دین و دعوت

عنوان تاریخ
سخنی با هم‌قطاران و سایر برادران ایمانیِ گرانقدرم (حیدر غلامی) 1397/04/02
اجتهاد و تقلید و سلف صالح امت / ائمه‌‌‌ی اربعه و فقه پویا و بالنده در زندان جمود و تحجّر‌ - بخش سوّم (نویسنده: عبدالرحمن عبدالخالق- کویت) (ترجمه: عبدالرحیم فرامرزی (با اندکی دخل و تصرّف‌) - پیرانشهر) 1397/04/02
اقبال از تجربه‌ی خود در تعامل با قرآن می‌گوید (الحاق جوادی) 1397/03/29
اجتهاد و تقلید و سلف صالح امت / ائمه‌‌‌ی اربعه و فقه پویا و بالنده در زندان جمود و تحجّر‌ - بخش دوّم (عبدالرحمن عبدالخالق- کویت) (ترجمه: عبدالرحیم فرامرزی (با اندکی دخل و تصرّف‌) - پیرانشهر) 1397/03/22
به سوی سکوهای پروازِ ماهِ رمضان (یوسف عزیزپور) 1397/03/20
نفحات‌ جان‌بخش لیالی قدر را دریابیم (حیدر غلامی) 1397/03/19
اجتهاد و تقلید و سلف صالح امت / ائمه‌‌‌ی اربعه و فقه پویا و بالنده در زندان جمود و تحجّر‌ - بخش اوّل (عبدالرحمن عبدالخالق- کویت) (ترجمه: عبدالرحیم فرامرزی (با اندکی دخل و تصرّف‌) - پیرانشهر) 1397/03/18
ارزش قدر و قدر ارزش‌ها (جلال معروفیان) 1397/03/16
با صالحان در رمضان (با صالحان در رمضان) (ترجمه: عبدالرحمن عزام) 1397/03/10
مهم‌ترین و مشهورتین قواعد فقهی و قانونی (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/03/09
انفاق در رمضان (شیخ محمد حسن الددو) (ترجمه: عبدالرحمن عزام) 1397/03/06
آداب تلاوت قرآن کریم (کمال مولودپوری) 1397/03/05
ماجرای اسلام عمر بن خطاب (رض) به صورت شعر (دکتر محمد ابراهیم ساعدی رودی) 1397/03/05
رمضان ریسمان رهایی (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/03/04
مکثی بر نشانه‌های بهره‌برداری از رمضان (اسعد فتحی) (ترجمه: عبدالرحمن عزام) 1397/03/02
قرآن را چگونه بخوانیم؟ پاره‌‌ی چهارم و پایانی (محمد قطب) (ترجمه: شاهرخ مولایی) 1397/03/02
قرآن و اخلاقِ مراقبت (صدیق قطبی) 1397/03/01
قرآن را چگونه بخوانیم؟ پارەی سوّم (محمد قطب) (ترجمه: شاهرخ مولایی) 1397/02/31
قرآن را چگونه بخوانیم؟ پارەی دوّم (محمد قطب) (ترجمه: شاهرخ مولایی) 1397/02/29
رمضان؛ ماه فرصت‌ها (عبدالرحمن عزام) 1397/02/28
قرآن را چگونه بخوانیم؟ پارەی نخست (محمد قطب) (ترجمه: شاهرخ مولایی) 1397/02/27
توصیه‌هایی برای بیماران قبل از ماه رمضان (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/02/26
رمضان، فرصتی برای خانه‌تکانی معنوی! 1397/02/26
رؤیت‌ هلال، اما و اگرها! (دکتر عبدالظاهر سلطانی) 1397/02/24
روزه در گذر تاریخ (دکتر محمد المنصور) (ترجمه: محمود کریمی) 1397/02/23
چند سؤال درباره‌ی زکات (مفتی: ماموستا سید مصطفی محمودیان) 1397/02/20
تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم! (بدری بن منوّر‌) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1397/02/13
برنامه‌ریزی برای رمضان (دکتر طارق سویدان) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1397/02/11
چند نمونه‌ی ضروری در نماز (فاروق فرساد) 1397/02/05
اهمیت ادبیات عرب برای دعوتگران (دکتر وصفی عاشور) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1397/02/04
حال سلف صالح در شعبان (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/01/29
لحظات اولیه‌ی بهشت حیرت‌آور است (وصفی عاشور ابوزید) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1397/01/29
حقوق طبیعی انسان در قرآن/ مطلب اوّل: آزادی در قرآن (یوسف عزیزپور) 1397/01/26
‌تأمّلاتی بیست‌گانه پیرامون کیفر سنگسار در فقه اسلامی (ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺨﺘﺎﺭ ﺷﻨﻘﯿﻄﯽ) (ترجمه: ﯾﺎﺳﯿﻦ ﻋﺒﺪﯼ) 1397/01/23
تحوّل‌ روحی و گسترش فضای معنوی، ره توشه‌ی حج (شعیب یزدانی) 1397/01/21
ده سفارش برای مصلحان در زمان غربت دین (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/01/20
نماز شب در احادیث (گردآوری: اصلاح‌وب) 1397/01/18
فراغت و غفلت (محمد احمد الراشد) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1397/01/10
تقديم به حافظان و دوستداران قرآن (وصفی عاشور ابوزید) (ترجمه: امید مقدس) 1397/01/10
مناجاتی منتشرنشده‌ از عارف مجاهد، کاک احمد مفتی‌زاده‌ -رحمه‌‌الله‌‌ (احمد مفتی‌زاده‌) 1396/12/28
نقش معایشت در تربیت – بخش دوّم و پایانی (سالم احمد البطاطی) (ترجمه: علی رشیدی) 1396/12/22
نقش معایشت در تربیت – بخش اوّل (سالم احمد البطاطی) (ترجمه: علی رشیدی) 1396/12/13
نقش پیگیری در تربیت - بخش سوم و پایانی (سالم احمد البطاطی) (ترجمه: علی رشیدی) 1396/11/28
نقش پیگیری در تربیت - بخش دوم (سالم احمد البطاطی) (ترجمه: علی رشیدی) 1396/11/24
نقش پیگیری در تربیت - بخش اول (سالم احمد البطاطی) (ترجمه: علی رشیدی) 1396/11/22
بازخوانی اجماع از نگاه اصولیان اهل سنّت‌ (عدنان فلاحی*) 1396/11/11
٢٢ ایده ساده در تربیت ایمانی فرزندان (دکتر جاسم المطوع) (ترجمه: واحد ترجمه‌ی اصلاح‌‌وب) 1396/11/02
دوازده قرن سکوت: بازخوانی «مِلک یَمین» از منظر قرآن و فقه – بخش سوّم و پایانی (عدنان فلاحی) 1396/10/30
مروری بر جايگاه اخلاق در اسلام – بخش دوّم (گردآوری: حمزه خان‌بیگی – اشنویه) 1396/10/26
دوازده قرن سکوت: بازخوانی «مِلک یَمین» از منظر قرآن و فقه – بخش دوّم (عدنان فلاحی) 1396/10/25
هرازچندگاهی در فضای مجازی عده‌ای به بهانه‌های مختلف، «جماعت دعوت و اصلاح» را آماج حمله و تهمت قرار می‌دهند. این افراد با نیّت‌خوانی و تکیه بر ظنّ و گمان‌های خویش، بر مسند قضاوت نشسته و باب میلِ خود، بدون رعایت اصول اخلاقی و توجّه به آیاتی چون: مَّا يَلْفِظُ مِن قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ ﴿ق: ١٨﴾ » کلماتی چون خائن، معامله‌گر، عامل تفرّق و ... را به جماعت نسبت می‌دهند. امری که به هیچ وجه زیبنده‌ی مسلمانی عادّی نیست؛ چه رسد به مسلمانی که ادّعای دعوتگری و ... را دارد.   جماعتی كه بر اساس آموزه‌های قرآن و سنّت و با فهم عصری از دین در سایه‌ی اجتهاد گروهی، حركت می‌كند. 
