دیاری و ڕێ و ڕه‌وشی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له ئیعتیكافكردندا ته‌واوترین و ئاسانترین ڕێ و ڕه‌وش بوو. جارێك له ده‌یه‌می یه‌كه‌مدا ئیعتیكافی كردووه، پاشان له ده‌یه‌می نێوه‌ڕاستدا كردوویه‌تی به مه‌به‌ستی ده‌ستگیربوونی شه‌وی ڕێز (ليلة القدر)، پاشان بۆی ڕوون بۆته‌وه كه له ده‌یه‌می كۆتاییدایه و به‌رده‌وام بووه له‌سه‌ر ئیعتیكافكردنی ده‌یه‌می كۆتاییدا تا به خوای خۆی گه‌یشتووه. وه جارێك ئیعتیكافی ده‌یه‌می كۆتایی ره‌مه‌زانی واز لێ هێنا، به‌ڵام له شه‌والدا گێڕایه‌وه‌و له ده‌یه‌می یه‌كه‌میدا ئیعتیكافی كرد. رواه‌رواه البخاري ومسلم . وه‌له‌و ساڵه‌شدا كه تێایدا وه‌فاتی كرد بیست ڕۆژ ئیعتیكافی كرد. رواه البخاري (٢٠٤٠) . "وتراوه: هۆی ئه‌وه بووه كه پێغه‌مبه‌ری (صلی الله علیه وسلم) زانیویه‌تی كه‌وا ته‌مه‌نی به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوات، ویستویه‌تی كه كرده‌وه‌ی چاكه زیاتر بكات تا بۆ ئوممه‌ته‌كه‌ی ڕوون بكاته‌وه كه چۆن كۆشش له به‌ندایه‌تی خوادا بكه‌ن و تا بگه‌ن كۆتا پله‌ی كاری چاكه بۆ ئه‌وه‌ی له‌سه‌ر باشترینی حاڵیان به‌خوای خۆیان بگه‌ن. وتراویشه: هۆكه‌ی ئه‌وه‌یه كه جبریل هه‌موو ساڵێك جارێك قورئانی له‌گه‌ڵدا ده‌خوێنده‌وه‌و ده‌یخسته‌وه پێشی، جا له‌و ساڵه‌دا كه تێدایداوه‌فاتی كرد دووجار قورئانی له‌گه‌ڵدا خوێنده‌وه‌و له‌به‌ر ئه‌وه به ئه‌ندازه‌ی دوو ئیعتیكاف مایه‌وه‌و ئیعتیكافی كرد. وه به‌هێزترینیان له‌مانه ئه‌وه‌یه كه بۆیه له‌و ساڵه‌دا بیست ڕۆژ ئیعتیكافی كرد چونكه ساڵی پێش ئه‌وه ڕه‌وه‌ند(مسافر) بوو، ئه‌وه‌ش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌مه ئه‌وه‌یه كه نه‌سائی كه له‌فزه‌كه‌ی هی ئه‌وه و ئه‌بو داوود ده‌ریان هێناوه‌و ئیبن حبان و جگه‌له‌ویش ته‌سحیحیان كردووه له فه‌رمووده‌ی ئیبن ئه‌بی كه‌عب كه: " أَنَّ النَّبِيّ صَلَّى اللَّه عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يَعْتَكِفُ الْعَشْر الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَان , فَسَافَرَ عَامًا فَلَمْ يَعْتَكِف , فَلَمَّا كَانَ الْعَامُ الْمُقْبِلُ اِعْتَكَفَ عِشْرِينَ" اهـ من فتح الباري . {پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له ده‌یه‌می كۆتایی مانگی ڕه‌مه‌زاندا ئیعتیكافی ده‌كرد، ساڵێك سه‌فه‌ری كردو ئیعتیكافی نه‌كرد، جا كاتێك ساڵی داهاتوو هاته‌وه بیست ڕۆژ ئیعتیكافی كرد} وه پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) فه‌رمانی ده‌دا كه شتێكی له شێوه‌ی خێمه‌یه‌كدا بۆ دروست بكرێت له مزگه‌وتدا، له‌وێدا ده‌مایه‌وه، خۆی كه‌نارگیر ده‌كرد تێدایدا له خه‌ڵكی، ڕووی ئه‌كرده په‌روه‌ردگاری، تاكو به‌شێوه‌یه‌كی واقعی خه‌ڵوه‌ته‌كه‌ی بۆ بێته جێ. وه جارێكیش له قوبه‌یه‌كی توركیدا (واته خێمه‌یه‌كی بچووك) ئیعتیكافی كردووه‌و له حه‌سیرێكی له‌به‌رده‌م ده‌رگاكه‌ی داناوه. رواه مسلم (١١٦٧) . ئیبن قه‌یم له "زاد المعاد" (٢/٩٠) ده‌فه‌رموێت: ""كل هذا تحصيلاً لمقصود الاعتكاف وروحه ، عكس ما يفعله الجهال من اتخاذ المعتكف موضع عشرة ، ومجلبة للزائرين ، وأخذهم بأطراف الحديث بينهم ، فهذا لون ، والاعتكاف النبوي لون"" اهـ . {هه‌موو ئه‌مانه بۆ به‌جێهێنانی مه‌به‌ست و ڕۆحی ئیعتیكاف بووه، به پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌ی نه‌فامه‌كان ده‌یكه‌ن كه ئیعتیكافه‌كه ده‌كه‌نه جێگه‌ی قسه‌و باس، خه‌ڵكی بێنه لایان و سه‌ردانیان بكه‌ن، قسه‌و باس بكه‌نه‌وه له ناویاندا، جا ئه‌مه جۆرێكه‌و ئیعتیكافی پێغه‌مبه‌ریش جۆرێكی تره} به‌رده‌وام له مزگه‌وتدا ده‌مایه‌وه‌و بۆ پێویستیه‌كی زۆر زه‌رور نه‌بوایه نه‌ده‌چووه ده‌ره‌وه، عائیشه خوا لێی ڕازی بێت ده‌فه‌رموێت: (وَكَانَ لَا يَدْخُلُ الْبَيْتَ إِلا لِحَاجَةٍ إِذَا كَانَ مُعْتَكِفًا ) رواه البخاري (٢٠٢٩) ومسلم (٢٩٧) . وه له ڕیواته‌كه‌ی موسلمیدا: ( إِلا لِحَاجَةِ الإِنْسَانِ ) وه زوهریش به میزو پاشه‌ڕۆ ته‌فسیری كردووه. وه پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) پارێزگاری له پاك و خاوێنی خۆی ده‌كرد، سه‌ری له مزگه‌وته‌وه ده‌خسته حوجره‌كه‌ی عائیشه و ئه‌وش بۆ ده‌شۆرت و پاكی ده‌كرده‌وه. بوخاری (٢٠٢٨) و موسلم (٢٩٧) له عائیشه‌وه خوا لێی ڕازی بێت ڕیوایه‌تیان كردووه كه فه‌رموویه‌تی: پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) سه‌ری دێنایه لام له‌و كاته‌ی له مزگه‌وتدا بوو (واته له ئیعتیكافدا بوو) سه‌ریم بۆ شانه ده‌كردو رێكم ده‌خست، وه له ڕیوایه‌تێكی دیكه‌ی بوخاری و موسلمدا هاتووه: (فَأَغْسِلُهُ) . {سه‌ریم بۆ ده‌شۆری}. الحافظ (ابن حجر) ده‌ڵێت: ""وَفِي الْحَدِيث جَوَاز التَّنَظُّفِ وَالتَّطَيُّبِ وَالْغَسْلِ وَالْحَلْقِ وَالتَّزَيُّن إِلْحَاقًا بِالتَّرَجُّلِ , وَالْجُمْهُور عَلَى أَنَّهُ لا يُكْرَهُ فِيهِ إِلا مَا يُكْرَه فِي الْمَسْجِدِ"" اهـ . {وه له‌م فه‌رمووده‌یه‌دا