«عَنْ كَعْبِ بْنِ عِيَاضٍ قَالَ : سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ: " إِنَّ لِكُلِّ أُمَّةٍ فِتْنَةً، وَفِتْنَةُ أُمَّتِي الْمَالُ "حَسَنٌ صَحِيحٌ» (ترمزی/٢٣٣٦)

کەعبی کوڕی ئەیاد دەگێڕێتەوە:

کە پێغەمبەر(د.خ) فەرموویەتی: هەموو نەتەوەیەک بە ئامرازێک تاقی دەکرێتەوە؛ تاقیکردنەوەی میللەتەکەم؛ سەروەت و سامانە.

پەیام و وانەکانی فەرموودە

خاڵی یەکەم

فەلسەفەی دروستکردنی مرۆڤ وەک لە قوڕئاندا هاتووە؛ تەواوی تاقیکردنەوەکە بریتییە لە: «الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ» (مولك:٢)

واته‌: ئەو کەسەی مردن و ژیانی دروست کردووە، ڕێگریت لێ دەکا کامیان لە پراکتیکدا باشترینە و ئەو بەرزترینە، بەرزترینە.

بۆیە یەکێک لە پایەکانی ژیان؛ سەروەت و سامانە؛ لەبەر ئەوەی ئیسلام دوا ئایینی ئاسمانییە، پێشهاتە زانستی و پیشەسازییەکان بنەمای گەشەی سەروەت و سامان دەڕەخسێنن و موسوڵمانان دەبنە خاوەنی بەشێک لەم سامانە...

بۆیە پێغەمبەر(د.خ) لەکاتی ئاگادارکردنەوەی هاوەڵانی، دیدگای ئایندەی دارایی موسوڵمان دەکێشێت.

خاڵی دووەم

پێغەمبەر (د.خ) ئیمانداران ئاگادار دەکاتەوە کە لەکاتی سودمەندبوون لە سەروەت و سامان، نابێت لە داوی هەزار ڕەنگەکەیدا بگیرێن

خاڵی سێیەم

لە ڕوانگەی ئیسلامەوە سەروەت و سامان ئامرازە نەک ئامانج؛ چونکە چاکەی قیامەت ئەوەیە کە قوڕئان مەبەستیەتی. بۆیە ئەگەر کەسێک تەنها سەرنجی لەسەر چاکەی دونیا بێت ئەوا چاکەی قیامەتی لەدەست داوە یان لەدەست دەدات: «وَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» (به‌قه‌ڕه:۲۰۱)

واته‌: هەروەها پەروەردگارم دەفەرموێت: لە دونیادا چاکە هەیە، لە قیامەتیشدا چاکە هەیە، سزای ئاگریش هەیە.

خاڵی چوارەم

سەروەت و سامان، ئەگەر بە مەبەست بەکار نەهێنرێت، وەک ئاوی خوێ، نەک هەر تینوێتی ناکوژێنێتەوە، بەڵکوو دەبێتە هۆی تینوێتی زیاتر و مرۆڤ بەردەوام بە دوایدا ڕادەکات. لە کۆتاییدا سوودی بۆ میراتگران دەبێت کە قەدری نازانن.

خاڵی پێنجەم

چاکەی مرۆڤ پێوەرێکە بۆ چاکە و تەندروستی موڵک و ماڵی خۆی.

پێغەمبەر(د.خ) ئەم موژدەیەی بە عەمر(ڕەزای خوای لێ بێت) دا کە ئەم موژدەیە ته‌نیا بۆ عه‌مر موژدە نییە؛ لە لایەک پەیامێکە بۆ هەموو دەوڵەمەندەکان و لە لایەکی دیکەوە پێناسەیەکه‌ بۆ سەرمایەی تەندروست:

قَالَ عمرو بن عاص: قال لی رسول الله(ص): يَا عَمْرُو، نَعِمَّا بِالْمَالِ الصَّالِحِ، لِلرَّجُلِ الصَّالِحِ (موسنه‌د ئه‌حمه‌د)

عەمری کوڕی عاس فەرموویەتی: پێغەمبەری خودا(د.خ) فەرمووی: (ئەی عەمر، تۆ بە سامانی چاکە، بۆ پیاوێکی چاک) (موسنەد احمد/١٧٨٠٢)

ئەی عەمر!

ئەوەی باشە، شتێکی باشە بۆ پیاوی ڕاست و دروست.

 خاڵی شەشەم

دوو پێوەر بۆ سەلماندنی گونجاوی خاوەن موڵکەکه‌:

یەکێکیان ئەوەیە بە ڕێگای شەرعی بەدەستی بهێنیت و ئەوەی تریان زەکاتی "حەقی خودا" و بەخشینی بەخشین یان خێرە؛ کە زانایان ناویان ناوە "بڕین"ی سەرمایە؛ چونکە ڕێگری لە گەشەی سامانیش دەکات و هەروەها خۆشەویستی سامان لە دڵدا کەم دەکاتەوە.