ثوابت و متغیرات دین: مسلمانان بخاطر فهم نادرست از آیه‌ی ٣ سوره‌ی مائده  دچار ضرر عظیم گردیده‌اند. آنجا که خداوند می‌فرماید: «ما امروز دین را برای شما کامل گردانیده‌ام و نعمت را بر شما تمام نموده و راضی شدم که اسلام دین شما باشد.» نیز حدیث رسول خدا که فرمود: «هر کس چیزی جدیدی دردین ما بوجود آورد که قبلاً‌ در دین نبوده باشد مردود است ( اخراج از بخاری – مسلم و ابن ماجه) بر اساس این فهم خطا و نادرست، چنین حکم شده که هر گونه اضافه‌ی در دین باطل و مردود می‌باشد. در نتیجه یک باب مهم از ابواب اسلام که اجتهاد تطبیقی است تعطیل نمودند و به حالت جمود و خشک و ثابت، در مقابل مشکلات و تغییرات عصری متوقف شدند.
بخوان، گویی که بر خودت نازل گشته! شاعر بزرگ، محمد اقبال لاهوری گوید: تلاش داشتم روزانه بعد از نماز صبح قرآن بخوانم، پدرم -هر روز که مرا می‌دید- از من می‌پرسید: چه کار می‌کنی؟! من پاسخ می‌دادم: قرآن می‌خوانم. بر این منوال سه سال پیاپی سپری شد و او همچنان سؤالش‌ را می‌پرسید و من هم همان جواب را بازگو می‌کردم. تا اینکه روزی به او گفتم: پدر منظورت چیست که پیوسته این سؤال‌ را از من می‌پرسی و من هم همان جواب همیشگی را باز می‌گویم؛ با این وجود باز هم روز بعد سؤالت‌ را از نو باز می‌پرسی‌؟! پدر گفت: فرزندم می‌خواهم به تو بگویم: به گونه‌ای‌ قرآن بخوان، گویی که -مستقیم از نزد خدا- بر خودت نازل شده است!
آیا مجتهد مطلق وجود دارد؟ خداوند دینش را نازل فرمود تا تمام زمین و همه زمان‌ها را از بعثت محمد (ص) تا قیام قیامت در بر بگیرد. این اندازه از وسعت و فراگیری زمانی و مکانی و مردم و وجود تعداد مشکلات فراوان و اختلافات نیات و نگاه و کثرت اختلافات، هیچ عقلی با وجود قدرت و زکاوت، توانایی جواب‌گویی آنها را ندارد. دینی که از طرف خدا آمد تنها یک شأن‌ و یا یک مقام از شؤون زندگی را در بر نمی‌گیرد. بلکه شامل همه‌ی شؤون و ابعاد زندگی که عبارتند از: حیات و موت، عبادات و معاملات و اخلاق می‌باشد. هیچ بعدی از ابعاد زندگی چه در باب واجبات و یا مستحبات یا نوافل و سنت‌ها یا حرام و مکروه نیست،
ان‌شاءالله ما مسلمانان با شروع ماه رمضان و شرکت در صیام و قیام توانسته باشیم زمینه‌ی بازگشت را در خودمان ایجاد کنیم و شایستگی آن را داشته باشیم که بر سکوهای سه‌گانه‌ی ماه رحمت گذر نمایم و از آن سکوها به سمت دیدار خالق پرواز کنیم و امیدوارانه از خاک و متعلقاتش که عمری است با گناه آلوده کرده‌ایم به سوی آسمان پاک و آستانه‌ی قدس ملکوتی سفرمان را شروع کنیم.   آدرس سکوهای پرواز ماه رحمت: ١- سکوی صیام: صیام از ریشه صَوم در لغت به معنی باز ایستادن مطلق از خوردن و آشامیدن، ولی در اصطلاح به معنی بازداشتن نفس از کل مفطرات در وقت معین و با شرایطی خاصّ -که در قرآن و کتب فقهی ذکر شده- می‌باشد.
پیام‌آور‌ رحمت الهی می‌فرماید: «اِنَّ لربکم فی ایام دهرِکم نفحاتٍ اَلا فتعَرَّضُوا لها (ولا تُعرِضُوا عنها)»١ «گاهی خداوند در پاره‌ای از ایام زندگیتان، نسیم‌های رحمتش را می‌وزاند. پس هشیار باشید و خود را در معرض آنها قرار دهید و خود را از آن‌ها دور نکنید». به عبارت دیگر: خداوند اوقات و فرصت‌های مناسبی را در اختیارتان قرار می‌دهد، بکوشید از آن‌ها استفاده نمایید. مولوی از این حدیث چنین الهام گرفته و می‌گوید: گفت پیغمبر که نفحت‌های حق       اندر این ایام می‌آرد سبق گوش هش دارید این اوقات را          در ربائید این چنین نفحات را نفحه‌ای آمد شما را دید و رفت        هر که را می‌خواست جان بخشید و رفت نغمه‌ای دیگر رسید آگاه باش         تا از این هم وا نمانی خواجه تاش
    امروز مسلمانان به شدت نیازمند اتحاد کلمه می‌باشند و این ممکن نیست و بدست نخواهد آمد مگر اینکه آنها از نظر عقیده و قانون‌گذاری‌ و سلوک و رفتار بر محور قرآن زندگی کنند. لابد دعوت به سوی کتاب و سنت در برابر تحجر و جمود مقلدین قرار می‌گیرد که گمان می‌کنند دعوت به کتاب وسنت و فقه و قانون‌گذاری‌، ویران شدن فقه سنتی را بدنبال دارد. چرا که آنان می‌پندارند اجتهاد و قانون‌گذاری‌ یعنی پایین آوردن شأن‌ ائمه اربعه و به این جهت اقدام به تشویش افکار عامّه‌ برعلیه کتاب و سنت و دعوتگران‌ آن نموده و قانون‌گذاری و کار کردن برای محور قراردادن قرآن وسنت، در باب فقه و اجتهاد را، گشودن دروازه‌ی تهمت و افترا به ائمه و فقه می‌دانند.
بسم الله الرحمن الرحيم إِنَّاأَنزَلْنَاهُ فِي‌لَيْلَةِالْقَدْرِ وَمَاأَدْرَاكَ مَالَيْلَةُ ‌الْقَدْرِ لَيْلَةُالْقَدْرِخَيْرٌمِّنْ‌أَلْفِ شَهْرٍ تَنَزَّلُ‌الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَابِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ‌الْفَجْرِ وارد آخرين روزهاى ماه مبارك رمضان و شب‌های قدر شده‌ایم که زمان برداشت محصول و نتيجه‌گيرى از صیام و قیام و راز و نیاز و دعاست. دهه‌ى آخر اين ماه، به‌دليل قرارگرفتن شب‌هاى قدر، ارزش بسيارى دارد و به‌تعبير قرآن، ارزش يك شب آن، به اندازه‌ى هزار ماه است. اما چرا شب قدر، این‌همه با ارزش و گرانسنگ است؟! دو پاسخ می‌توان به‌ این پرسش داد: یکم) پاسخی ساده و كوتاه که چون در این شب‌ها و د ر این لحظات، قرآن نازل شده است. اين پاسخ کاملاً‌ درست است.
