اندیشه

از رسانه‌ها شنیدم که اخوان جشن ٩٠ سالگی جماعت را در ترکیه برگزار خواهد کرد و در این نشست برخی از رهبران و شخصیت‌های اخوان در حضور جمعی از مهمانان به ایراد سخنرانی و بیان خاطرات و ارائه‌ی فعالیت‌های هنری و ادبی خود خواهند پرداخت. با خود گفتم: چه مانعی دارد اگر اخوان بخواهد سالروز تأسیسش را جشن بگیرد؟ بینان‌ این جنبش برای مسلمانان سراسر جهان با خیر و برکت همراه بوده است و کسی نمی‌تواند این را انکار ‌کند. خداوند متعال به واسطه‌ی دعوتگران اخوان هویّت‌ امت اسلامی را حفظ و با افکار بلند آن حرکت اعتدالی را تقویت کرده است. اخوان با فعالیت‌های خود روح مقاومت در کالبد امت دمید و با عواطف و احساسات پاکش روحیه‌ی برادری را در میان امت دوچندان کرد.

علی عزت بیگوویچ مانند کوه مقاوم و دریایی از علم و فرهنگ بود. او سیاستمدار معروف و بزرگ و همچنین مدرسه‌ای از فکر نواندیشی و اصلاحگری بود. در واقع آن مرحوم یکی از روشنفکران مدرن معاصر بود؛ این هم یکی از بارزترین تفاوت‌های متمایز وی با سایر روشنفکران دیگر بود.

بگوویچ باتوجه به درک عمیق خویش توانسته بود علم و فرهنگ، فکر و فلسفه را به هم مرتبط سازد و تصویر زیبا از اتّحاد‌ مرتبط ساختن سیاست و جهاد و دولت را درست کند. وی همچنین توانست ملّت‌ مسلمان بوسنی را از ظلم و ستم نجات دهد و در جهت استقلال و بنیان نهادن دولت برایشان اقدام جدّی‌ و عملی انجام دهد.

یکی از مؤلّفه‌‌های جامعه آرمانی برای نوع بشر، هموار بودن جاده‌ی احقاق حقوق است که بتوان در نهایت به مقصد که همان حق است رسید و حس آزادگی پیرو آن، شعله‌ی انسانیّت‌ را در وجود انسان‌ها می‌افروزد.

یکی از مثال‌هایی که می‌توان در این راستا ذکر کرد خطبه‌ی صدیق امّت‌ است که فرمود: قوی شما نزد من ضعیف است تا حق را از او بگیرم و ضعیف شما نزد من قوی است تا حقِ او را بگیرم.

یکی از مثال‌های قرانی این حق‌گرایی‌ آیات ۶۰-۸۲ سوره مبارکه کهف است که داستان موسی و خضر در آن آمده است؛ در این آیات نکاتی ذکر شده که جامعه ما شدیداً‌ به توضیح و عمل به آن نیاز دارد؛ شاید که یکی از پایه‌های این خانه فرسوده را بازسازی کند.

مدعیات ناسیونالیستی، ملت را به‌مثابه مرکز کنش سیاسی نمایش می‎‎دهند که باید به دو پرسش کلی بسیار مهم پاسخ دهد؛ اول اینکه آیا نوعی گروه اجتماعی بزرگ (کوچک‎‎تر از مجموع کل انسان‎‎ها) هست که واجد اهمیت اخلاقی ویژه باشد؟ پرسش دوم اینکه مبانی تکالیف شخص نسبت به گروه مرکزی پایبند به اخلاق چیست؟ این مبانی مبتنی بر عضویت اختیاری در ملتند یا عضویت غیراختیاری؟

فرهنگ امروز/ نِناد میشچِویچi] ] ترجمه: عدنان فلاحی

۱) ملت چیست؟

درحالی‎‎که ملت غالباً از یک قوم یا اجتماع فرهنگی تشکیل می‎‎شود، دولت موجودیتی سیاسی قرین با بالاترین درجه‌ی ‎حاکمیت [ii] است و از همین ‎‎رو تمایز نهادن بین ملت‎‎ها و دولت‎‎ها امری معمول است.

سیاست، ابزارِ گسترش حوزه‌ی نفوذ است. این نفوذ یا در جهت خدمت (نفعِ عمومی) است یا در جهت منفعت (نفعِ شخصی)؛ یا در چارچوب اخلاق و رعایت موازین حقوقی است یا غیراخلاقی بوده و با نقضِ حقوق بشر همراه است. در هر صورت، سیاست‌مدارانِ ذی‌منصب می‌کوشند تا به آخرین پلّه‌ی قدرت برسند. این چشم‌انداز، آرزویی پاک اما تدبیری پوک است. هر ذی‌منصبی همچون فوّاره‌ی آب، اوجی دارد. آنکه اوج خود را شناخت و عرصه را در اوج ترک نمود، نامش در تاریخ، جاودان و ماندگار می‌ماند و آنکه حرص داد و زیاده‌خواهی کرد و چنگ و دندانِ بقا و توسعه‌طلبی بر کُرسی قدرت کشید، آغار افولش را باید به تماشا نشست.