شه‌وی پێنج‌شه‌ممه‌ی 2ی به‌فرانبار له مزگه‌وتی ریساله‌تی ئه‌هلی سوننه‌ت له تاران، به ئاماده بوونی شارۆمه‌ندان به‌ڕێوه چوو.
به پێی ڕاپۆرتی ئیسلاح‌وێب، له‌و یاده‌دا جه‌ماڵ ئیسماعیلی، ئه‌ندامی لێژنه‌ی به‌ڕێوبه‌رایه‌تی مزگه‌وتی ریساله‌ت، سه‌باره‌ت به ئاشتیخوازی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) گوتی: «پێغه‌مبه‌ر(د.خ) هه‌ڵبژارده و خۆشه‌ویست، ڕێزلێنراوی فریشته‌كان له ئاسماندا و خۆشه‌ویستی مرۆڤ‌گه‌ل له سه‌ر زه‌وی بووه و قوڕئانی پیرۆز شایه‌تی له‌سه‌ر ده‌دات كه پێغه‌مبه‌ر(د.خ) خاوه‌ن تایبه‌تمه‌ندی و پێناسه‌ی مه‌زن و به‌رچاو بووه كه له كه‌سانی‌تر جیاوازی ده‌كات. پێغه‌مبه‌ر(د.خ) زۆر خوازیاری ئه‌وه بووه كه مرۆڤه‌كان ڕێنمایی بكات بۆ سه‌ر ڕێگای ڕاسته‌قینه و به‌خته‌وه‌ری، هه‌ر بۆیه خوای گه‌وره سه‌باره‌ت به‌و تایبه‌تمه‌ندییه‌ی ئه‌و زاته ناوازه‌یه ده‌فه‌رموێت: «لَقَد جَاءَکُم رَسُولٌ مِن أَنفُسِکُم عَزِیزٌ عَلَیهِ مَا عَنِتُّم حَرِیصٌ عَلَیکُم بِالمُؤمِنینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ» (توبه/128) واته: «بێ‌گومان پێغه‌مبه‌رێكتان بۆ ڕه‌وانه كراوه كه هه‌ر یه‌كێكه له خۆتان، زۆر سه‌خته به‌لایه‌وه تووش بوونتان به به‌ڵا و ناخۆشی، زۆر به‌ته‌نگیشتانه‌وه‌یه و په‌رۆشه له‌سه‌رتان، زۆر دڵسۆزی ئیماندارانه و میهره‌بان و دڵۆڤانه بۆیان.» و هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به دڵۆڤانی ئه‌و فه‌رموویه‌تی: «فَبِمَا رَحمَةً مِّنَ اللهِ لِنتَ لَهُم وَ لَو کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ القَلبِ لَانفَضُّوا مِن حَولِکَ فَاعفُ عَنهُم وَاستَغفِر لَهُم وَ شَاوِرهُم فِی الأمرِ فَإِذَا عَزَمتَ فَتَوَکَّل عَلَی اللهِ إنَّ اللهَ یُحِبُّ المُتَوَکِّلِینَ» (ال عمران/159) واته: «كه‌وابوو (ئه‌ی موحه‌ممه‌د(د.خ)) به هۆی ڕه‌حمه‌تی خوایه تۆ نه‌رم و هێمن بویت له‌گه‌ڵیاندا، خۆ ئه‌گه‌ر توڕه و قسه ڕه‌ق و بێ‌به‌زه‌یی بوویتایه، ئه‌وه هه‌موو له ده‌ورت بڵاوه‌یان ده‌كرد، كه‌واته چاوپۆشیان لێبكه و لێیان ببوره و داوای لێخۆش‌بوونیان بۆ بكه، له كار و پێشهاتدا پرس و ڕایان پێ بكه، (دوای ڕاوێژ و پرس و ڕا) ئه‌گه‌ر بڕیارتدا (كارێك ئه‌نجام بده‌یت، ئه‌نجامی بده و) پشت به خوا ببه‌سته، چونكه به‌ڕاستی خوا ئه‌وانه‌ی خۆش ده‌وێت كه پشتی پێ ده‌به‌ستن.» ئه‌و پێغه‌مبه‌ره پایه به‌رزه، خاوه‌ن ته‌واوی ڕه‌وشته به‌رز و جوانه‌كان بوو، هه‌ر وه‌ك خوای گه‌وره له پێناسه‌ی ئه‌ودا ده‌فه‌موێت: «لَقَد کَانَ لَکُم فِی رَسُولِ اللهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کَانَ یَرجُو اللهَ وَ الیَومَ الآخِرَ وَ ذَکَرَ اللهَ کَثِیرًا» (احزاب/21) واته: «سوێند به خوا به‌ڕاستی له پێغه‌مبه‌ری خوادا چاكترین نموونه‌ی ته‌واو ڕێك‌وپێك هه‌یه تا چاوی لێ بكه‌ن و شوێنی بكه‌ون، به تایبه‌ت بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی كه ڕه‌زامه‌ندی خوایان مه‌به‌سته، سه‌رفرازی قیامه‌ت ئاواتیانه، هه‌میشه و به‌رده‌وام یادی خوا به زۆری ئه‌نجام ده‌ده‌ن و زمانیان پاراو به‌یادی ئه‌وه.»