خداوند متعال کتاب‌هایش را فروفرستاد و پیامبرانش را برانگخیت تا نشانه‌ای برای هدایت سرگشتگان به سوی راه سعادت باشند؛ خداوند متعال می‌فرماید: «طه مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى/(اي پيغمبر!) ما قرآن را براي تو نفرستاده‌ايم تا (از غم ايمان نياوردن كافران و نپذيرفتن شريعت يزدان) خويشتن را خسته و رنجور كني» [طه:1-2]. و عبادت هایی را مشروع گردانیده است که انسان را نیک رهنمایی نموده و مسیر‌ را برایش هموار می‌نماید. نماز توشه‌ای برای این راه است که بنده با استعانت بدان، در پیشگاه پروردگارش ایستاد می‌شود و به راز و نیاز می‌پردازد، پریشان حالی خود را به او شکایت می‌‏برد و هنگام سختی‌ها، نیاز خویش را از او می‌طلبد
-  کارها به مقاصد آن بستگی دارد. -  دفع مفاسد بر جلب منافع مقدم است. -  مسایل سخت و دشوار با مسایل آسان رفع می‌شود. -  ضرر باید در حد امکان دفع شود. -  ضرر نباید با ضرر مشابه دفع شود. -  ضرر کردن و ضرر رساندن درست نیست. -  ضرر باید از بین برود. -  در معاملات مفهوم مهم است نه الفاظ و ظواهر؛ مقصد و معنا مهم است نه لفظ و مبنا. -  هر گاه دو مفسده در مقابل هم قرار گیرند با تن دادن به ضرر کمتر از ضرر بزرگ‌تر جلوگیری می‌شود. -  پاداش به نیت بستگی دارد. -  عرف و عادت مردم راهی برای اثبات حکم شرعی است. -  غالب و شایع معتبر است نه نادر و کم‌یاب. -  حقیقت به علت شهرت بیشترِ عرف و عادت ترک می‌شود. -  عرف و عادتی که رایج باشد معتبر است. -  عرف و عادت مردم اگر مخالف شرع و نصوص فقهی نباشد دلیل و حجّت‌ قرار می‌گیرد و به آن عمل می‌شود.
  از زمره‌‏ی عمده‌‏ترین آزمایش‌‏های الهی که با هوای نفس انسانی، سر ناسازگاری دارد، انفاق مال در راه خدا است؛ زیرا به‌زعم مردم، مال محبوب نفس است و بقای وجودی آن مشروط به بقای مالی است که در دستان‌شان قرار دارد و در غالب امر آن را با زحمت و مشقّت‌ و سختی به دست می‌آورند. برای همین است که انفاق و مصرف آن در راه خدا امتحان و ابتلای سختی است که کم افرادی وجود دارند که بتوانند از این آزمون کامیاب ب‏در آیند؛ اما خداوند سبحانه و تعالی با بندگان ایمان‏دارش معامله‌ای نموده است که به اساس آن بندگان جان و مال خویش را مایه گذارند و بر این معامله در تورات و انجیل و قرآن تأکید ورزیده شده است:
خواندن قرآن یکی از عبادات پر خیر و برکت می‌باشد. قاری در حال خواندن بزرگترین کتاب دنیاست که توسط خالق دنیا تألیف‌ شده است. پس شایسته است در خواندن و حمل آن، منتهای ادب و احترام را رعایت کند تا با خواندن آن، رحمت الهی شامل حال وی شود. لذا قاری قرآن لازم است آداب زیر را حتّی‌الأمکان‌ رعایت نماید. بعضی از این آداب، در قرآن به آنها اشاره شده است و بعضی نیز جزو سنت پیامبر –صلّی‌الله علیه و سلّم– می‌باشند و بقیه نیز به تشخیص علمای اسلامی قدیم و معاصر وضع شده‌اند. ١. داشتن خلوص نیت و کسب رضای خدا در قرائت مستحب است. داشتن غرض دنیایی مثل مال و مقام و تعریف و تمجید شایسته نیست.
عمر بن خطاب- رضي الله عنه - برای آشنایی خوانندگان با عمر بن خطاب - رضي الله عنه - معلومات مختصری ارایه می‌گردد: * عمر بن خطاب بن نفیل بن عبدالعزی قریشی. * لقبش فاروق و کنیه‌اش ابوحفص (حفص به بچه شیر گویند.) است. * چهل سال قبل از هجرت متولد شد. * زیبارو، دارای دست‌ها و پاهایی کلفت و ریشی انبوه بود. ریشش را با حنا و کتم «گیاهی که رنگ سرخ دارد» رنگ می‌کرد. سر طاس، تنومند و بلند قد بود. به خاطر قد بلندش وقتی کسی که او را می‌دید گمان می‌کرد که سواره است. 
در زمانی که امت اسلامی در بحران سختی غوطه‌ور است و دشمنان داخلی و خارجی بر آن هجوم آورده‌اند؛ فتنه‌ها افزایش یافته و دل‌ها ناآرام و نگران است، خدای متعال برای این امت بارقه‌ی امید و راه رهایی قرار داده است تا به در پناه آن به یقین و آسایش دست یابد. خدای متعال رمضان را فرستاده است تا فرصتی برای رهایی از بند گناهانی باشد که دل‌ها ما را فاسد، عقل‌ها را حیران کرده است و راه‌ را بر انسان‌ها بسته است. هر کس شب قدر را از روی صدق و ایمان احیا کند گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود. پس رمضان فرصت گران‌بهایی است تا قلب‌ها به شاهراه یقین برسند و تمسک به دین و التزام به شریعت اسلام در مؤمنان افزایش یابد.
بدون شک، ماه مبارک رمضان ماه خیر و رحمت و ماه برکت و مغفرت است. در این ماه قرآن فرو فرستاده شده و صفحات تاریخ اسلامی با فتوحات در هم آمیخته و سطرهای آن با پیروزی‌ها زرین شده است. در این ماه، الله متعال بندگان خویش را از آتش جهنم می‌رهاند؛ لذا فرومایه و بدبخت کسی است که این ماه بزرگ و پرمیمنت را در یابد؛ اما گناهی از او بخشوده نشود. شیاطین و اهریمنان در این ماه به بند کشیده می‌شوند و جان‏ها و روان‎‏ها آرام می‌شوند و جهت کسب رضایت و مغفرت الله متعال به سوی عبادت اوتعالی گرایش می‌یابند؛ لذا بر مسلمان لازم است از بهره‏های خوب این نسیم که سالیانه فقط یک‏بار بر امت مان می‌دمد، بهره‌‏برداری نماید
قرآن و ثوابت قرآن برای انسان مسلمان ارزش‌های ثابتی را به همراه دارد، که در این دنیای متغیر بر او حاکم است. زندگی جنبه‌های ثابت و جنبه‌های متغیر در بر دارد، روشن است که کتاب خدا نسبت به جوانب ثابت، احکام و راهنمایی‌های مفصل و تغییر ناپذیر در بر دارد و نباید هم که تغییر کند؛ در حالی که نسبت به مسایل متغیر، اصولی کلی و ثابت آورده و برای فرد مؤمن، مجال اجتهاد در زمینه‌ی استنباط و استخراج احکام جزئی را با توجه به نیازهای زندگی‌اش، در دایره‌ی این اصول ثابت و فراگیر، باز گذاشته است.
