صیام در قرآن

صیام در لغت به معنای خودداری و دوری از یک شیء می‌‌باشد و در اصطلاح علمای شرع به معنای خودداری از خوردن و آشامیدن و آمیزش با همسر از اول طلوع فجر تا غروب خورشید به خاطر کسب رضای پروردگار است.اسلام بر پنج اصل و اساس بنا شده که یکی از ارکان اسلام روزه می‌‌باشد. روزه با عنوان صوم در قرآن یاد شده که در 8 سوره( 7سوره مکی و یک سوره مدنی)و 13 آیه و 17 مرتبه در مشتقاتی چون الصّیام( 3مرتبه)، صیام( 1مرتبه)، فصیام( 4مرتبه)، صیاماً( 1مرتبه)، صوماً( 1مرتبه)، تصوموا( 1مرتبه)، الصّائمین( 1مرتبه)، الصّائمات( 1مرتبه)، فلیصمه( 1مرتبه)، السّائحون( 1مرتبه)، السّائحات( 1مرتبه) و البته در آیه 194 سوره بقره یک بار کلمه‌ی تصوموا آمده است و در ابتدای آیه نیز کلمه" ایّاماً معدودات" اشاره به روزه دارد.
در مورد روزه باید گفت که مقدار ماه و روز آن در قرآن به طور روشن بیان شده است؛" شَّهرُ الرَّمَضَانَ الَّذی اُنزِلَ فیهِ القُرآن... فَمَن شَهِدَ مِنکُم الشَّهرَ فَلیَصُمهُ". ماه رمضان چنان ماهی است که در آن قرآن نازل شده ... پس آنکه از شما این ماه را دریابد باید آن را روزه بدارد.
و می‌‌دانیم که یک ماه 30 یا 29 روز است.
صیام در لغت به معنای خودداری و دوری از یک شیء می‌‌باشد و در اصطلاح علمای شرع به معنای خودداری از خوردن و آشامیدن و آمیزش با همسر از اول طلوع فجر تا غروب خورشید به خاطر کسب رضای پروردگار است.
همانطور که خداوند در سوره بقره آیه 187" کُلُوا وَ اشرَبُوا حتّی یَتَبَیَّنَ لَکُم الخَیطُ الاَبیَضُ مِنَ الخَیطِ الاَسودِ مِنَ الفَجرِ ثُمَّ اَتِمُّوا الصِّیامَ اِلَی الَّیلِ و لَا تُبَاشِروهُنَّ" بخورید و بیاشامید تا آنگاه که رشته بامداد از رشته سیاه برایتان از هم جئا و آشکار گردد. سپس روزه را تا شب ادامه دهید و با همسرانتان همخوابگی نکنید.
و دلیل واجب بودن روزه این آیه می‌‌باشد که می‌‌فرماید:
" یَا اَیُّهَا الَّذینَ ءَامَنُوا کُتِبَ عَلَیکُم الصِّیَام کَما کُتِبَ عَلی الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقُون"
ای مومنان، روزه بر شما واجب گردیده است همانگونه که بر ملت‌هایی که قبل از شما بوده‌اند، واجب بوده است..
خداوند متعال به منظور تسلی و تشجیع مسلمانان بر روزه به آنان می‌‌فرماید: روزه دستور و قانون جدیدی نیست که تنها شما به انجام آن مکلف شده باشید بلکه ملت‌هایی که قبل از شما بوده‌اند نیز به انجام آن مکلف بودند. از جمله در آیه 26 سوره مریم می‌‌فرماید:" فَاِمَّا تَرَیِنَّ مِنَ البَشَرِ اَحَدًا فَقولِی اِنِّی نَذَرتُ لِلرَّحمنِ صَومَاً فَلَن اُکَلِّمَ الیَومَ اِنسیًّا" . هرگاه کسی را دیدی بگو که من برای خدای مهربان روزه نذر کرده‌ام و به همین دلیل امروز با انسانی سخن نمی گویم.
البته روزه هر ملتی با ملت و قوم دیگر تفاوت‌هایی دارد اما کاملترین شکل روزه گرفتن را آخرین دین بوسیله خاتم پیامبران روشن و تبیین نموده است.
بعد از اینکه خداوند متعال مسلمانان را به انجام روزه ملزم می‌‌نماید، فلسفه و فایده آن را بیان می‌‌کند و می‌فرماید:" لَعَلَّکُم تَتَّقونَ" تا بوسیله روزه تقوا پیشه کنید. و آن را مانند سپری در بین خودتان و کار‌های ناپسندیده و نامشروع قرار دهید. معنی" لَعلَّ" آمادگی و مهیا شدن است. آری روزه، نفس انسان را آماده تقوا می‌‌نماید و از حرارت و شدت نیروی شهوانی که اصل و منشا همه‌ی گناهان است، می‌‌کاهد.
گاهی اتفاق می‌‌افتد که بعضی اشخاص در ماه رمضان مریض می‌‌شوند و یا به سفر می‌‌روند و سفر خود عذابی است برای جسم؛ حکمت الهی اقتضا می‌‌نماید که شدت ناراحتی روزه را نسبت به این گونه اشخاص تخفیف دهد و می‌فرماید:" فَمَن کَانَ مِنکُم مَرِیضًا اَو عَلَی سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِن اَیَّامٍ اُخَر" یعنی کسانی که مریض یا مسافر هستند می‌توانند روزه را بخورند و بعد از بهبودی و پایان مسافرت آن چند روزی را که روزه نبوده‌اند در ایام غیر رمضان روزه باشند. آنگاه خداوند می‌فرماید:" وَ عَلَی الَّذینَ یُطِیقُونَهُ فِدیَةٌ طَعَامُ مِسکِین" بر کسانی که به زحمت می‌توانند روزه بگیرند فدی‌های که طعام یک مسکین باشد، واجب است.
عرب وقتی کلمه( اطاقه) را به کار می‌‌برند که قدرت انسان در انجام کاری به آخرین درجه ضعف خود رسیده باشد و متحمل ناراحتی و مشقت فراوان گردد.
بعداً خداوند می‌‌فرماید:" فَمَن تَطَوَّعَ خَیراً" کسی که نیکی بیشتری انجام دهد به نحوی که مقدار فدیه را افزایش دهد و به چند نفر غذا دهد یا هم روزه بگیرد و هم فدیه دهد" فَهُوَ خَیرٌ لَهُ" این احسان و نیکی اضافی برای او بهتر و با ثواب تر است چرا که ثواب به خود شخص برمی گردد سپس خداوند می‌‌فرماید:" وَ اَن تَصُومُوا خَیرٌ لَّکُم اِن کُنتُم تَعلَمُونَ" اگر روزه بگیرید بسیار به نفع شماست چنانکه بدانید
فوائد فراوانی در روزه وجود دارد.
روزه را کفاره برخی گناهان نساء/92( قتل غیر عمد)، مائده/89-95( صید در ماه‌های حرام)، و( سوگند خوردن و عمل نکردن به سوگند)، مجادله/4( ظهار) و یا جایگزینی بعضی از آداب مراسم حج( بقره/196) قرار می‌‌دهند.
خداوند در سوره احزاب /35( صائمین و صائمات) مردان و زنان روزه دار را مورد بخشش خود قرار داده و وعده اجر و پاداش بسیار زیادی را به آنها داده است.

منابع:
1-    روح الدین اسلامی
2-    سه فریضه
3-    سایت تبیان
4-    تفسیر نور