به‌ڵام له نێوان ته‌واوی سیفه‌ته‌كانیدا، «ڕه‌حمه‌ت» بوونی ئه‌و، شوناسێكی تایبه‌ت به په‌یامه‌كه‌ی ده‌به‌خشیت: «وَ مَا أَرسَلنَاکَ إِلَّا رَحمَةً لِّلعَالَمِینَ» (الانبیا/107) واته: «ئه‌ی موحه‌ممه‌د(د.خ) ئێمه تۆمان ڕه‌وانه نه‌كردووه ته‌نها بۆ ئه‌وه نه‌بێت كه ببێته ڕه‌حمه‌ت و به‌ره‌كه‌ت بۆ هه‌موو جیهانه‌كان (جیهانی ئاده‌میزاد و گیاندار و ڕووه‌ك و په‌ری و...)».
به‌ڕێز ئیسماعیلی له درێژه‌ی قسه‌كانیدا گوتی: «به‌ڵام ئه‌وه‌ی‌كه ئه‌وڕۆ دێته به‌رچاو، هاوسان و هاوپێكی ژیاننامه‌ی پێغه‌مبه‌ر نییه، به‌ڵكو ته‌نانه‌ت دژ به ڕوحی په‌یامی ئه‌وه. هه‌وێنی په‌یامی پێغه‌مبه‌ر(د.خ)؛ په‌ره‌سه‌ندنی ڕه‌حمه‌ت و دڵۆڤانی، سازگاری و دیترپه‌زێری، دابه‌زاندنی میانه‌ڕه‌وی له ژیاندا، دابین‌كردنی هێمنایه‌تی و ئاسووده‌یی مرۆڤه‌كان و ته‌واوی به‌دیهێنراوه‌كانه.
بۆیه ئه‌و توندوتیژییه‌ی كه له وته و ئاخاوتنه‌كاندا له ئاست خه‌ڵك، له مزگه‌وت و كۆمه‌ڵگادا ده‌بیندرێت و كه‌سانێك ده‌یانهه‌وێت كه چوارچێوه‌ی ڕواڵه‌تی دین، به‌سه‌ر گشت خه‌ڵكیدا داسه‌پێنن و چوكترین جیاوازی نێوانیان قه‌بوڵ ناكه‌ن، ئه‌و كوشت و كوشتار و تاڵان‌كردنه‌ی كه به ناوی دین ئه‌نجام ده‌درێت، ئه‌وه‌ی كه مڵهوڕان و سه‌ركێشان به دڵ‌ڕه‌قی و بێ‌به‌زه‌ییانه له سنووری به‌رنامه‌كانی خوا ده‌رده‌چن، جیاواز له‌گه‌ڵ روحی په‌یامی پێغه‌مبه‌رایه‌تی و ڕاهێنه‌كانی په‌روه‌رده‌یی مرۆڤی، پێغه‌مبه‌ری میهره‌بانییه.» ئه‌و هه‌روه‌ها گوتی: «هه‌رچه‌ند ڕه‌نگه هێندێك له هه‌نگاوه‌كانی زێده‌ڕۆیان و به‌لاڕێ‌داچووان له ئایین، له ڕواڵه‌تدا هاوتا له‌گه‌ڵ هێندێك فتوای زانایانی ئایینی بێت كه له دۆخێكی تایبه‌تیدا و بۆ كات و شوێنێكی تایبه‌ت ڕه‌چاو كراون و ناكرێ به‌سه‌ر ته‌واوی كات و شوێنه‌كانی‌تردا گشتگیر بكرێن، به‌ڵام به دڵنیاییه‌وه ئه‌و كاره قێزه‌ونانه‌ی زێده‌ڕۆیان، له‌گه‌ڵ ناوه‌ڕۆك و كاكڵ و په‌یامی ئایین و واتای واژه‌یی و زاراوه‌یی بڕوادار كه پێویسته سه‌رچاوه‌ی ئاسووده‌یی بێت و چاكساز و بانگخوازێك كه ڕێڕه‌وریی له پێغه‌مبه‌ر، چرای ڕێبازی بێت، یه‌ك ناگریته‌وه.»