نگرش اخلاقی قرآن عطف توجه ویژه‌ دارد به کسانی که کم‌توان و کم‌بهره‌‌اند. چنان که خواجه‌ی شیراز می‌گفت قسمت ازلی بی‌حضور ما کردند و از این‌رو اگر موافق خواسته‌ی ما نیست، نباید خُرده‌ای گرفت. وقتِ تقسیم، حضور نداشتیم و ظاهراً حق گلایه هم نداریم. اسباب معاش و زندگی میان مردم قسمت شده است «نَحْنُ قَسَمْنَا بَيْنَهُمْ مَعِيشَتَهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا»(زخرف/۳۲)، اما قسمت شدنی نابرابر تا با سرشت ابتلایی جهان سازگار باشد. احتمالاً بهره‌مندی یکسان از اسباب دنیوی، هدف ابتلایی زندگی را ممتنع می‌کرد. احتمالاً اگر همه بهره‌ی یکسانی از قدرت جسمانی، هوش، ثروت و... می‌داشتیم امکان رویش و بالیدن را نمی‌داشتیم.
عقیده در اسلام چنین است! عقیده، اندیشه‌ی محض نیست، وجدانی جای گرفته در نهان‌خانه‌ی درون نیست، بلکه برنامه‌ی زندگی است، به گستردگی همه‌ی معانی واقعی که آن را از هر سو در بر می‌گیرد؛ حسی، فکری و رفتاری. این همان چیزی است که هنگام قرائت قرآن لازم است به شدّت مورد توجه قرار گیرد تا که تدبّر مطلوب قرآن از دست نرود، و به دنبال آن آثار مطلوب تدبّر در واقعیت زندگی ضایع نگردد. قرآن و نقش صحنه‌های قیامت در ساختار عقیده و عمل از رساترین اموری که در قرآن کریم در رابطه با تصحیح ساختار عقیدتی و تربیت انسان‌ها به کار رفته است، بیان تصویری صحنه‌های قیامت و صحبت از جهان دیگر است.
قرآن پاسخگوی فطرت چنان که گذشت این آغازگر هر آغاز (قرآن) به پرسش‌های اساسی فطرت پاسخ می‌دهد؛ پرسش‌های همه‌ی انسان‌ها با آن رو به رو می‌شوند؛ خواه مؤمن باشند یا کافر، چه در این سفر از هدایت یافتگان باشند یا از گمراهان؛ چه به وجود این پرسش‌های فطری آگاهی داشته و یا که از آن بی‌اطلاع باشند: -   چه کسی آفریننده‌ی این جهان است؟ -   چه کسی مدبّر هستی و پدیده‌های آن است؟ -   از کجا آمده‌ایم؟ -   پس از مرگ به کجا می‌رویم؟ -   به چه هدفی زندگی می‌کنیم؟ -   و بر اساس کدام برنامه و قانون، زندگی را به سر می‌بریم؟ پاسخ به این پرسش‌ها به هر نوعی که باشد برنامه و روش زندگی را مشخص می‌کند. هرگاه که پاسخ پرسش‌ها، همانند پاسخ شاعر جاهلی معاصر، ایلیا ابو ماضی، باشد، آن‌جا که سروده است:
رمضان میدانی است که بنده در آن بر شهوات نفسانی و وسوسه‌های شیطانی، پیروز می‌شود و به جوار رحمت خداوند متعال نزدیک و از گناه و معصیت، دور می‌گردد. رمضان، ماه فرصت‌ها است. ماه پر برکت و با میمنتی که خیر و خوبی از هر جانب مسلمان را فرا گرفته و سعادت و خوشبختی، فلاح‌ و رستگاری برایش به ارمغان آورده است. ماهی که در آن انسان می‌تواند با بهره‌گیری درست، خود را از قهقرای زندگی مادی دنیا، رهانیده و تا اوج اعلای علیین معنویت، برساند. پیامبر -صلی الله علیه و سلم- در باب رمضان، فرمودند: «تغلق أبواب النار وتفتح أبواب الجنة، و تصفد فيه الشياطين، قال: و ينادي فيه ملك: يا باغي الخير أبشر، ويا باغي الشر أقصر، حتى ينقضي رمضان»
مقدمه انسان از دیرباز در پی آرامش روح و روانش بوده و به حکم فطرتش پیوسته کوشیده است به رمز و رازهای خوشبختی دست یابد، و به این سان بتواند نگرانی‌های درونی‌اش را به امن و آسایش بدل کند؛ اما گاهی خوشبختی را در به دست آوردن مال و منال، و غلتیدن در ناز و نعمت جستجو کرده است، ولی گذشت زمان به او ثابت کرده است که مال و منال خوشبختی نمی‌آفریند. گاهی نیز در پی سخنان نغز حکیمان و عارفان رفته، تا رمز خوشبختی را از کلام آنان دریافت کند، و چه بسا که چند صباحی به این سخنان نغز دل خوش کرده است، ولی دیری نپاییده که دوباره دچار یأس و حرمان شده است، زمانی نیز در پی فلسفه و حکمت بر آمده تا از این طریق رموز خوشبختی برایش روشن گردد
با نزدیک شدن رمضان که آمادگی برای روزه هر روز بیشتر می‌شود، مجموعه سفارشاتی را به بیمارانی که دارو مصرف می‌کنند تقدیم می‌کنیم و در روزهای آتی نیز این موضوع را ادامه خواهیم داد. کارشناسان مؤسسه‌ی حمد الطیبه در قطر به مبتلایان به بیماری‌های مزمن همانند قند و فشار خون توصیه می‌کنند پیش از شروع رمضان بیشتر احتیاط کنند و مراقب سلامتی خود باشند. لازم است با پزشک معالج خود مشورت کنند تا مطمئن شوند آیا وضعیت جسمی آنان اجازه‌ی روزه گرفتن می‌دهد یا خیر؟ بیماران همچنین باید میزان مصرف دارو و وعده‌های دارویی خود را با پزشک در میان بگذارند.
فردا اولین روز از ماه مبارک رمضان است. فلسفه و کارکرد اصلی این ماه، بهبود، تازگی، نو شدن و تحول درونی (معنوی) است و به تعبیر قرآن رسیدن به درجه‌ای بالا از تقوا و تجدید نیرو جهت حفظ خود از آسیب‌ها، گزندها و گناهان. در طول سال، تحت تأثیر عوامل محیطی گوناگون و مشغله‌های موجه‌ و ناموجه‌ فراوان، ممکن است ارتباط ما با خداوند و با خودمان با ضعف و سُستی مواجه شود؛ در چنین روندی که توجه ما غالباً به محیط بیرونی است و تمرکز بر جمع‌آوری داشته‌ها و برآورده کردن خواسته‌هاست، چه‌بسا اهمیت، ضرورت و جایگاه دین‌ورزی، معنویت و سلامت دل و روان مورد غفلت واقع شود و توجه به این بُعد مهم از زندگی کم‌رنگ گردد.
