کتاب «مشروعیت اختلاف» مشتمل بر ۴ فصل است و موضوعاتی حول مسئله اختلاف در این کتاب مورد بحث قرار گرفته‌اند. «برخورد با آراء دیگری: چارچوب مشروعیت»، «اسباب نزول یا تاریخِ فراتر از تاریخ»، «باب حقِ اختلاف را بستند» و «موریسکوها، یا اندیشه در تنگنا» سرفصل‌هایی است که حول آن‌ها مطالبی در کتاب ارائه شده است.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «بی‌گمان اختلاف، ترازها و ویژگی‌های متعدد دارد. اما جوهر اختلاف در برخی جوامع سنتی را همچنان اختلاف دینی نمایندگی می‌کند. در جامعه اسلامی سنتی، دین سایه‌گستر به برخی از ادیان که همان ادیان اهل‌کتاب‌اند، مشروعیت بخشید و اجازه حضور داد. و حتی عقاید دیگری که به شکل رسمی مشروعیت نداشتند، پیروانشان در بعضی از دوره‌ها نه تنها فعالیت اعتقادی بلکه درون دستگاه دولتی نیز نفوذ داشتند و بحث و جدل میان آنان و مسلمانان نه فقط به شکل‌گیری مناظرات اعتقادی انجامید بلکه در کیفیت تکوین مذاهب فکری دینی و در راس آن‌ها مذهب اعتزالی نیز نقش داشت».
اوملیل در بخشی دیگر از کتاب به این موضوع می‌پردازد که یکی از بنیادهای اساسی اختلاف، تاریخ است و او تاریخ را نه به معنای فن نگارش، بلکه به معنای کیفیت تصور هر امتی از زمان و موقعیت خویش در آن، می‌داند. اوملیل به نقل از کتاب «آثار الباقیه» نوشته ابوریحان بیرونی می‌پردازد که گفته است: «کلیه امم و مللی که در سرزمین‌های مختلف پراکنده‌اند هر یک تاریخ خاص به خود دارند و مبداء آن تواریخ زمان پادشاهان بزرگ یا پیغمبران یا دولت‌های ایشان یا یکی از عللی که ذکر کردیم، بود. آنان به کمک این تواریخ نیازهای خویش چون معاملات و وقت‌شناسی را رفع می‌کنند. البته هر تاریخ مختص امتی است که آن را وضع کرده است».
اوملیل این اندیشمند مراکشی کتاب «مشروعیت اختلاف» را با توجه به احساس نیازی که در کشور خود مشاهد کرده نوشته است. اینکه پیشینیان متفکر ما در برابر دیگریِ مخالف یا ناقض افکار و آراء‌شان چه موضعی داشتند و چگونه با او به جدال پرداخته‌اند و چه برخورد فکری‌ای با او داشته‌اند؛ پرسش مهمی است که اوملیل در این کتاب سعی می‌کند به آن پاسخ بدهد.
کتاب «مشروعیت اختلاف» توسط سیدمحمد آل مهدی ترجمه شده و انتشارات فرهنگ نشر نو با همکاری نشر آسیم، آن را در ۱۳۴ صفحه و به قیمت ۱۲۰ هزار تومان منتشر کرده است.
بۆچوونه‌کان