ڕێگه‌دان به پاك كردنه‌وه‌و خۆبۆنخۆشكردن و خۆشۆرین و سه‌رتاشین و خۆجوانكردن هه‌یه، وه جه‌ماوه‌ری زانایان له‌سه‌ر ئه‌وه‌ن كه هیچ شتێك كه‌راهه‌تی نییه له ئیعتیكافدا مه‌گه‌ر ئه‌و شتانه نه‌بێ كه كردنیان له مزگه‌وتدا كه‌راهه‌تیان هه‌یه} وه له دیاری و رێوشوێنی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) ئه‌وه بوو كه ئه‌گه‌ر ئیعتیكافی بكردایه له‌و ماوه‌یه‌دا سه‌ردانی نه‌خۆشی نه‌ده‌كردو ئاماده‌ی به خاكسپاردنی مردووش نه‌ده‌بوو، ئه‌وه‌ش له پێناوی چه‌خت كردنه‌وه‌ی ته‌واو بۆ به‌ندایه‌تی و موناجاتی په‌روه‌ردگار، وه به‌جێهێنانی حیكمه‌تی ئیعتیكاف ئه‌ویش كه بریتیه له دابڕانی ته‌واو له خه‌ڵكی و ڕووكردنه خوای متعال. عائیشه ده‌فه‌رموێت: ("السُّنَّةُ عَلَى الْمُعْتَكِفِ أَنْ لا يَعُودَ مَرِيضًا ، وَلا يَشْهَدَ جَنَازَةً ، وَلا يَمَسَّ امْرَأَةً وَلا يُبَاشِرَهَا ، وَلا يَخْرُجَ لِحَاجَةٍ إِلا لِمَا لا بُدَّ مِنْهُ ") . رواه أبو داود (٢٤٧٣) وصححه الألباني في صحيح أبي داود . {سوننه‌ته له‌سه‌ر كه‌سی ئیعتیكاف به‌ست كه نه سه‌ردانی نه‌خۆش بكات، وه نه ئاماده‌ی به‌خاكسپاردنی ته‌رم بێت، وه نه ده‌سبازی و كاری سه‌رجێی له‌گه‌ڵ ئافره‌تدا بكات، وه بۆ كارێكی زۆر پێویست نه‌بێ نه‌چێته ده‌ره‌وه}. مه‌به‌ستیش له ""وَلا يَمَسَّ امْرَأَةً وَلا يُبَاشِرَهَا" " جیماعكردنه، وه‌ك شه‌وكانی له"نيل الأوطار" وتویه‌تی. وه هه‌ندێ له خێزانه‌كانی سه‌ردانیان كردووه كاتێك له ئیعتكافدا بووه، جا كاتێك هه‌ڵساون بڕۆنه‌وه بۆ ماڵ هه‌ڵساوه له‌گه‌ڵیدا تا بیانگه‌یه‌نێته‌وه بۆ ماڵه‌وه، ئه‌مه‌ش به شه‌و بووه. له سه‌فیه‌ی خێزانی پێغه‌مبه‌ره‌وه (صلی الله علیه وسلم) كه هاتووه بۆ لای پێغه‌مبه‌ر له مزگه‌وتدا سه‌ردانی كردووه له ده‌یه‌می كۆتایی ڕه‌مه‌زاندا كاتێ له ئیعتیكافدا بووه، ماوه‌یه‌ك له‌گه‌ڵیدا قسه‌ی كردووه، پاشان هه‌ڵساوه بگه‌ڕێته‌وه، پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) له‌گه‌ڵیدا هه‌ڵساوه تا بیگه‌یه‌نێته‌وه شوێنی خۆی} رواه البخاري (٢٠٣٥) ومسلم (٢١٧٥) . كورته‌ی قسه: ئیعتیكافی پێغه‌مبه‌ر (صلی الله علیه وسلم) به‌شێوه‌یه‌كی ئاسان و بێ قورسی و گرانی به‌ڕێ ده‌چوو، هه‌موو كاته‌كانی یادی خوداو ڕووكردنه به‌ندایه‌تی و خواناسی و هه‌وڵدان بۆ به‌ده‌ستهێنانی شه‌وی قه‌در بوو. سه‌یری: "زاد المعاد" لابن القيم (٢/٩٠) ، "الاعتكاف نظرة تربوية" للدكتور عبد اللطيف بالطو . بكه.
بۆچوونه‌کان