یکی از اهداف آفرینش ماه و دیگر سیارات و ستارگان، جهت‌یابی‌ و وقت‌شناسی است. این نکته در قرآن کریم چند بار یادآوری شده است. از جمله: يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِيَ مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ...(بقره/189) «از تو درباره هلال‌ها می‌پرسند، بگو آنها اوقاتی برای مردم و حج هستند...» وَهُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ النُّجُومَ لِتَهْتَدُوا بِهَا فِي ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ...(انعام/97) «او كسي است كه ستارگان را برای‌تان قرار داد تا به وسیله آنها در تاریکی‌های خشکی و دریا راه یابید...» هُوَ الَّذِي جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا وَقَدَّرَهُ مَنَازِلَ لِتَعْلَمُوا عَدَدَ السِّنِينَ وَالْحِسَابَ مَا خَلَقَ اللَّهُ ذَلِكَ إِلَّا بِالْحَقِّ...( یونس/5)
صوم در اصل به معنای خودداری کردن از انجام کار است، تا جایی که اجازه داده شده که گفته شود «صام من الکلام» یعنی: ساکت شد و از سخن گفتن خودداری کرد. سخن خداوند سبحان درباره حضرت مریم -علیها السلام- نیز به این معنی اشاره دارد که می‌فرماید: «إِنِّي نَذَرْتُ لِلرَّحْمَٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا»(مریم/۲۶) «که من برای خدای مهربان روزه‌(ی سکوت و خودداری از گفتار) نذر کرده‌ام و به همین دلیل امروز با انسانی سخن نمی‌گویم»
۱- اگر شخصی زمین یا ساختمانی را به نیت تجارت و سوددهی خرید و فروش کند، زکات آن چگونه خواهد بود؟ «زمین اگر به منظور ساختمان‌سازی و استفاده‌ی سکونت خریده شود، زکات در آن وجود ندارد و اگر به نیت فروختن باشد دو صورت دارد: یکی اینکه خریدار شغلش معامله‌ی زمین است و برای خرید و فروش از هر فرصتی استفاده می‌کند که در این صورت خریدار تاجر و عمل وی تجارت به حساب می‌آید و باید یک سال گذشته از شروع معامله، زکات تجارت دو نیم درصد از کل جنس و پول بدست آمده را بپردازد. صورت دوم این است که قصد خریدار معامله نیست بلکه زمین را به قصد اینکه هرگاه مشکلی پیش آمد یا قیمتش بالا رفت بفروشد
«وما أرسلناك إلاّ رحمة للعالمين: أنت مع من أحببت» «و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم: با آن‌که دوستش داری حشر خواهی شد.» رسول اکرم –صلّی‌الله علیه و سلّم– نزد خدا جایگاه والایی دارد؛ خدای متعال او را برای هدایت بشر برگزید و بر تمام پیامبران برتری داد. سینه‌اش را فراح و نامش را بالا برد. جایگاهش را متعالی و در آیات فراوان از او به نیکی یاد کرد: «أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ *وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ * الَّذِي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ * وَرَفَعْنَا لَكَ ذِكْرَكَ» (شرح: 1 : 4) آيا براى تو سينه‌ات را نگشاده‌ايم؟ و بار گرانت را از [دوش‌] تو برنداشتيم؟ [بارى‌] كه [گويى‌] پشت تو را شكست. [بارى‌] كه [گويى‌] پشت تو را شكست. و نامت را براى تو بلند گردانيديم.
راهکارهای زیبا و مفید برای استفاده بهینه از رمضان ١- از هم‌اکنون‌ به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید که پس از ماه مبارک رمضان بهتر از آغاز و اثنای آن باشید. ٢- تنها پنج هدفی که می‌خواهید در رمضان به آن برسید مشخص کنید انتظار نداشته باشید یکباره از هر نظر پیشرفت کنید. ٣- کار جمعی از جمله عبادات جمعی برای انسان آسان‌تر است پس به دنبال مجموعه‌ای باشید که فعالیت‌های رمضانی خود اعم از عبادی یا گروهی را با آنان انجام دهید. ٤- ثابت شده است رسیدن به اهداف مکتوب آسان‌تر از رسیدن به اهداف ذهنی است پس اهدافی را که می‌خواهید در رمضان به آن برسید حتما یادداشت کنید.
١.«خشوع»، روح نماز است و نماز بی‌خشوع مانند پیکر بی‌جان است. در قرآن هم صلاتی موجب فلاح نامیده شده که خاشعانه باشد:  قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ﴿١﴾ الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ ﴿٢﴾ برای تحصیل ملکەی خشوع مراقبت و پیگیری فراوان و مستمر و استمداد و طلب از خداوند لازم است. چیزی که نقش مهمی در حصول خشوع خواهد داشت، علم و شعور به نظارت و مراقبت همیشگی خداوند می‌باشد. پیامبر عظیم‌الشأن –ص- در حدیث احسان، آنجا که از ایشان پرسیده می‌شود
قرآن به زبان فصیح عربی نازل شد و رسول گرامی اسلام –صلّی‌الله علیه و سلّم– عرب زبان بود. او پیامبر همگان و معجزه بزرگ اسلام است. نشانه‌اش قرآن کریم بود که با معجزه‌ی بیانی و ادبی خود دوستان و دشمنان را به حیرت آورد. کسانی که با وجود دشمنی حتی نتوانستند خود را از گوش دادن به آیات آن باز دارند و چنان‌که که نقل است گاهی دزدیده گوش می‌کردند و تحت تأثیر قرار می‌گرفتند. قرآن در چندین جا به این حقیقت اشاره و تأکید کرده است که این کتاب به زبان عربی و بدون کژی و کاستی نازل شد تا مردمان را مژدگانی و بیم دهد و فهم و اندیشه در آیات گهربار خدای متعال را تحقق بخشد.
بالاترین اعمالی که در ماه شعبان انجام می‌گیرد روزه و نماز شب و قرائت قرآن و پرداخت به موقع زکات و صدقه است. این‌ها مجموعه اعمالی است که سلف صالح در ماه شعبان انجام می‌دادند. ابوبکر بلخی می‌گوید: رجب ما کشت است و شعبان ماه آبیاری و رمضان ماه برداشت... هم‌چنین گفته است: رجب همانند باد است و شعبان ابر و رمضان چون باران . هر کس در رجب نکارد و در شعبان آبیاری نکند چگونه در رمضان برداشت خواهد کرد؟ از عثمان بن عفان روایت است که وقتی رمضان نزدیک می‌شد می‌گفت: این ماه، ماه زکات است اگر قرضی دارید ادا کنید تا زکات اموال‌تان را پرداخته باشید؛ هر گاه قرض را ادا کردید از آنچه مانده است زکات برداشت می‌شود.
هنگامی که چشمه‌ها، کاخ‌ها، میوه‌ها و چادرهای بهشت را می‌بینیم و به طلا و مروارید و ابریشم نگاه می‌کنیم...  هنگامی که آشنایانمان را که سال‌ها زود‌تر از ما از جهان رخت بر بسته بودند و از نظر‌ها ناپدید شده بودند می‌بینیم...  وقتی فرزندی نیکوکار مادرش را می‌بیند و پیرمردی چشم به دخترش می‌افکند...  وقتی پدر و مادری فرزند خردسالشان را که در کودکی رحلت کرده بود می‌بینند...  وقتی بیماری را می‌بینم که شفا یافته است و بیچاره‌ای که خوشبخت شده است؛ وقتی پیری را می‌بینیم که جوان شده است...
