتی: سه‌ێندبه‌خوا تائێستا هه‌نگاوم پێت نه‌ناوه بۆ حه‌رامکردن و خوا خۆی ده‌زانێت که تائێستا چه‌نده وه‌ستاوم له‌سه‌رت شه‌ونوێژم پێته‌وه‌کردوه،يه‌کێک له هاوڕێکانی ووتی مژده‌بێ بۆت پارچه‌يه‌ک له‌له‌شت پێشخۆت ده‌چێته به‌هه‌شته‌وه، ووتی: والله تائێستا ئه‌مه‌باشترين سه‌رخۆشی و تازيه‌باریکردنی وا باش وچاکم لێنه‌کراوه . ئيمامی حسن کوڕی ئيمامی علی رضي الله عنهم، کاتێک بچوايه‌ته سه‌ر نوێژ، ڕه‌نگی تێکده‌چو سورهه‌ڵده‌گه‌ڕا، لێيان پرسی بۆ واتلێدێت؟ ووتی من له‌به‌رده‌ستی خوای گه‌وره‌دا ده‌وه‌ستم . ئيمامی علی باوکی حسن و حسين ڕه‌زاوڕه‌حمه‌تی خوايان له‌سه‌ربێت: کاتێک که ده‌ست نوێژی ده‌شوشت له‌رزی لێده‌هات و ڕه‌نگی تێکده‌چو ! پرسياريان لێیکرد بۆچی وات لێدێت ؟ ووتی ئێستا ئه‌و ئه‌مانه‌ته‌ی که‌خوای گه‌وره دای به‌سه‌رئاسمان وزه‌وی و شاخه‌کاندا وه‌ريان نه‌گرد پێيان هه‌ڵنه‌گيرا من هه‌ڵمگرد« انسان » . پرسياريان له حاته‌می ئه‌صه‌م کرد چۆن له نوێژه‌کانتدا خوشوع ده‌بی و دل په‌يوه‌ست ده‌بی به نوێژه‌کانته‌وه ؟ ووتی کاتێک که ده‌وه‌ستم و الله‌اکبر ده‌که‌م سه‌ره‌تای نوێژ، قيبله له‌به‌رچاوخۆم داده‌نێم پردی سيراتيش له ژێر پای خۆم داده‌نێم و به‌هه‌شت له‌لای ڕاستی خۆمه‌وه داده‌نێم و دۆزه‌خه‌يش له‌لای چه‌پی خۆمه‌وه داده‌نێم و ئيزرائيل له‌پشت خۆمه‌وه داده‌نێم و پێغه‌مبه‌ری خواش گوێ بيستی نوێژه‌که‌م ده‌بێت و واده‌زانم ئه‌وه ئه‌خيرنوێژمه له دنيادا، پاش ئه‌وه ده‌مرم، جا الله‌آکبر ده‌که‌م زۆربه‌مه‌زنيه‌وه و قورئان ده‌خوێنم به‌دڵنه‌وايه‌وه وبيری لێده‌که‌مه‌وه مانای چی يه وکڕنۆش ده‌به‌م زۆر به‌دڵکه‌چيه‌وه وسوجده ده‌به‌م به ئاراميه‌وه و له ترسی ئاگرو دۆزه‌خه‌و سزاکه‌ی و به هيواو ته‌ماحی به‌هه‌شته‌که‌ی ره‌حم پێکردنی خواوه‌و پاشان سه‌لام ده‌ده‌مه‌وه و نازانم لێم وه‌رگيراوه يان نا ؟ . قال تعالی : « الم يان للذين آمنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الله » ابن مسعوديش ده‌ڵێت: نێوان ئيسلام بونمان و هاتنه خواره‌وه‌ی ئه‌و ئايه‌ته‌پيرۆزه چوارسالی به‌ين بوو، خوای گه‌وره ڵۆمه‌مانیکرد که دڵه‌کانمان ترس و زه‌ليلی و مل که‌چی تێدانی يه، کاتێک که‌ده‌رده‌چوينه‌ده‌ره‌وه يه‌کترمان ده‌بينی به‌يکمان ڕاده‌گه‌ياند، که ئه‌و ئايه‌ته دابه‌زيوه پياوی وامان هه‌بوو له تاوا يه‌کسه‌ر له ترسا له‌هۆش خۆی ده‌چوو . جا خوێنه‌ری به‌ڕێزم توخوا هه‌ست ده‌که‌يت که خوای گه‌وره لۆمه‌مان ده‌کات و ئاگادارمان ده‌کاته‌وه که کاتی ئه‌وه‌هاتوه که دڵه‌کانمان بترسێت و مل که‌چی فه‌رمانه‌کانی خوابێت منيشو تۆش با بزانين که فه‌رمانه‌کانی خوا چی يه بۆمان و گوێرايه‌ڵی بکه‌ين و ترس و خۆفی خوا له‌دڵخۆماندا دروست بکه‌ين له‌کاروکرده‌وه‌مانداو له هه‌ڵسوکه‌وتمانداو له قسه‌وگوفتارماندا ، بزانين که خوای گه‌وره ئاگای لاهه‌مو شتێکمانه . اللهم اني اعوذبك ان اشرك بك شيئا اعلمه، واستغفرك لما لا اعلمه . « وصلی الله علی نبيينا محمد وعلی آله ،وازواجه ومن تبعهم باحسان الی يوم الدين »
بۆچوونه‌کان