سددیق قۆتبی، نووسه‌ر و توێژه‌ر، ئه‌و ڕێ‌وڕه‌سمانه‌ی بۆ ناسین و خۆشه‌ویستی پێغه‌مبه‌ر(د.خ)، به دانیشتنێكی پیرۆز هه‌ژمار كرد و ئاماژه‌ی به چیرۆكی «ئه‌ستون حه‌نانه» كرد كه له دووری پێغه‌مبه‌ر(د.خ) گریا و پاشان گوتی: «كلیلی ڕزگاری ئێمه، ئیمانه: «قَد أَفلَحَ المُؤمِنُونَ» (مومنون/1) واته: «به‌ڕاستی كه بڕوادارن ڕزگار بوون.» به‌رچاوترین چه‌مكی ئیمان، سۆز و خۆشه‌ویستییه؛ ئه‌و شته‌ی كه به‌داخاوه به گوێره‌ی پێویست له نێو ئێمه‌دا نایه‌ته به‌رچاو. پێوه‌ندی ئێمه له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره و پێغه‌مبه‌ر(د.خ) و بڕواداران، نابێ پێوه‌ندییه‌ك له‌سه‌ر بنه‌مای فه‌رمانده و فه‌رمانبه‌ری بێت. نابێ ئێمه تێڕوانینمان وا بێت كه پێغه‌مبه‌ر(د.خ) وه‌ك فه‌رمانده‌یه‌ك فه‌رمان بدات و ئێمه‌ش ناچار به گوێڕایه‌ڵی بین. ئه‌وه‌ی كه قوڕئان و سوننه‌ت له ئێمه‌ی ده‌وێت ئه‌وه‌یه كه، دڵ و ده‌روونی ئێمه پڕ بێت له خۆشه‌ویستی خوا و پێغه‌مبه‌ر(د.خ). ئیمان، قسه و كۆمه‌ڵه كردارێكی ڕواڵه‌تی نییه؛ بنه‌مای ئیمان سۆزێكه كه له دڵدا ڕیشه‌ی داكوتابێت و ئه‌و ده‌م له هه‌ڵسوكه‌وتی ئێمه‌دا ڕه‌نگ بداته‌وه. خوای گه‌وره له قوڕئاندا ده‌فه‌رموێت: «وَالَّذِینَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا للهِ» (بقره/165) واته: «و ئه‌وانه‌ش وا باوه‌ڕیان هێناوه، خوایان له هه‌موو شتێك زۆرتر خۆش ده‌وێت.» و هه‌روه‌ها له قۆناغی دووهه‌مدا ئه‌و سۆز و خۆشه‌ویستییه پێشكه‌شی پێغه‌مبه‌ری ئازیز(د.خ) بكه‌ین.
له سه‌حیحی موسلیمدا فه‌رمووده‌یه‌ك له پێغه‌مبه‌ری ئازیزمان هه‌یه كه ده‌فه‌رموێت: «ناچنه نێو به‌هه‌شت تا كاتێك كه بڕوا نه‌هێنن و ئیمانتان نابێت تا كاتێك كه یه‌كتریتان خۆش نه‌وێت». كاتێك تام و چێژی ئێمان هه‌ست پێ ده‌كه‌ین كه سۆز و خۆشه‌ویستی بنوێنین.» عه‌بدوڕڕه‌حمان نه‌زه‌ری، پێشنوێژخوێنی مزگه‌وتی ریساله‌تی تاران، به ئاماژه به ڕۆڵی نه‌رم و نیانی پێغه‌مبه‌ر(د.خ) له بواره‌كانی جۆراوجۆری ڕاگه‌یاندنی په‌یامی پێغه‌مبه‌رایه‌تی، له به‌شێك له قسه‌كانیدا گوتی: «خوای گه‌وره نایهه‌وێت كه هیچ كه‌س له ترسی شمشێری پێغه‌مبه‌ران بڕوا بێنیت. كه‌واته ئێمه وه‌ك دایك و باوك، له پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ مناڵه‌كانمان له ئاست ڕه‌وشته ناپه‌سنده‌كانیان، نه به خاتری خوا و نه بۆ خوای گه‌وره و نه له سه‌ر ئه‌ساسی سوننه‌تی پێغه‌مبه‌ران، بۆمان نییه ده‌نگیان لێ وه‌رگرین و به توندی هه‌ڵسوكه‌وتیان له‌گه‌ڵ بكه‌ین. زۆربه‌ی ئێمه ئه‌وڕۆ دینی خوا به شێوازێكی جوان به جێ ناهێنین و هه‌ر ئه‌وه‌ش بۆته هۆی دووركه‌وتنه‌وه له دین.» له‌و بۆنه‌یه‌دا كۆڕی هونه‌ری نه‌وای تاران به خوێندنه‌وه‌ی كۆمه‌ڵه سرودێك سه‌باره‌ت به پێغه‌مبه‌ری ئازیز(د.خ) هونه‌ره‌كانی خۆیان پێشكه‌ش كردن.
هه‌روه‌ها دوو برای قوڕئان‌خوێنی مزگه‌وتی ریساله‌ت، پێكه‌وه سرودێكیان سه‌باره‌ت به پێغه‌مبه‌ر(د.خ) و هاوه‌ڵانی خوێنده‌وه و له لایه‌ن ئاماده‌بووان ده‌ست خۆشیان لێ كرا. جێی ئاماژه‌یه كه ئه‌وه چواره‌مین ڕێ‌وڕه‌سمی ڕێزلێنان له پێغه‌مبه‌ر(د.خ) بوو كه ئه‌مساڵ له مزگه‌وتی ریساله‌تی ئه‌هلی سوننه‌ت له تاران به‌ڕێوه چوو.
بۆچوونه‌کان