مقایسه‌ی قرن بیست‌ویکم با گذشته‌ی تاریخ یعنی قرن ششم میلادی: جهان بشری امروز با وجود پیشرفت‌های گوناگون و اعجاب‌برانگیز، دستخوش ناآرامی و فساد گشته و از جهات بسیاری دچار مشکلات و بحران‌های جدی است. امنیت بشر نیز از جنبه‌های مختلف با خطرات و تهدیدات جدّی‌ روبرو است. اگر اوضاع کنونی جهان را از نظر سیاسی، اجتماعی و اخلاقی با اوضاع جهان قرن ششم میلادی یعنی قبل از بعثت پیامبر اسلام حضرت محمّد –صلّی‌الله علیه و سلّم– مقایسه کنیم، در می‌یابیم که جهان معاصر از خیلی جهات با جهان آن روز (قرن ششم میلادی) شباهت نزدیکی دارد.
ﺁﻧﭽﻪ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽ‌ﺁﯾﺪ ﻧﻪ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻭ ﻭﺍﮐﺎﻭﯼ ﻣﻔﺼﻞ ﺩﺭﺑﺎﺭﻩ‌ﯼ ﺣﮑﻢ ﻓﻘﻬﯽ ﻭ ﻓﺘﺎﻭﺍﯼ ﻓﻘﯿﻬﺎﻥ ﻣﺴﻠﻤﺎﻥ، ﺑﻠﮑﻪ ﺍﺷﺎﺭﺍﺗﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻫﻞ ﻧﻈﺮ ﻭ ﻣﻌﻨﺎ ﭘﯿﺮﺍﻣﻮﻥ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﭘﯿﺶ ﮔﻔﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺭﻭﺯﻥ ﺁﻥ ﻧﯿﺰ ﺍﻧﻈﺎﺭ ﺑﺮﺧﯽ ﺩﯾﮕﺮ ﺭﺍ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﯽ‌ﺑﻨﯿﺎﺩﯼ ﻭ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﺑﻮﺩﻥ ﺁﻥ ﺳﺎﺯﺩ ﻭ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻡ‌ﻫﺎﯾﯽ ﻋﻤﻠﯽ ﻭ ﺍﺟﺮﺍﯾﯽ ﺩﺭ ﺭﺍﺳﺘﺎﯼ ﭘﯿﺮﺍﺳﺘﮕﯽ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﺍﻧﺪﯾﺸﻪ ﺍﺳﻼﻣﯽ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻣﺴأﻟﻪ‌ ﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺁﻥ ﻫﻢ ﭼﻮﻥ ﮐﻨﯿﺰﮔﯿﺮﯼ ﻭ ﻣﻠﮏ ﯾﻤﯿﻦ ﻭ ﺍﺭﺗﺪﺍﺩ ﻭ… ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺯﺩ‌. ﺑﻨﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺪﺍﺭ ﻓﻘﻪ ﻭ ﻓﻘﯿﻬﺎﻥ ﺳﻨﺘﯽ ﻭ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻘﻠﺪﺍﻥ ﺍﻣﺮﻭﺯﯼ ﺁﻥ‌ﻫﺎ، ﺳﻨﮕﺴﺎﺭ ﯾﺎ ﺭَﺟَﻢ؛ ﺣﺪ ﺷﺮﻋﯽ ﺯﻧﺎﯼ ﻣﺤﺼﻨﻪ ﺍﺳﺖ، ﮐﻪ ﺩﺭ ﺧﺼﻮﺹ ﻣﺮﺩ ﻭ ﺯﻥ ﺯﻧﺎﮐﺎﺭ ﺗﺤﺖ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﺧﺎﺹ ﺍﺣﺼﺎﻥ ﺍﻋﻤﺎﻝ ﻣﯽﺷﻮﺩ‌. ﺑﺮﺍﯼ ﺍﺟﺮﺍﯼ ﺣﺪ ﺷﺮﻋﯽ ﻻﺯﻡ ﺍﺳﺖ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﺯﻧﺎ ﻣﺤﻘﻖ‌ ﮔﺮﺩﺩ‌.
در این مقاله کوشیده‌ایم که با زبانی ساده و قابل فهم بیان نمائیم مسافری که در مسیر حج شروع به طی کردن راه عبودیت نموده است تا چه میزان در درون خود تغییر را حس می‌کند. پس از انجام مناسک حج و وداع با سرزمین وحی و رسالت، بینش او دستخوش چه حالاتی شده و همچنین سلوک و رفتار بیرونیش تا چه میزان به خط اعتدال و بندگی واقعی خالق نزدیک شده است. حج یعنی قصد و عزیمت، عزیمتی از مبدأ شهوت و دلدادگی بی‌هویّت‌، به مقصدی امن، مقدّس‌ و جایگاهی با کرامت.
این جملات را می‌نویسم برای شکست یأس و ناامیدی که بر دل‌های برخی از مصلحان چیره شده است؛ ١- هدایت را بالاترین هدفت قرار ده. ابن تمیمه -علیه الرحمه- می‌فرماید: «نیاز به هدایت به مراتب بالاتر از نیاز به یاروی و روزی است؛ اصلاً‌ این دو نسبتی با هم ندارند. ٢- آزمودن صبر و یقین برای انتخاب پیشوایان دین: خدای متعال می‌فرماید: «وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا لَمَّا صَبَرُوا وَكَانُوا بِآيَاتِنَا يُوقِنُونَ»[سجده:٢٤] و از ایشان چون شکیبایی ورزیدند و به آیات ما ایقان یافتند، پیشوایانی برگماشتیم که به فرمان ما هدایت می‌کردند. گزینش برای امّت‌ ضروری است تا از میان آن پیشوایان پارسا انتخاب شوند.
باب (١): تهجّد‌ خواندن در شب ٥٨٤ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِيَ اللَّه عَنْهُمَا قَالَ: كَانَ النَّبِيُّ (ص) إِذَا قَامَ مِنَ اللَّيْلِ يَتَهَجَّدُ قَالَ:«اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ قَيِّمُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ، لَكَ مُلْكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَنْ فِيهِنَّ، وَلَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ مَلِكُ السَّمَوَاتِ وَالأَرْضِ، وَلَكَ الْحَمْدُ، أَنْتَ الْحَقُّ، وَوَعْدُكَ الْحَقُّ، وَلِقَاؤُكَ حَقٌّ، وَقَوْلُكَ حَقٌّ، وَالْجَنَّةُ حَقٌّ، وَالنَّارُ حَقٌّ، وَالنَّبِيُّونَ حَقٌّ، وَمُحَمَّدٌ (ص) حَقٌّ، وَالسَّاعَةُ حَقٌّ، اللَّهُمَّ لَكَ أَسْلَمْتُ، وَبِكَ آمَنْتُ، وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَإِلَيْكَ أَنَبْتُ، وَبِكَ خَاصَمْتُ، وَإِلَيْكَ حَاكَمْتُ، فَاغْفِرْ لِي مَا قَدَّمْتُ وَمَا أَخَّرْتُ، وَمَا أَسْرَرْتُ وَمَا أَعْلَنْتُ، أَنْتَ الْمُقَدِّمُ، وَأَنْتَ الْمُؤَخِّرُ، لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَوْ لا إِلَهَ غَيْرُكَ، وَلا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ.» (بخارى:١١٢٠)
تا زمانی که اوقات مرده‌ی خود را صرف دعوت ‌کنیم و تا هنگامی که به دعوت عشق نورزیم و به عنوان شغل و حرفه به آن ننگریم، نام ما در لیست غافلان بی‌درد باقی خواهد ماند. دعوتگر مسلمان اختیار خود را ندارد تا بتواند به خود اجازه دهد یا ندهد؛ بلکه به گفته‌ی برخی از بزرگان، تماما‌ً وقف خدای متعال است. مانند یک جلد کتاب که به مسجد وقف می‌شود. هر دعوتگری در یکی از بخش‌های دعوت وقف خداوند است. اوقات مرده نه تنها اندک و محدود است بلکه بی‌فایده‌ترین لحظات روز هستند؛ ذهن و جسم در آن لحظات بسیار خسته است.
كسى كه نداشتن وقت را بهانه‌اى براى نخواندن قرآن قرار می‌دهد، باید این این عبارت را نصب‌العین خود قرار دهد: قرآن همدم كسى نمی‌شود مگر این كه به او بركت می‌بخشد «كِتَابٌ أَنزلَناهُ إِلَیكَ مُباركٌ» سوگند بخدا، روحى كه از قرآن سیراب شده باشد هیچ‌گاه‌ پژمرده نمی‌شود. هرگاه كه از قرآن فاصله می‌گیرم، در سینه‌ام فراغى را حس می‌كنم كه چیزی بجز آن نمی‌تواند پُرش كند. هر كتابى كهنه می‌شود بجز قرآن؛ همانا هر روز تازه می‌شود... همچون شاخه‌ى درختى كه هر روز تازه‌تر و پر انرژی‌تر از پیش می‌شود، هر برگ آن شیرینى و طعم تازه دارد   برتری‌دهنده است و چیزى بر آن برترى نمی‌یابد.
مرغان‌ پر گشایند و در دل‌ هوا به‌ پرواز در آیند. ماهیان‌ در جویبار‌ها و دریا‌ها شنا کنند و روزی‌ برند و دیگر جانداران‌ در کوه‌ و بیابانند و اسیر خاکدان‌. الهی‌! حکمت‌ تو بود که‌ از رحمت‌ تو، هر زنده‌ای‌ را سهمی‌ داد؛ وگرنه‌ همه‌ از این‌ آب‌ و گلند و به‌ این‌ آب‌ و گل‌ زنده‌. الهی‌! اگر رحمت‌ تو نبود، نه‌ آب‌ و گل‌ را توانایی‌ گرفتن‌ یا دادن‌ حیات‌ بود، نه‌ طبیعت‌ و حیات‌ را قدرت‌ آفرینش‌ انواع‌. ای‌ انسان‌! تو نیز از همین‌ آب‌ و گلی‌ و با همین‌ حیات‌. تو، که‌ خود نیز یکی‌ از جانوران‌ خاکی‌ هستی‌، قدرت‌ هستی‌آفرین‌ را نگر، که‌ تو را از همین‌ طبیعت‌ و حیات‌ آفریده؛ و اگر چه‌ تو را نه‌ بال‌ مرغان‌ و نه‌ پر ماهیان‌ داده‌، باز توانی‌ بخشیده‌ که‌ از پرندگان‌ بر‌تر و بر‌تر پر زنی‌ و از ماهیان‌ عمیق‌تر و تند‌تر شنا کنی‌.
٥- اثر معایشه در پذیرش دعوت‌: معایشت و معاشرت‌، تأثیر زیادی در پذیرش دعوت از سوی متربیان دارد. هر اندازه مربی تلاش کند تا این مفهوم را در روند فعالیتهای تربیتی خود اجرایی کند به همان اندازه پذیرش و استقبال از او افزایش خواهد یافت. احادیث روایت شده در مورد داستان اصحاب اخدود به ما می‌گویند که‌: در آن روزگار جوانی بوده که نابینایان مادرزاد و بیماران مبتلا به پیسی و دیگر امراض را مداوا می‌کرده است. آوازه او در همه جا پیچید و مردم گروه گروه به او مراجعه می‌کردند. او بواسطه معاشرت و تعامل خوب با مردم توانست محبت مردم را کسب کند، او وقت و انرژی و تمام موهبتهای خدادادیش را وقف مردم کرده بود و به خاطر دین و اعتقادش از تمام وجود خود مایه می‌گذاشت...
مقدمه تربیتی که منتج به نتیجه مطلوبی شود، پروسه‌ای پیچیده و مستمر است. تربیت به معایشه مربی با متربی نیاز دارد. تربیتی که تنها بر دیداری گذرا، نشستی هفتگی یا مناسبت‌های عمومی استوار باشد ناقص و معیوب خواهد بود و قاعدتاً‌ بنایی کامل ساخته نخواهد شد. بر این اساس اگر در پایان پروسه، افرادی متزلزل و سست که ویژگی بارز آنها التزام خشک و کورکورانه است تربیت شدند، نباید تعجب کرد. اگر سیرت رسول‌الله -صلی‌الله علیه و سلم- را بررسی کنیم، می‌بینیم که اصل معایشت و معاشرت در حیات مبارک ایشان کاملاً‌ مشهود است. عبدالله بن شقیق -رضی‌الله عنه- در حدیثی بر این موضوع تأکید می‌کند.
دیگر جوانب موضوع پیگیری: الف- مربی نفس خود را وارسی کند مربی باید در جهت توسعه و پیشرفت شخصیت و همچنین نقد خود و رهایی از عیب‌هایش تلاش کند. این کار هم تنها با وارسی کردن نفس و مراجعه و پیگیری مستمر وضعیت خود امکان‌پذیر خواهد بود. روند تخلیه و تحلیه نفس، روندی مستمر است که مربی هیچ‌گاه‌ از آن بی‌نیاز نخواهد بود. این کار بزرگ تنها با پیگیری میسر خواهد شد. وقتی تخلیه نفس از تبعیت‌ هوی و هوس و تحلیه آن به انجام خیرات و فضائل صورت گرفت، آن وقت فرد باید با اهتمام بیشتر نفس خود را بر انجام واجبات و مستحبات و ترک محرّمات‌ و مکروهات و نیت انجام مباحات‌ تحت نظر بگیرد زیرا سستی و سهل‌انگاری و بی‌تفاوتی، طبیعت نفس است. [٣٩]
بزرگان دین و موضوع پیگیری در فعالیت‌های تربیتی علما و سلف صالح امّت‌ نیز بر پیگیری وضعیت شاگردان خود حریص بودند. اگر در جلسات حاضر نمی‌شدند، جویای حال آنان می‌شدند تا جایی که برای اطلاع از وضعیت آنان به منزل آنان رفته و اگر مریض بودند از آنان عیادت می‌کردند و در تشییع جنازه آنان نیز شرکت می‌کردند. ۱- امام احمد بن حنبل –رحمة‌الله علیه: ایشان یکی از شاگردانش را در حلقه درس نیافت، او بقی بن مخلد بود که بیمار شده بود. امام احمد باخبر شد که او بیمار شده است. بقی می‌گوید: فورا به همراه شاگردان به عیادت من آمدند. در میان اهل مهمانخانه هیاهویی به پا شد، شنیدم که می‌گفتند: نگاه کنید… او خودش است… امام مسلمین است که می‌آید… صاحب مهمانخانه فورا نزد من آمد و گفت:
مقدمه: در عین حال که فعالیت‌های تربیتی پروسه‌ای دامنه دار و گسترده است اما امت اسلامی از آن بی‌نیاز نیست. در اهمیت و جایگاه رفیع فعالیت‌های تربیتی همین بس که خداوند پیامبرش را تزکیه دهنده و مربی روح‌ها و جان‌ها توصیف می‌کند؛ آنجا که می‌فرماید: (هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولاً مِّنْهُمْ يَتْلُوا عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ)(جمعه/۲)«خدا كسي است كه از ميان بيسوادان پيغمبري را برانگيخته است و به سويشان گسيل داشته است، تا آيات خدا را براي ايشان بخواند و آنان را پاك بگرداند. او بديشان كتاب (قرآن) و شريعت (يزدان) را مي‌آموزد. آنان پيش از آن تاريخ واقعاً در گمراهي آشكاري بودند»
١ـ مقدمه: تعریف اجماع واژه‌ی «إجماع» در زبان عربی معانی متعددی دارد. نابغة الذبیانی(متوفی حدود ١٨سال پیش از هجرت)[١] می‌گوید: اِجمَعْ مِحاشَكَ يا يزيدُ فإنّي .. أعدَدتُ يَربُوعاً لكم وتَميماً[٢] یعنی: «ای یزید! افرادت را جمع کن که من گوشتی از راسته و مازه برایتان آماده کرده‌ام.» هم‌چنین در قرآن کریم آمده که نوح -علیه السلام- خطاب به معاندانش گفت: «فَأَجْمِعُواْ أَمْرَكُمْ وَشُرَكَاءكُمْ»(یونس٧١) که در این‌جا نیز «اَجمعوا» به معنای «گردآوردن» و «واحد شدن جمع» است. روشن است که این جمع شدن و گرد آمدن می‌تواند از سر اراده و اختیار و یا اتفاقی و غیرارادی باشد و این دو قضیه(گردآمدن و اراده به آن) تلازمی ندارند؛[٣] یعنی ممکن است عده‌ای به واسطه‌ی اراده‌ی قبلی، برسر موضوع یا در جایی گرد آیند یا اینکه ناخودآگاه چنین چیزی حاصل شود.
از برخی از دوستان و آشنایان پرسیدم شما بیشتر تحت تأثیر کدام عمل دینی پدر یا مادرت قرار گرفته‌ای و باعث ازدیاد ایمان و تقوایت شده است؟ پاسخ‌ها متفاوت بود؛ یکی پاسخ داد: «مادرم همواره ما را به خواندن اذکار صبح و شام سفارش می‌کرد و ما هم این اذکار را با او تکرار می‌کردیم. در هنگام رفتن برای مدرسه برایمان دعا می‌کرد و می‌گفت: امیدوارم خدا شما را در پناه خود محفوظ بدارد و موفق کند. پدرم نیز همواره این دعا را تکرار می‌کرد: خدایا فرزندانم را صالح و نسبت به پدر و مادر نیکوکار گردان. وقتی پدرم از نماز صبح باز می‌گشت صدای درب منزل و گام‌های آرامش همواره در ذهنم می‌گردد. مادرم مدام سوره‌های معوذتین را می‌خواند بر دستانش می‌دمید و سر و روی ما را با آن مسح می‌کرد.»
آیه‌‌ی هشتم (الاحزاب٥٠) «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَحْلَلْنَا لَكَ أَزْوَاجَكَ اللَّاتِي آتَيْتَ أُجُورَهُنَّ وَمَا مَلَكَتْ يَمِينُكَ مِمَّا أَفَاءَ اللَّهُ عَلَيْكَ وَبَنَاتِ عَمِّكَ وَبَنَاتِ عَمَّاتِكَ وَبَنَاتِ خَالِكَ وَبَنَاتِ خَالَاتِكَ اللَّاتِي هَاجَرْنَ مَعَكَ وَامْرَأَةً مُّؤْمِنَةً إِن وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَن يَسْتَنكِحَهَا خَالِصَةً لَّكَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِينَ قَدْ عَلِمْنَا مَا فَرَضْنَا عَلَيْهِمْ فِي أَزْوَاجِهِمْ وَمَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُمْ لِكَيْلَا يَكُونَ عَلَيْكَ حَرَجٌ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا» (الاحزاب٥٠)[١] در این آیه مجدداً با تفکیک بین ازواج و ملک یمین مواجه هستیم. نکته‌‌ی جالب در آیه‌‌ی فوق این است که علاوه بر ملک یمین، دسته‌ی دیگری از زنان نیز برای پیامبر علیه السلام، حلال شمرده شده‌‌اند. حال اگر با همان منطق مخدوش ـ که تسرّی را جایز می‌داند ـ به سراغ تفسیر این آیه برویم بایستی حکم کنیم که همبستری پیامبر -علیه السلام- ـ بدون عقد نکاح ـ با تمام دخترعموها و دخترعمه‌‌ها و دختردایی‌‌ها و دخترخاله‌‌های ایشان نیز جایز بوده است!
ویژگی‌های نظام اخلاقی اسلام:  قرآن کریم ضمن معرفی مفاهیم و ارزش‌های عمومی اخلاق در دو مرز نور و ظلمت؛ مانند: خوبی و بدی، حق و باطل، زشتی و زیبایی، تقوی و پرهیزکاری، زهد و پارسائی، عدل و انصاف، استبداد و ظلم، از ویژگی‌های اخلاقی اسلام سخن گفته، فرق آن را با مکاتب اخلاقی دیگر تبیین نموده، فهم و درک درست و علم و دانش، کردار نیک و گفتار نیکو را به عنوان روش‌هایی که ارزش‌های اخلاقی را در جامعه پیاده می‌کنند، معرفی کرده و به شدت با عناصر ویران‌گر اخلاقی؛ چون: خواهشات نفسانی، شیطان و اهریمن خرابکار، دنیاپرستی و مادی‌گری در ستیز است. ویژگیهای ممتاز نظام اخلاقی اسلام عبارتند از:
عدنان فلاحی: باری، قبل از ورود به بررسی احتمالات تفسیری فوق، لازم است به این نکته اشاره کنیم که آیه النساء٢٤ نیز به‌مانند آیه‌ی النساء٣، هیچ دلالتی یا ارتباطی با مفهوم تسرّی ندارد و چنان که بافتار آیات پیشین و پسین (٢٢،٢٣ و ٢٥) نشان می‌دهد این آیه درصدد بیان احکام مربوط به «نکاح» و برشمردن آن دسته از زنانی است که نکاح با آن‌ها حرام است و مجدداً تکرار می‌کنیم که کم یا زیاد دلالتی بر مفهوم مجعول تسری ندارد. حجّت‌ ما آن است که آیه‌ی النساء٢٢ با عبارت «نکاح» آغاز می‌شود: «وَلاَ تَنكِحُواْ مَا نَكَحَ آبَاؤُكُم مِّنَ النِّسَاء إِلاَّ مَا قَدْ سَلَفَ»[١] و آیه ی٢٣ نیز در ادامه‌ی این آیه، به برشمردن مابقی زنانی که نکاح با آن‌ها حرام است می‌پردازد و سپس به آیه‌ی مورد بحث می‌رسیم که «ازدواج/نکاح» با «المحصنات» ـ جز ملک یمین ـ را حرام می‌داند
همزمانی محتوا